Ra'iisal Wasaaraha Soomaaliya oo ka Laabtay Go'aankii Sharciga Badda ee ay Gaareen
June 6, 2013?
Xukuumadda Shirdoon oo Baarlamaanka Soomaaliya u Gudbisey Xeerka
Kalluumaysiga kaasoo Badda Soomaaliya kusoo koobaya 12 miles, laguna tirtirayo
Xeerkii Badda Soomaaliya ee Law No. 37
 Sida ku cad qoraal
ay xukuummada Fedaraalka
Soomaaliya u gudbisay Baarlamaanka, ayaa badda Soomaaliya kusoo koobaya 12 mayl
baddeed oo kaliya halkii ay ka ahayd 200 oo mayl baddeed oo Territorial Waters
ah.
Ra'iisal Wasaaraha Soomaaliya mudane Cabdi Faraax Shirdoon iyo
Wasiirka Khayraadka Dalka Cabdirisaaq Cumar Maxamed ayaa gudbiyey qoraal ay ku
saxiixan yihiin, loogana gol leeyahay inuu noqdo sharciga kalluumaysiga
Soomaaliya, qoraalkaas oo ka kooban 20 bog waxaa lagu hagaajiyey gudoomiyaha
Baarlamaanka Mudane Maxamed Shiikh Cismaan Jawaari, Raysal wasaaruhuna wuxuu
ka codsaday inuu Baarlamaanka horgeeyo gudoomiyuhu si deg deg ahna u meel mariyo.
Aan ku hor maro qodobo kamid ah qoraalka loo gudbiyey
Baarlamaanka sida ay u qornaayeen, kadib markay golaha wasiiradu ka doodeen
ansixiyeena, isla markaasna loo gudbiyey Baarlamaanka si uu'u noqdo sharciga
Kalluumaysiga Soomaaliya leedahay, marka laga hadlayo badda iyo Khayraadka
badda. Qodobo kamid ahna waxay u qornaayeen sidatan;
***
Qoddobka
2aad
ERAY-BIXIN
Ujeeddada xeerkan, eray walba wuxuu leeyahay macnaha ku
hor qoran:
4- Dhulka Badda: Macnihiisu waa dhulka biyaha badda
ee ilaa 12 mayl (12 miles) u jira xeebta Soomaaliya, iyadoo la tixraacayo xeerka
Qaramada Midoobay ee Sharciga Baddaha 10kii December 1982
5- Dhulka Badda (Contiguous Zone): Macnihiisu waa
soohdinta dhaw ee dhula badda Soomaaliya, waxaa lagu qeexaa zooka contiguous-ka,
soohdintaas oo aan ka badan karin 24 (nautical miles) marka laga soo xisaabo
xariiqda aas aas ka (baseline) kaas oo laga soo cabirayo dhulka badda.
6- Dhaqaalaha Gaarka ah ee Soohdinta: Waxaa loola
jeedaa dhulka ay ku fadhiyaan biyaha garabka ku haya dhulka badda oo ah ilaa 200
(nautical miles) marka laga bilaabo xeebta Soomaaliya, cabirkaasoo laga
tixraacayo Qaramada Midoobay ee xeerarka sharciga badda ee 10ka Decembar 1982.
***
Xeerkan oo ka kooban 34 qodob ayaa waxaan kasoo qaadanay 4
qodob, oo khuseeya xeerkii badda ee la doonayo in lagu tirtiro Law No. 37.
Maxaa ka qaldan Xeerka Kalluumaysiga ee Xukuumada
Shirdoon gudbisay?
Sida ku cad qodobka 2-aad ee xeerkan wuxuu si toos ah uga
hor imaanayaa ama meesha ka saarayaa xeerkii badda Soomaaliya ee Law# 37, xeerkan cusub wuxuu badda Soomaaliya kusoo koobayaa 12 mayl badeed, dhulka badda
Soomaaliya wuxuu u yaqaan 12 mayl oo territorial ah. Qeexida sharcgan cusub ee
la rabo in baarlamaanku meelmariyo dhulka badda (territorial water) wuxuu ku
qeexayaa 12 mayl baddeed, taasoo khilaafsan sida uu dhigayo xeerka badda
Soomaaliyeed ee Law# 37 oo dhigaya in dhulka badda (territorial water) Soomaaliya
yahay 200 oo mayl baddeed (200 nautical miles)
Qodobadan (ku jira sharciga cusub ee kalluumaysiga) si aan loo fahmin waa la maldahay, waxaana laga
xadfay erayadii af ingiriisaga ahaa ee ummada Soomaaliyeed xifdiyeen intii ay ku
jireen difaaca badda Soomaaliyeed, hadaba aan eegno sida loo maldahay, Exclusive
Economic Zone (EEZ) markale dib u fiiri sida loo dhigay qodobka lixaad;
Dhaqaalaha Gaarka ah ee Soohdinta (waxaa loola jeedaa aaga ganacsiga EEZ)
(Halkii uu ka ahaa 200 mayl-badeed oo ah Territorial Waters).
