| w w w . S o m a l i T a l k . c o m |
|
|
Xildhibaan Qanyare: Reer Yurub oo Cumar Cabdirashiid ka dalbaday in uu soo yareeyo Soohdinta badda Soomaaliya, waana ka diidey...Xildhibaan Maxamed Qanyare Afrax oo November 8, 2009 magaalada Muqdisho kula hadlay warbaahinta ayaa sheegay in uu hayo nuqul heshiis qarsoodi ahaa oo dhex maray xukuumaddii Nuur Cadde iyo dalalka reer Yurub, heshiiskaas oo la saxiixay December 31, 2009. Qanyare waxa uu heshiiskaas ku tilmaamay sharci darro. Heshiiskaas oo ku saabsan in Maraakiibta reer Yurub ay soo geli karaan badda Soomaaliya. Heshiiskaas waxaa saxiixay safiirka DFKMG u fadhiya Kenya, M. Cali Ameerico. (Sida aan hoos ku arki doono xilligaas DFKMG madaxweynaheedii C/laahi Yuusuf wuxuu is casiley laba maalmood ka hor, markii dambena Nuur Cadde waxa loo magacaabay Ergeyga DFKMG u qaabilsan Midowga Yurub iyo safiirka Talyaaniga). Qanyare waxa uu yiri: Haddii dawladda Soomaaliya ay heshiis dal kale la gasho, qaanuunku waxaa weeye in xukuumaddu ay baarlamaanka keento, si markaas baarlamaanku ka doodo markaas la diido ama la ogolaado. Laakiin heshiiskaas oo aan lakeenin baarlamaanka ayaa maraakiibta reer Yurub soo galeen badda Soomaaliya, waxana uu yiri taasi waa sharci darro. "Bad gadashadii Kenya laga hadlayey, bad gadashadii ka weyned ayaa tan ah," ayuu yiri Qanyare. Waxana uu sheegay in uu hayo heshiiska oo qoran, oo hore loo qariyey. Waxana uu yiri waa in ay nooga baxaan dalkeena, oo ilaaliyaan xorriyadda dalkeena. Haddii ay ka bixi waayaan waa isticmaar cusub oo xoog ku jooga, waa inay ogaadaan. "Heshiiskaas waa laga qariyey baarlamaanka, sidaas daraadeed (maraakiibta reer Yurub) waxay ku joogaan Sharci darro." Waxaana arrintaas Mooshin ka geyn doonaa baarlamaanka, waxaana rajaynaynaa in baarlamaanku nagu raaco maadaama arrintani tahay mid la xiriirta maslaxadda Soomaalida. Qanyare oo ka hadlayey xuduudda badda Soomaaliya (Territorial waters) waxa uu yiri "Soohdinta biyaha badda Soomaaliya waa 200 nautical miles oo u dhiganta (370 km)."
Sida uu qiray Maxamed Qanyare, xadka dhul-badeedka Soomaaliya (Territorial waters) hadda waa 200 mayl badeed, kaas oo ah fogaanta la doonayo in laga dhigo 350 maly badeed oo u dhiganta (648 km). Taas oo jirta ayaa Qanyare waxa uu sheegay in n ra'iisul wasaaraha DFKMG laga dalbaday in uu soo yareeyo soohdinta dhul-badeedka Soomaaliya markii uu booqday Xarunta Midowga Yurub (Oct 29, 2009), waxaana laga dalbaday in uu soohdintii 200 mayl ahayd ka dhigo 12 mayl badeed. Xildhibaan Maxamed Qanyare Afrax oo arrintaas ka hadlayey waxa uu yiri: "Prime minister-ku markii uu Belgium tegey, warka aniga ahaan hayo waxaa weeye: waxay ku yiraahdeen soohdinta biyaha Baddaada soo yaree oo 12 nuatical mile ka dhig, meeshii ay ka ahayd 200 nautical mile. Prime minister-kuna waxaa la igu yiri waa diidey," ayuu yiri Qanyare oo intaas kusii daray "200 mayl oo Soomaaliya leedahay iyo EEZ labada waa la aqoonsaday, waa caalami International, ilaa Jamciyadda Quruumaha kadhexaysa iyo dawladuhu waa aqoonsan yihiin. Iyagaa raba sidii Isticmaarkii hore oo kale oo Yurub kusoo galeen in ah hadda badda kusoo galaan." (Hadalkii Qanyare ka dhegeyso Halkan).
