Ka qeybgalkeygii kulanka Garowe, Karkaar & Haylaand 31/12/2011

Shirkii Garowe 2aad, ee leysguku keenay odey-dhaqmedyada 2gobol, waxaa ka horeyey 3 shir, oo odayo dhaqmedyada 6gobol laga qeybgeliyey shirarka soo socda:
1) Garoowe1aad “Nugaal iyo Sool”
2) Galkacyo “Mudug & ceyn
3) Bosaaso “ Bari & Sanaaag”

Hawlwadeennada dawlada P/Land, waxay ka soo xuleen 8 gobol, odayo dhaqmeedyo laga qeybgeliyey hadalheynta “tiirka demoqradiyada iyo halkudhegyo, lagu dabamaryeeyey ka hadal
Dastuur, kaney ku tahay qodob ka mid ah. Xukuumada P/Land, waxey ka soo siideyn jirtey warbahinta xayeesiin ah; in shirarka looga doodayo ka baraandegida dastuurka, oo ah xafrin geed loogu soo gabanin. Shirkasta, ee ka mid ah 4 shir, odayasha waqtiga loo xadidey waa 45 daqiiqo, in ay kaga qeybgalan maaweelada “tiirka demoqradiyada”,ay ka dhega xiranyihin. Odayasha 8 gobol, ee laga qeybgeliyey 4 shir,waqtiga loo xadidey waa 3saac.

Shirka waxaa furey wasiirka Cabdi Xasan Jimcaale “ xaasha lillahi,” oo ahaa wasiirka dastuurka,ahaan guddomiyaha “ guddiga hogaaminta tiirka demoqradiyada “ee lagu lifaaqey halkudhegyo, ka fog qodob ka mid ah dastuurka la baal marey, ee jirsadey 11sano markaa. Waxaa hadalkii qaatey Burhan Muuse Boqor, oo ka mid ahaa “guddiga hogaminta tiirka demoqradiyada. Waxaa ku xigey cilmi bare DRC, Xasan Adan Maxamed, oo kormeerey u- jeeddada “Tiirka,” oo aad moodo madaxda “hogaminta tiirka, seey ugu tun tuunsadeen, In uu yahey ul sixir ah, oo looga talaabsan- karo dastuurka laalan, ee aan dhameystirneen. Hawlwadennada P/Land, waxey soo xuleen odayo looga danlaha keliya, in ay goob joog ka noqdaan maweelada “Tiirka” iyo filim loogu muujinayey ka qeybgalayashii shirarkii ka horeeyey. Hawlwadeennada, iyagoo fulinaya habraaca xulka odayasha, ayeey 2 ka mid ah 13 odayada beesha, guuro ku keenen Garowe. Taasi, wexey ku tusi xukumadda P/Land, in ayan tixgelineynin midnimada gurtida beelaha iyo in ay doortaan kan wakilka ka noqonaya. Odayasha laga qebgeliyey shirka, midba si buu u cabirey ka qebgalkiisa:
1) Mid maadeeyey, wuxuu yiri: marwada ka tirsan dawlada, waa i cajabisey khudbadeedii, haddey ahaan laheed carmal, waa gursan lahaa. Marka qosol loogu bogaadiyey, kursigiisii buu dib ugu dhacadiidsadey.
2) Mid baa jiley bawsad diineed.
3) Mid kale wuxuu iskugu bogaadiyey tarikh nololedkiisa
4) Mid kalana wuxuu yiri: askari baan ka ahaa 12dawlad, 6ka mid ah waa P/Land: 1) Cabdullahi Yuusuf. 2) Jamac Cali Jamac. 3) Cabdullahi Yuusuf. 4) Maxamed Cabdi Xaashi. 5) Maxamud Muuse cade. 6) Cabdirahman Sheekh Maxamed.
Hawlwadeennada, oo ku adeganayey odayasha qaarkood, wexey iskugu keeneen 480, la yiri wakiillada beelaha P/Land Garoowe, oo ku ansexiyey dasturka qabyada ah, baa bacada taaga, abalgudna loo siiyey USD600 midkiba. Dasturka wuxuu ku soo baxey 3 nuqul: midka 1-aad, uu mudane Cabdiraxmaan keligii ku duugey qalinka, in loogu dhaqmo si ku meelgaar ah. Kan 2-aad,ay wadasaxiixeen Md. Cabdiraxmaan iyo Md Cabdirashid. Magaranin wexey ku kala duwanyihin marba hadduu dasturka qabyatirneen, ay hirgilintesuna laa’lantahay. Midka 3-aad ay wada saxiixayn labadooda iyo Md Xasha-Lilahi,waxaa lugu soo biriyey qodobka141, afti kooban. F.g. tasarufka isbedalka saxixiyasha wexey qeymi tiri dasturka.