Qodobka 2aad (Faqradiisa 6aad) wuxuu ka hor imaanayaa sharciga badda ee
Soomaaliya oo hada afartan sano jira, Sharciga badda Soomaaliya ee loo yaqaan
law# 37 wuxuu dhigayaa in Soomaaliya leedahay 200 oo mayl baddeed oo (territorial
water) ah. Qodobkaasi dhulka badda (territorial water) Soomaliya wuxuu kusoo
koobayaa 12 mayl (12 miles)
Xeerkan Cusub ee Kalluumaysiga loo samaynayo intiisa badan
waxaa laga soo qaatay, xeerkii Kalluumaysiga ee Law#23 waxna waa laga badalay,
waxna waa lagu daray, waxaa lagu daray waxaa ka mid qodobka 2aad (faqradahiisa 4-aad iyo
5-aad) ee aan kor kusoo xusnay.
Hadaba sida aan u fahano sida Dowlada Raysal wasaare Cabdi
Farax Shirdoon u burinayo go'aankii ay shaacisay June 6, 2013 ee waafaqsanaa
sharciga badda Soomaaliya law# 37 aan akhrino go'aankii dowladu wareegto rasmi
ah kusoo saartay: (http://somalitalk.com/2011/badda/difaac95.html)
oo u qornaa sidan:
----------------------------
Go’aanka Golaha Wasiirada DFS ee ku aadan dhererka xadka
badda Soomaaliya
1. Xukuumada Federaaliga ah ee Soomaaliya waxay
ayid-san-tahay go’aankii Baarlamaanka Soomaaliyeed uu gaaray August 1, 2009,
ayna xildhibaanadu ku diideen is-fahmakii doodda looga furayey xadaynta biyaha
badda Soomaaliyeed. Is afgaradkaas oo dhacay April 7, 2009 ayana magaalada
Nairobi Kenya ku saxiiiseen Wasiirkii Xiriirka Caalamiga ee DFKMG iyo Wasiirka
Arrimaha Didabadda ee Kenya. Is afgaradkan ayuu baarlamaanka Soomaaliya ku
sifeeyay waxba kama jiraan (Null & Void).
2. Sida ku cad qoraalkii ka soo baxay Qaramada Midoobay
March 12, 2010 ee ay ku cadeeyeen in Is-fahamka (MOU) dhex maray DFKMG iyo Kenya
uu yahay mid aan la cuskan karin ka dib markii Baarlamaanka Federaalka ku
meelgaarka uu diideen is-afgaradkaas, sidaas daraadeedna waa in loo tixgeliyo
mid aan lagu hawl geli karin ama la cuskan karin.
3. Xukuumada Federaaliga ah ee Soomaaliya waxay aqoonsan
tahay sharciga qaran ee badaha Law No. 37. ee qeexaya dhererka xadka badda
“territorial water” ee gaaraya 200 mayl-badeed iyo continental shelf . Waxay
dawlada Soomaaliya ogolaatay xeerka badaha aduunka ee ay wax ka saxiixday 24kii
Luuliyo 1989 ayadoo aan ka tanaasulin sharciga qaran.
4. Xukuumada Federaaliga ah ee Soomaaliya waxay cadeyneysaa
inaysan ka galaynin wada hadal cusub badda Soomaaliya gaar ahaan dib-u qeexida
iyo xadeynta xeebta Soomaaliya.
5. Dhanka kale dawladda Soomaaliya waxay cadeyneysaa inay
ka go’antahay xoojinta cilaaqaadka iyo iskaashiga labada dal ee soo jireenka
ahaa. Waxayna dawladdu soo dhawaynayaa wadashaqeynta labda dawladdood ee la
xiriira dhanka dib-u dajinta qaxootiga Soomaaliyeed iyo xoojinta amaanka
xuduudaha labada dal wadaagaan.