Dawladdii Soomaaliya si ay xaqiijiso ilaalinta xadka baddeeda, waxay soo saartay Sharci Lambarkiisu ahaa Xeerka 37aad oo ka soo baxay Mogadishu, 10kii September 1972: Sharcigaas oo loo yaqaan Xeerka Badaha iyo Dekedaha Soomaalida. Qodobka 1aad ee xeerkaas waxa uu dhigayaa: Badda dhulka Soomaalida (Somali Territorial Sea) waxaa soo hoos gelaya qayb badda ah oo gaareysa 200 nautical miles oo ka mid ah xeebta Qalfoofka Qaaradda. Badda dhulka Soomaalida waxay hoos imanaysaa Jamhuuriyadda Dimoqraadiga Soomaliya ee xorta ah. Dembiyada lagu galo xadka badda dhulka Soomaaliya oo ay galaan kuwa saaran maraakiibta ee la xiriirta caafimaadka iyo ammaanka shacabka waxaa lagu qaadayaa sharciga Soomaaliya. Ujeedada meesha ku jirta waxay tahay in sharciga Soomaaliya u deggan uu dhigayo in 200 mayl badeed oo bad ah ay ka mid tahay dhulka Soomaaliya, sidaas daraadeed aan lagu soo xad gudbi karin. Waxaa muhiim ah in dadka Soomaaliyeed ay kala fahmaan saddex cabbir oo loo adeegsado badda oo kala ah:
Bishii October 2008 ayaa Ergeyga Gaarka ah ee QM u qaabilsan Soomaaliya Axmed Walad Cabdalla waxa uu bilaabay ama uu lahaa asaaskii diyaartii akhbaarta Soomaaliya ee la xiriirta cabirka badda ee Qalfoofka Qaaradda wixii ka durugsan 200 mayl badeed. Waxaa xilliyadaas soo shaac baxayey khilaaf ku kala dhex jirey xukuumadda FKMG, gaar ahaan madaxweynaha iyo ra'iisul wasaaraha. November 1, 2008 ayaa ra'iisul wasaarahii DFKMG Nuur Xasan Xuseen (Nuur Cadde) waxa uu warqad u diray Midowga Yurub qaybta u qaabilsan Arrimaha Dibadda, ammaanka iyo siyaasadda, warqaddaas oo jawaab u ahayd wada shaqayn ay reer Yurub usoo bandhigeen. Waxaana taas ku xigtey warqad wargelin ah oo Dawladda Federaalka Kumeelgaarka ay November 14, 2008 u dirtay Xoghayaha Guud ee QM. C/laahi Yuusuf Axmed waxa uu xilka madaxweyna-nimada DFKMG iska casilay December 29, 2008. Laba maalmood kaddib ayaa magaalada Nairobi December 31, 2008 waxaa heshiis ku kala saxiixday Wakiilka Soomaaliya u fadhiya Nairobi iyo Midowga Yurub. Heshiiskaas oo ku saabsan Dhulka, Badda iyo Hawada dalka Jamhuuriyadda Soomaaliya in ay geli karaan ciidamada Yurub ee loogu magac daray EURAVFOR. Markii la soo dhisay xukuumadda uu madaxweynaha ka yahay Sheikh Shariif, waxay durbadiiba Kenya la gashay heshiis muran gelinaya badda Soomaaliyeed. Heshiiskaas oo hadda uu Cumar C/rashiid ku tilmaamay mid xad gudub (Violation) ay ku kacday Kenya. Laakiin ilaa hadda DFKMG aysan si rasmi ah uga laaban heshiiskaas, aqbalina diidmadii baarlamaanka, isla markaasna aan diidmadaas loo gudbin QM. Bishii June 2009 ayaa xukuumadda Sheikh Shariif waxay Nuur Xassan Xussen (Nuur Cadde) u magacawday Safiirka dalka Talyaaniga iyo Ergayga DFKMG u wakiilka uga ah Midowga Yurub. Warbixinta hadalka Qanyare ee heshiiska Yurub iyo Soomaaliya hoos ka akhri.