Aan isla eegno dastuurka, dib u dhigid iyo dhameystir la’aanta ku laalan, Inkasta, oo la yirahdo ku meel gaar baa loogu dhaqmikaraa, hadalheyntisa, ficilna uusan jirin. Dhameystir la’anta dastuurka iyo ku ansixid la’anta afti dadweyne, waa sababta ka yeeshey xukumadaha P/Land fadhiid dib jir ah kuna amar ku tagleeyeen keligiis taliyashii, sharciga iska sareeysiiyey, ee ku adeegtey odayasha doorsoomey, ee duudsiiyey dadweynaha, wacyiga leheen, ee tiiha ku jiro. Haddaan korjogsado maraaxisha uu soo marey dastuurka, ay cududeen keligiis taliyashii ku amarkutagleyey P/Land.Waxaa la’ansixiyey;
1) Cahdiga P/Land, ee lagu dhaqmin 1/8/1998.
2) Waxaa loo xilsarey ka baaraandegida dastuurka “Garowe constitutional committee”1-15/8/1998.
3) 2 june 2001 golihii wakilada P/Land,ayaa ansixiyey dastuur ku talagalka hirgelintiisa la filayey 2004.
4) Feb.2007, dawlada P/Land, waxeey uu magacawdey dib u eegista dastuurka 14 xubnood “ constitional review committee”
5) Feb.2008, waxaa loo bandhigey korfeynta dastuurka, oo laga qeybgeliyey ururro ka mid ah bulshada iyo shakhsiyad loo xushey aqoontooda, waa sida la leeyehee.
6) Golaha wakillada P/Land, ee xukumada Cabdiraxmaan Sheekh Maxamed, waxey ansixisey dastuur ku talagalka hergelintisa aheyd 2010.
2 gole, ee wakilladdooda ansexiyen isla dastuurka, waqtika u dhexeya waa 2009-2001=8 sano. Haddad ku biiriso ansaxinta aftida kooban, dastuurka lagu durduriyey dhaqangelintiisa, fari kama qodna. Ceelna uma qodna, cidina uma maqna badbaadintisa,. Meel aan iskadhigno dastuurka laalan iyo kooxda ku halmashey ku dhaqan la’aantiisa, dib aan u eegno qodoba ka mid ah dastuurkakan, lagu nagaadiyey, in uu qabya tirmin;
1) Qodobka 5aad, ee ku sabsan aqoonsiga degaanka, faqrada 2aad: xeer gaar ah ayaa qeexi doona.
2) Qodobka 6aad: tirakoob, faqrada 2aad: xeer u gaarah ayaa tilmaami doona.
3) Qodobka 16aad. Xoriyada dhaqdhaqaqa, faqrada 2aad: sharci iyo xeer hoosadyo u gaar ah, ayaa cadeynaya. Ma jiraan xeer hosadka iyo sharciga la cuskadey?
4) Qodobka 14aad. xuriyada fikirka, waxeey ku dabrantahay qodobka 22: xaqa saxaafada, faqradiisa 2aad. xeer ayaa xadidaya xoriyada saxaafada. 6) Qodobka 25aad. Xaqa dacwadda iyo isdifaaca, faqrada 4aad xeer gaar ah ayaa nidaminaya.
5) Qodobka 23aad. Waxbarashada aqris/qoris la’aanta, hormarinta af soomaliga iyo carabiga, dhiirigelinta iyo tayeynta waxbarashada diineed, ee dugsiyada quranka waxaa lagu dabrey faqrada 12: xeer gaar ah ayaa nidaminaya waxbarashada gaarka ah.
6) Qodobka33 caafimadka, si loo fuliyo waajibadka caafimadka ka saran xukumada, waxaa lugu dabrey faqrada 3aad: waxaa nidaminaya xeer gaar ah.
7) Qodobka 34: agoomaha,curyaamada, garaad dhimanka, dadka gaboobey iyo qofkasta oo aan isdaryelikarin, faqrada 3aad xeer gaar ah ayaa qeexaya dadka loo aqoonsanayo, in aaney isdaryeeli Karin
8) Qodobka 37aad, xuquqda shaqaalaha, faqrada 9aad dhismaha, doorka iyo waajibadka ururrada shaqalaha waxaa lagu qeexi donaa xeer gaar ah
9) Qodobka 55, illaalinta deegaanka. Faqrada 7aad xeer gaar ah ayaa nidaamin doona ilaalinta deegaanka. F.g P/Land ma jiro dhul ay leedahay “ municipal” iyo dhul ay leedahay dawlada” “demanio,” beelaha ayaa toleeyey dhulkii, kaney kutahay kuwey dawlada lahan jirtey, sida biyo kulule “Bosaaso, xeradii daraawishta Galkacyo.