DHAMAAD
Ahmed Adan
Prime Minister’s Media Office
Mogadishu, Somalia
-----------------------------
Sida ku cad go'aanka golaha wasiirada qodobka saddexaad wuxuu
waafaqsanyahay/taageeriyaa/adkaynayaa xeerka badda Soomaaliya ee loo yaqaan
Sharciga No. 37 ee Dhul-Badeedka Wadanka (Somalia Territorial Sea) iyo Dekedaha
ee soo baxay 10-kii
September 1972, kaasoo Qodobkiisa koowaad dhigayo sidan:
Dhul-Badeedka Wadanka (Somalia Territorial Sea)
1. Dhul Badeedka Wadanka Soomaaliya (Territorial Sea) waa qayb kamid ah
badda oo gaaraysa 200 mayl badeed (nautical miles) ee xeebaha qaaradda iyo
xeebaha jasiiradaha, oo lagu xadeeyey sida ku qeexan qodobka 2aad iyo 3aad
ee Sharcigan.
2. Dhul Badeedka Wadanka Soomaaliya waxa uu soo hoos gelayaa Xornimada
(Sovereignty) Jamhuuriyadda Dimoqraadiga Soomaaliya. Dembiyada ku saabsan
xagga caafimaadka iyo ammaanka shacabka ee lagu galo maraakiib maraaysa
gudaha xuduudka dhulbadeedka Soomaaliya, waxaa lagu xukumayaa Sharciga
Soomaaliya.
Haddaba su'aashu iswaydiinta mudan waxay tahay xagee doodu
ka taagantahay, maxaase 2009 ilaa hada Dowladihii Soomaliya soomaray iyo tan
joogtaba lagu haystaa?
Inaan si qoto dheer u fahano dooda waa muhiim, arinta la
isku hayo waa hal qodob, kolba dhankii ay noqotaba ha laga maree;
Dowlada Fedaraalka Soomaaliya waxay doonaysaa in badda
Soomaaliya lagu soo koobo 12 mayl baddeed, (12 territorial water) xeerkii badda
Soomaaliyana meesha laga saaro, sidoo kale dowladu waxay doonaysaa 200 oo mayl inay
noqoto EEZ aaga ganacsiga ee gaar ka ah, halkii xeerka Soomaaliya ka ahaa 200
mayl badeed oo ah Territorial Waters.
Ummada Soomaaliyeed iyo aqoon yahanka difaacaya baddana
waxay rabaan in badda Soomaaliya loo daayo sida uu dhigayo xeerka badda
Soomaaliya law# 37 oo ah in Soomaaliya leedahay 200 maylbaddeed (200
territorial water), taas oo ah dhulbaddeed Soomaaliya leedahay manaa facaad ahaan iyo lahaansho
labadda, sida sharciga Soomaaliya dhigayo, aduun waynuhuna uu aqbalay, 40 sano
in ka badana lagu dhaqmayey. Hadii si kale loo dhigo, ummada Soomaaliyeed waxay
u baahan tahay inaysan dhumin badda qaran (200 territorial water) ee hadda
gacanta lagu hayo, iyo in lagu dadaalo sidii loo sii kordhin lahaa, loona
gaarsiin lahaa 350 mayl badeed.
Waxaa xusid mudan sharciga Kalluumaysiga ee Soomaaliya (ee
loo yaqaan Law No. 23) kuma
jirin qeexida cusub ee Dowlada Shirdoon ku qeexayso in badda Soomaaliya tahay 12
mayl oo kaliya, qodobka 2aad (faqradihiisa 4-aad,5-aad,6-aad) iyo qodobka 33-aad waa lagu soo daray,
ujeedada laga leeyahayna waa in lagu baabi'yo sharciga badda Soomaaliya.
Soomaaliya uma baahnayn inay qodobadaan ku darto Sharciga
kalluumaysiga, maxaa yeelay sharciga guud ee badda Soomaaliya ayaa lagu cadeeday
soohdinta iyo xuduuda badda ee Soomaaliya, cidkasta oo ka kaluumaysanaysa,
maraysa, ku tamashlaynaysa waxay ku qasban yihiin inay u hogaansamaan sharciga
wayan ee badda Soomaaliya Law No. 37.
Aan dib ugu noqono sharciga cusub ee Kalluumaysiga ee
horyaala Baarlamaanka qodobkiisa 33-aad, wuxuu u qoranyahay sidan;
***
Qodobka
33aad
BAABI'IN
Waxaa la baabi'iyey sharci kasta oo ka hor imaanaya ama aan
lasocon karin xeerkan kalluumaysiga ee Dowlada Fedaraalka Soomaaliya waa la
tirtiray.