Xildhibaan Qanyare: Waxaad ka hadleysaan qayb Baddii Soomaaliya oo la
bixiyey waxaad ogaataan in Baddii Soomaaliya lala wareegey
Hadalkii Qanyare ka dhegeyso Halkan
Maxamed Qanyare Afrax oo ka mid xildhibaanada Baarlamaanka ayaa daaha ka rogey Heshiis qarsoodi ah uu galey Raiisul wasaarihii Hore ee Soomaliiya Nuur Xasan Xuseen (Nuur Cadde) kaasoo u ogolaanaya in Maraakiibta reer Yurub ay kaluunka ka jilaabtaan Xeebaha soomaaliya. Heshiiskaas ayuu xildhibaan Qanyare sheegey in uusan waxba ka ogeyb Baarlamaanka Soomaaliyeed , wuxuuna ku tilmaamey mid Sharcidaro ah maadaama aan la soo marsiin Baarlamaanka Soomaaliya , wuxuu sheegey Xildhibaan Qanyare in ay heleen Nuqul ka mid Heshiiskaas Qarsdoodi ah oo uu sheegey in ay wada saxiixeen Safiirka Soomaaliya u fadhiya Dalka Kenya iyo Gabar ka socotey Dalka Faransiis oo mataleysey midowga Yurub. Xidhibaan Maxamed Qanyare ayaa sheegey in laba warqadood oo lagu codsanayo Hirgelinta Heshiiskaa ay ka baxdeen Xafiiska Raiisul Wasaarihi hore Mudane Nuur Xasan Xuseen( Nuur Cadde) , isagoo sheegey in heshiiskaas lagala dhuuntey Golaha Baarlamaan Soomaaliya , islamaarkaana uu u dhacay si qarsoodi ah Mudane Xildhibaan Maxamed Qanyare ayaa sheegey in heshiiskaa uu u fasaxyo Maraakiibta shisheeye ee la dagaalamaya Burcad badeedka ayna soo galaan Xeebaha soomaaliya , isagoo sheegey in maraakiibta u jeedkoodu yahay in ay ka kaluumeystaan Xeebaha soomaaliya. Mar uu ka waramayey xildhibaan Qanyare sida uu u arko Burcad badeed ayuu sheegey in wixii ay ka soo afduubtaan meel ka baxsan xeebaha soomaaliya ay tahay sharci darro , hase yeeshee wixii ay ku qabtaan meel ka mid ah xeebaha soomaaliya haddi ay ka soo afduubtaan ay burcad badeedka ku sax san yihiin isagoo ugu baaqey wadamada haya Burcad badeed ay si dhaqsiyaha u sii daayaan isla markaan ay mag dhow ka bixiyaan wixii naf iyo maal ah ay ku dhibaateeyeen Xeebaha soomaaliya Xidhibaan Qanyare wuxuu u soo jeediyey wadamada Maraakiibtooda ka jooga xeebaha soomaaliya ay si dhaqsiya ah u gala baxaan Maraakiibtooda Xeebaha soomaaliya , isagoo sheegey haddii ay ka fureystaan baaqaas ay u arkaan Gumeysi Cusub oo ku soo duuley Xeebaha soomaaliya Qanyare oo u waramayey Idaacada Shabeele ayaa sheegey in ay wadaan Mooshin ka dhan Heshiiska qarsoodiga ee dhexmarey Raiisul Wasaarihii Hore ee soomaaliya Nuur Cadde iyo Midowga Yurub. “waxaad ka hadleysaan qayb yar oo Badeena ah oo la la wareegey , waxaad ogaataan in Baddii oo dhan lala wareegey laguna bixiyey Heshiisyo Qarsoodi ah “ayuu si kulul u yiri Xidhibaan Maxamed Qanyare oo ugu baaqey Bushada soomaaliyeed in ay u guntadaan Sidii looga hortagi lahaa boobka lagu hayo Baddii soomaaliya , sidoo kale wuxuu ugu baaqey Baarlamaanka soomaaliya in ay arrintaa u guntadaan oo ay laalaan heshiiskaa qarsoodiga ah Horraantii sannadkaan ayaa Dowladda Shiikh Shariif waxay heshiis Afgarad oo ku aadan Badda soomaaliya la gashey Dowladda Kenya , Heshiiskaas ayaa u u ogolaanaya in Dowlada Kenya sii Balaarsato Badeeda hase yeeshee waxaa arrinkaa wax kama jiraan ku tilmaamey Baarlamaanka soomaaliya W/D Amiin Yuusuf Khasaaro Faafin: SomaliTalk.com | November 9, 2009 |
|
Kulaabo bogga www.SomaliTalk.com © www.SomaliTalk.com La soo xiriir: |
Daabaco
Boggan | Print
  Dhul-Badeedka Soomaaliya
HESHIISKII IS AFGARAD
|