10) Qodobka85 wakaaladaha gaarka ah, faqrada 2aad, wakaaladaha gaarka ah, wexey yeelanayaan xeer gaar ah, oo laga ansixinayo golaha wakiilada.
11) Qodobka 106aad. Xaafiska hanti dhowrka guud, faqrada 6aad: qaab dhismeedka iyo habraacyada xaafiska hanti dhawrka guud, sharci gaar ah ayaa qeexaya.
12) Qodobka 109aad Bangiga dhexe, faqrada 3aad. Qaab dhismeedka iyo nidaamkuu ku hawlgalayo bangiga dhexe, waxaa qeexaya xeer gaar ah.
F.G hadduusan jirin bangi,hadduusan jirin hantidhawr iyo xisaabiye guud, lacagta ka soo xaroota marsada Boosaaso iyo canshuuraha furaha khasnada, nindoorka heysta ma cidbaa lawadagta, gacanta, in loo horsada moyee?. F.G waa dhaqan soo jireen ahaa 23sano.
13) Qodobka 120. baahinta maamulka qobollada iyo degmooyinka, faqrada 5aad: kala xadeynta canshuureed, ee dowlada, gobollada iyo degmooyinka, waxaa lagu qeexaya xeer gaar ah.
F.g dib u dhigida baahinta mamulka, waxaa sabab u noqdey nindoorka ku kaliyeystey canshuuraha.
14) qodobka141aad faqrada 1aad: dastuurkani wuxuu si rasmi ah, u dhaqangelayaa, marka lagu ogolaado afti dadweyne. Lifaaqa 1aad tirsigiisa 6aad. hadii dastuurka lagu diido afti dadweyne, waxaa lagu sii dhaqmayaa, si ku meelgaar ah dastuurka la diidey, inta laga damestirayo dastuur kale, oo afti dadweyne lagu oggolanayo.
15) Qodobka 79aad muddada xilheynta madaxweynaha iyo madaxweyne ku xigeynka, waa 4sano, laga bilaabo malinta natiijada doorashada lagu dhawaqo. F.G Cabdiraxmaan Sheekh 4sano in uu ku heynayo xilka, ayuu kula wareegey. Asagoo dhexda kaga jira 4sano, ayuu ku kordhistey sanad. Waxaa habbooneed, in uu la tashto aqonyahannada qawaniinta, suu u ogaado dejinta habraca qawaniinta, in ay leedahay shuruudo, ka mid ah:1) General 2) abstract 3)radioactive, oo ah sharci la dejiyo, in loogu tala galo mustaqbalka,iyadoo dhexda looga jiro xilheynta, sharci aad dejiso dib u celin kuma hirgelayo “radioactive”. Micneheedu waxaa weeye, go’aan aad ku kordhisato sanad, adoo dhexda kaga jira, xilka 4sano laguugo dhiibey, sharci ma noqanayo. Waa haddii la xushmeynayo dhaqanka dawladaha demoqradiga ee u hogansama sharciga, ee ka duwan kuwa keligiis taliyasha ah, oo sharciga gacanta ku qata “jungle law”
16) Qodobka 9aad culimada diinta, faqrada 4: waxaa reeban xeer iyo dhaqankasta, oo ka hor imanaya diinta islamka.
17) Qodobka 111. guddiga culimada diinta, faqrada 2aad guddiga culimada, oo kala taliya dawlada arrinkasta, oo sharicada islamka ah, gaar ahaan marka looga baahdo iswaafajinta sharecada iyo xeerka P/Land. F.G qodobka 9aad faqradisa 4aad iyo qodobka 111aad, faqradisa 2 aad waa iska horimanayaan.
Fg magaranin xeerka P/Land, wuxuu kaga duwayanyahay xeerarka somalida?. Magarowsanin xeerka P/Land, ee lagu dereriyey, ee la wafajinayo shareecada islamka. Waxey ii la tahey qof ama koox ku qanacsaneen shareecada islamka, in ay ku kordhiyeen xeerka dabraya sharecada. Isla qodobkakan wuxuu shegayaa magacabida guddiga culimada, oo tira ahaana ka kooban 9 xubnood.
F.g xafiiska culimada diinta, iyagaa isku xushmeya ciddii ay u doranayaan tira ahaan, aqoonna ay bidayan. Gudoonka xafiiskoda, waa ninka ay u aqonsadaan, in uu mudan yahay xilkaa diined. Saa awgeed guddomiyahooda, tiradooda wexey ku salesantahay takhasuskooda sharecada islamka. Talada ay dhibanayan waa talo shareeco, aan barxaneen.