***
Waxaa qodobkan ka cad in lagu baabi'inayo, laguna tirtirayo
sharciga badda Soomaaliya ee Law No. 37, waxaad ka dareemaysaa sida sharciyan afka
loogu adkaynayo erayga baabi'ey/tirtiray oo isku macne ah, laba goor ayuu
qodobkaan labada sadar ka kooban lagu xusay. Sharciga ka hor imanaya ama aan
lasocon karin, xeerkan cusub ee kalluumaysiga waxaa ugu horeeya sharciga badda
Soomaaliya ee law # 37 oo qaba badda Soomaaliya inay tahay 200 oo mayl oo dhul
baddeed ah (200nm territorial water).
Waxaa xusid mudan in ummada Soomaaliyeed aad u soo
dhaweeyeen ugana mahad celiyeen go'aankii golaha wasiirada ay soo saareen June
6, 2013 go'aan kaas oo waafaqsanaa sharciga badda Soomaaliya u yaala, aduunku u
aqoon sanyahay.
Sidoo kale waxaa xusid mudan in isla June 5,
2013 Sharcigan cusub ee Kalluumaysiga lasoo hor dhigay golaha wasiirada,
islamarkaasna in bisha
June 9, 2013 Raysal wasaaruhu saxiixay gudbiyeyna. Go'aanka maalinkaas wasiiradu
gaareen, ummada Soomaaliyeed na u shaaciyeen, wuxuu ka hor imaanayaa sharciga
cusub ee Kalluumaysiga. go'aanka golaha wasiiradu wuxuu qabaa in badda
Soomaaliya tahay 200 oo mayl baddeed, (200nm territorial water), halka Sharcigan cusub
ee baarlamaanka horyaalana wuxuu qabaa 12 mayl oo ah dhulka badda.
Sharciga cusub ee Kalluumaysiga ee horyaalla baarlamaanka halkan ka eeg
Ugu danbayntii maxaa lagudboon Baarlamaanka Soomaaliyeed,
iyo guud ahaan ummadda Soomaaliyeed?
Baarlamaanka Soomaaliyeed waxaa la gudboon inuu laalo
sharcigan cusub ee Kalluumaysiga, tixgalina uu siiyo sharcigii hore ee Kalluumaysiga
Law No. 23, ilaa laga helayo daraasad dhab ah oo xaqiijinaysa isbadalka loo
baahanyahay xiligan aan joono, isla mar ahaantaasna aan wax u dhimayn
sharciyadii hore ee badda Soomaaliya oo ugu horeeyo sharciga badda Law No. 37.
Waxaa kaloo ku celinaynaa soo jeedintii horay aan dhowr
goor usoo jeedinay oo ahayd, in baarlamaanka Soomaaliya sharciga badda ee law#
37 ka dhigo qodob dastuuri ah, si ay u harto in badda Soomaaliya la hunguriyeeyo.
Sidoo kale waxaa Baarlamaanka looga fadhiyaa inay dib u
eegid ku sameeyaan qodobadda sharcigan cusub cuskaday ee Dastuurka Fedaraalka ku
qoran. sida; 79-aad, 99-aad, 80-aad, 14-aad. Faqraadka qodobadaas waxay ku
xusan yihiin sharcigan cusub ee Kalluumaysiga.
Ummada Soomaaliyeed waxaa la gudboon inay ogaadaan in
arintii badda ay marayso halkeedii wax isbadalayna aysan jirin, go'aankii golaha
wasiiraduna uu ahaa kabaabyo, lagu weecinayo dareenka shacanka sidaa daraadeed
waxaa ummada Soomaaliyeed lagud boon inay sii laban laabaan dadaalkii ay ugu
jireen sidii badda Soomaaliya loo difaacilahaa. Gaar ahaan sidii aan loo
baabi'in lahayn ama meesha looga saari lahayn sharciga badda Soomaaliya ee
dhigaya dhul baddeedka soomaaliya inuu yahay 200 oo mayl baddeed, (200nm
territorial water)
Sharciga kalluumaysiga ee cusub waxaa ujeedadiisa laga
dhigay "Dib-u-egidda Sharciga Kalluumaysiga Soomaaliya, xeer lr, 23 oo soo baxay
30 kii November, 1985. Laakiin waxaa lagu siyaadid qodobada qeexaya in la soo
koobo badda Soomaaliya. (Xeerka Law No, 23 Tixraac:
http://somalitalk.com/2009/may/13/law23.html)
Xasan Dhooye
Somalitalk, Minneapolis
Faafin: SomaliTalk.com | July 2, 2013
Jariidadda Standard oo soo Bandhigtay Caddaynta Saxiixii Labada Wasiir
(Fowsiya & Aamina), kuna tilmaantay MoU ay kala saxiixdeen labada wasiir ee
Arrimaha Dibadda
| 
Daabaco
Boggan | Print