Dib jirnimada iyo faddidka ay ku yuurursatey xukumadaha P/Land, waxaa loo aaneeyaa ciddii isa siisey masuuliyada 15sano, siiba 3madaxweyne, oo daalacaan dashey, ee iskaga mid ahaa:1) amar ku’tagleyn awood kaligis taliye 2) xalufinta keytka kalunka, marba haddii laga siinayey saami. 3) askareynta & hubeyn mid kasta beshiisa. 4) ku kaliyeesi tasarufka lacagta, ka soo gasha marsada Bossaso iwm. 5) 3da magaalo, oo saldhiga u ahaa iyo marsada Bossaso, isha dhaqaale P/Land, ay wadagi jireen, ayaa lagu hormarinjirey mashariqda iyo deqda laga hello hey’adaha & besha calamka. 4 ka mid ah 8qobol P/Land, waa gaariwaa:1) Sool 2) Ceyn 3) Heylaand 4) Sanaag.
Degmoyinka dacalada, ee ku teedsan xeebaha badda hindia iyo bada cas, laga billabo garacad ilaa laasqorey, deeqo mareykanka iyo hey’ado ugu talagaleen, in wax loogu qabto, waxey ku hagan jiren Baargal. Marna lama garsin jirin deqahaa: Qow,Ceelayo iyo Laasqorey. Magaaloyinkan, oo ka tirsanaa Qariwaa, dacalladana ka mid ah, laba hungo’ ayaa iskugu darsamey.
3 madaxweyne falalka ay ku kala duwaynihin waxaa ka mid ah:
1) Cabdullahi Yusuf, wuxuu aaminsanaa saanad, in uu ku hanto hogaanka qobollada P/Land iyo in uu kursiga u noqdo, mid uu uga gudbo mid heer qaran ah. Markii loo doortey madaxweynaha jamhuuriyada, wuxuu ka soo wareejiyey Waxara Cade, guuto dhufeys uga jirtey, tiradeeduna aheyd 500, oo askari, suu ugu xoojiyo ciidanka ilalinayey. Cabdullahi, asagoo ka abaabulayey Galkacayo, militia uu uga rogaal celiyey Growe, wuxuu soo saarey bayaan, uu saxiixey gudomiyihii parliament Yuusuf Siciid 17th July, uu ku leeyahay, muddada xilka, hadey iiga dhamaato, ma weynayo wakiilo ka tirsan belihii leyskugu keeney, shirkii leygu dortey, ee cusbeya xilka madaxweyne
2) Maxamud Muuse Xirsi Boqor, wuxuu ku soo labtey Somaliya, assagoo ku dhawaaqaya , in uu gaashaanka uga dhigayo xigtadiisa weerarka Cabdullahi Yuusuf. Ka dib dagaalkii dhexmarey labada hogaamiye, waxaa lagu heshiiyey qeybsi awoodda saldanada, ee ah sadbursi beeleed, eexna laga galey beelaha kale. Cade markii loo dortey madaxweynaha P/Land, dheef buu ka raadiyey macadintii Mijiyahan, uu dhiigna gacanta la galey iyo, in uu isku shuqliyey petroleum shaqsi ahaan, uu markii dambe kula shirkey Cadirahman Sheekh ceel laga qodey dharoor. Tasarufkisa misaaniyada, oo loo meeldayin, ay isla qabeen jaalkiisi, wuxuu ka yiri, taliyaha amniga, ay cid iskuugu xigeen: ciidankeyga, oo u xilsaaran soo xareynta canshuurta, lama siiyo mushaarkooda. Kolka Cade xilka uu ku wareejinayey Cabdiraxmaan, wuxuu ku yiri: waa eega kala daadatey P/Land. Waa markuu Cade gacanta ka labtey gaashan, in uu uga digo weerarada S/land, qobolada Sool,Ceyn,Sanaag iyo Haaylaand.
3) Cabdiraxmaan Sheekh Maxamed Maxamud, wuxuu ka bilaabey raadin mansab P/Land, mar uu ugu tegey Cabdullahi Yussuf Galkaciyo, assgoo ababulayeye militia, uu urugaal celinayey Garowe, suu u soo dhacsado geela horweynka ah, u ku raacda joogey. Halkaa waxaa laga dareemi karaa Cabdiraxmaan, in uu yahay nin colaaded, aan la dhayalsankarin. Waxaa ka mid ah ku tagarfalka awoodisa:
1. Masaafiris muruqmaal
2. Earata raxweyn ah
3. Galgala
4. Tuka Raq
5. Danadka uu kordistey
6. Taleex.

MASAAFIRIS
Cabdiraxmaan Sheekh, wuxuu soo kordhiyey masaafiris 1000 xoogsato, ee iskugu jirey muruqmal Reer Shabelle iyo warato Raxweyn oo laga saarey P/Land. Gebagebeen ku soo lalaabatey ganacsata raxweyn, ee lagu dhibateyey Garowe, siiba Bossaso,oo lagu afduubijirey waratadaa, iyadoo badecadoodi warantahay suqyada.Waa jawrfal & dhac logu gaboodfaley muwadhinin Somali ah. Waxaa lagu dhibateeyaa ilaa maantadatan Somalida konfureed, ee iskaga goosha P/Land iyo konfur jidgoyeda garowe.

CABDIRAXMAAN & GALGALA
Cabdiraxmaan wuxuu la shirey odeya dhaqmeedka Heyland 12/1/2010, seey uga heshiyan wexey ka tabanayan xukumaddisa, ee ka kooban 6qodob, wuxuuse kadalbey, in ay u kuur galaan, warbixina ka keenan, waxey isku hayaan odaga Galgala Xussein Gurxan iyo Maxamed Saciid “Aatam”, ee markaa lagu tuhmayey Alshabaab. Odiyaashii waxey shir ugu qabteen Galgala odey Xussein iyo laba inan, oo ay ismandhaafeen, mid uu adeer u ahaa iyo mid uu awoow u ahaa. Cuqaashii wey heshiisiiyeen, gacamaha wey isu saaren 2da dinac. Kolkeey ku soo labteen Garowe, wexey ku yiraahdeen Cabdiraxmaan: naga guddoon Atam, oo sita khamis iyo macawiis, halkaad ku meleysataba. Wuxuu ugu warceliyey odayashii, asagoon jawab ka siinin arrintuu u xilsaarey, iiga warsuga, waxaan ukicitimi Addis Abbaba. Ku soo laabashadiisi Garowe, jawaabta Cabdiraxmaan wexey noqatey, in Aatam uu ku jiro tixda aragagixistada mareykanka, ee aan laga guddoomikarin. Cabdiraxmaan wuxuu faraha ka bixiyey, nin lagu tuhmey Alshabaab oo u soo qordhiibtey odayashisii. Sida aan ognahayna ay jiraan saraakiil sare Alshabaab, oo dawlada isu soo dibey ama kuwa la mid ah, oo u soo joogsadey nabad, oo mareykanku dib ugu celiyey Afghanistan, Yemen iwm. Xaliga Cabdiraxmaan uu doorbidey, wuxuu noqdey, dagaal aan dib loo dhigikarin. Waa aragtidisee. Taas, oo sababtey, in Aatam looga soo gurmado Bari, Nugaal,Konfur,iyo Woqoyi/galbeed. Cuqaashii, uu mardabeyey, waxey ku tuntunsadeen, in la soo dedejiyo heshiis laga garo 6dii qodob. Markale Cabdiraxmaan, oo u socdaaley Istanbul, wuxuu ku bireyey 5 wasiir odayashii, si qoraal ay isula mel digan. Ka soo labadashadisiI Istanbul, odayashina ku labteen guriyahoodii, wuxuu ka codsadey xilahayashisii la shaqeynayey in ay ka garsiiyan balankii ku sabsanaa 6dii qodob, in uu uga baxey odayasha. Waxaa xigey xalad deg/deg dagal, ee laga ansexiyey barlamanka iyo cidammo iyo jidgoyoyin la dhigey Laak, Kalabeer ilaa Aaga Ceel dahir. Si halhaleel ah, ayeey cuqashii belaha Heylanda & Sanaag, shir ugu faristeen Daxar&Baran.

Go’aankey ku gaareen wuxuu ahaa, in ay gacanta ka soo qabanayaan dhalintooda, gaashankana iskaga digayaan aafada dagaalka, oo ku soo fol leh. Cuqaashii, kolkey kula kulmeen Boossaaso wasiiro u xilsaaran hawlgalka dagaalka, wexey u sheegen, in ay iskaga filanyihin gaashan u dhigidda kuwa iskugu habar wacdey deegaan eyan u dalanin. Waxaan loogu jawabey beri, oo ay tarikhduu tahay 4/8/2010, in lagu wargelin doono. Beridii waxaa haatif loogu shegey, in hawlgalka dafaalka, uu yahey go’aanka xukumada. 8/8/2010 dagalkii baa bilawdey. Sidey wax u dheceen wa laga wada warheyaa. Waxana laga barakiciyey Galgala 600 qoys, oo ahaa beraleyda ugu soo saarka badnaa geed mirodka & khudarta P/Land.
Qoxootigii wexey u barakeceen Boossaso, Ceel-Daahir, Dhahar iwm. Ilaa maantadatan, lagama hayo xukumada P/Land gargaar iyo daryeel midna, deeq Eebe mooyee. Raxan daanyeer ah ayaa ku habsadey geed miroodkii, nabad ku soo celin galgala iyo dib u dejin barakacayashii lama hadal hayo, cidina uma maqna celna uma qodna raxmad Eebe moyaan:

TUKA RAQ

Degalkii Tuka Raq wuxuu daaha ka qaadey, cidammda P/Land iyo S/L, ee isku horfadhiya jeediinta u dexeysa Growe & Lascaanod, in ay gacan saar ka leeyihiin gashan iskaga dhigidda militiada Khaatumo. Kolkey malitiada ka kicisey ciidankii P/Land Tuka Raq, ayaa cidankii S/L, ee uga yimid gurmad, ka kiciyey malitiadii Tuka Raq, haatifna kula xeriirey sarkaal sare P/Land, seey ugu soo labtaan saldigoodi. Sidey arinta u dhacdey, waxaa iigaga, sheekeyey inan la kulmey dagalkii. Wuxuu ii shegey, in uu soo marey dariiqa, mar firimbi loogu dhuftey ciidankii P/Land, seey ugu laabtaan xaruntoodi loo xureeyey.

Haddey xilhayashii xukummadihii P/Land, dayaceen qobollada Sool, Ceyn, Heyland iyo Sanaag, dastuurka fedaraligana u oggolanayo, in 2 gobol iyo ka badan laga yagleerikaro dawlad goboleed, ma cidbey wax u dhimeen beelaha iskugu yimid ka wadatashigoda ismamul qoboleedka? Maka muteysteen Cabdiraxmaan Sheekh iyo Cabdisamad Cali Shire, magaca P/Land, hoalac dhab ah, in ay ku barakeciyaan guurtidii, wax garadkii iyo dadweynihii iskugu yimi aaya ka talintooda? Saanad leeysu adegsado beeluhu ma iso dhoweynkaraan mase wa ku kala foganayaan? Isimada, wax garadka, iyo siyaasinta P/Land, miyuusan jirin qof qura, oo si xaq ah barerihiisa uga dhiibto dhacdadii taleex 29/11/2013.
Magarwaaqsanin mowqifka xilhayeeyashii xukamadihii P/Land, oo ku keliyeysteen tasarufka awooda saldanada 15sano, odeya daqmedka hayeshalaha ah iyo wakiilada 480ka, ay u soo xuleen in ay wadajir u ansexiyan destuur laa’lan, ee an dhameystirneen. Miyeyan qarjajac aheen falalkana, oo kale. Waxaa la sheegaa yagleelidii dawlada P/Land 1/8/1998, lacagta marsada Boosaaso looga qoondeeyey Kismaayo, in loo qeybiyey guurtida saldhiga u aheyd shirkii!!!

SHIRKII CARTA
Shirkii Carta ay guldarrada ka soo raacdey P/Land iyo S/L, saami u qeybintii xildhibannada, ayaa isimo ka mid ah P/Land, afkoodi laga saariweye Carta Carta. Taas oo ugu jiibiyeen dadweynihii soo dhaweynayey Carta Carta, sida iyadoo guuldarradii isu rogtey guul. Waa arrin xalxiraala ku ah Isimada iyada iyo dhacdooyinka ay ka mid yihiin: Masaafiris, Galgala, Tuka Raq,Taleex iwm

GARSOORKA PUNTLAND

Garsoorka, ee kaga jira kaalinta seddexaad ka dib: 1) golaha sharci dejinta 2) golaha fulinta 3) golaha garsoorka. Aan isla eegno qodoba ka mid ah destuurka P/Land.
1) Qodobka 88aad. Guddiga sare, ee mamulka garsoorka, faqrada 4aad : guddiga sare, ee mamulka waxaa hawlahiisa nidaminaya sharci gaar ah.
2) Qodobka95. Maxkamadda darajada 1aad, faqrada 2aad: tirada garsoryasha maxkamada drajada1aad, waxaa qeexaya xeerka nidamka garsoorka.
3) Qodobka 96. Maxkamada ciidanka. Faqrada 2aad: maxkamada ciidanka iyo xeer ilaaliyashooda waxaa nidamineya xeer gaar ah
4) Qodobka98. Awoodaha iyo xilka maxkamada destuurka, faqrada 6aad xeer gaar ah ayaa qeexaya, sida maxkamada destuurka ay u gudaneyso xilkaas.
5) Qodobka 106aad. Hanti dawrka guud. faqrada 6aad: qab dismedka iyo habraacyada xafiiska hantidawrka guud, sharci gaar ah ayaa qeexaya.

F.G 5ta qodob, ee saldhig u noqon lahaa garsoorka P/Land, waa laalanyihin, sida qodobyo ka mid ah destuurka, aan dhamestirneen u laa’lanyahey. Taasi waxey daaha ka rogi xukumooyinka P/Land, in ay u aabayeeleynin ku dhaqan sharci!!! Tusaale, haddaan u soo qaato nin oday ah, Eebe jana iyo raxma haa siiyee, isjiid “rimorchio” looga bililiqeystey Xamar, cagadhigadkisi Galkaciyo, ayaa qof isla deganka ay ahayaayeen kadacey isjidkii, kana kireystey marsda Boosaso. Mid ka mid aha kuwii dhaxalka lahaa, ayaa ku ashtakeeyey maxkamada, asagoo shahaadoyinkii lihida hordhigey maxkamada. Maxkamaddii markey waxba u qabanweysey dacwadiisii, mulkilihii farahuu ka labtey daba socodka maxkamada lugooyada ah. Garyaqaan waaya arag ah, oo u caqli celiyey mulkilihii, wuxuu ku yiri: ka yeel, in laguu xukumo yaa kuu fulinaya?!!!

Xaga kale haddaan wax iska tusno, qawaaniinta la leeyahay waa looga dhaqmaa garsoorka P/Land. Waxaa kamid ah “il codice penale somalo,” oo uu habeyey prof. Renato Angeloni, ahaana lataliyihii qawaninta maamulkii talyaani “Afis.” Ka dibna noqdey lataliyihii qawaaniinta dawladda Soomaaliyeed. Prof. Angeloni wuxuu ka mid ahaa garsoorayaasha maxkamada sare (corte suprema), gacan saarna ku lahaa kala talinta dawlada iyo habenta qawaninta.
Wuxuu ka yiri mawqifkisa, bare sare Petiol,oo ku xeeldheraa qawaaniinta ciqabta “Penale”, in Prof. Angeloni goobta soo joojiyey “il codice penale somalo”, che deriva sostensialment codce penale italiano. Macnaheeduna yahay, kan loo dejiyey Soomaalida, in laga soo minguuriyey lud & lafba kan tal yaaniga,ee la dejiyey waqtigii Musaliini 1932. waxaa kale uu leyahay Prof. petiol, in Prof. Angeloni gacan ku siiyey Jamhuriyada Somaliya, in ay yeelato hab qaannun casri ah, oo uu filaayey Jamhuriyadu, in ay ku daqanto sharci ( stato di diritto). Qaanuunka ciqabta S/L wuxuu ka soo jeedaa ( the Indian penale code of 1860).
F.G maxaa nagu xirey qaanuunka ciqaabta, ee la dejiyey waqtigii keligis taliyihii ( nazi fasciste Banito Musalinn 1932), oo talyanigaba marhore bedelay.