Somalia for Sale
Soomaaliya waa iib (5)
Badda Soomaaliya Afgarasho mise
isafgarad
Qore: Axmed sadiiq
Sadiiq120@gmail.com
Waa barnaamij toddobaadle, taxane ah...
Hordhac
Qoraalka ku saabsan badda oogama
jeedo inaan dadka ku soo kiciyo murugadii ku saabsanayd badda, ee la magac baxay
heshiiskii is afgaradka badda Soomaaliya ama loo yaqaan Memorandum
of Understanding (MOU), Decoment cusubna masoo bandhigayo, kaliya waxaan sheegayaa
waxii markaas kasocoday Villa Somalia iyo fahamkii ka jiray, waxaana ka
jawaabayaa; yaa bilaabay arrinka badda ee markii danbe baarlamaanku diiday?
Madaxda ugu sareysa dawladda shucuurkoodda sidee ahaa? Boobka khayraadka badda
Soomaaliya lagu hayo maxaad kala socotaa?, Ciidamada loo bixiyay Task Force 150
iyo kuwii ka danbeeyay 151 Compined Task Force maxay qabtaan?, Lacagaha ay
maalintii isticmaalaan ma'ogtahay?
Badda Ha Nusqaamin
Qof walba oo Soomaali ah waxaa uu ka
dharagsanyahay Soomaaliya inay leedahay xeebta ugu dheer Afrika oo
gaaraysa 3333Km, sidoo kale Soomaaliya uma baahna dhaqaale kale hadday maalgashi
ku sameysato xeebaha oo kaliya, waxay noqon kartaa janadii Afrika. Waxaa jira
baaritaano la sameeyay oo oranay Soomaaliya waxaa kabadan haddii ay maal gashi ku
sameysato mid kamid ah badda, xoolaha, ama beeraha, hadii Soomaaliya maalin
maalmaha kamid ah loo siiyo fursad aysanba u baahnayn cid, ayada in loo baahdo
mooyee. Waxaa intaa dheer dhulka waxa ku jira shidaalkii iyo macdantii oo dhan
oo aanba la taaban. Baddii saas ahayd ayaa bil gudaheed layiri badda Soomaaliya
maba cabirna amaba layiraahdo khilaaf baa ka jira, taas waxay ku
tusaysaa inuu jiro jahli ama ogaal xumo ama wadaniyad la'aan ama danayste-nimo
iyo iimaan la'aan iyo waliba khiyaamo qaran.
Afgarashadii fashilantay (MOU)
Is afgaradka heshiiska la dhaho wuxuu
kamid yahay qaybaha heshiisyada dawladaha, wuxuuna ka fududyahay heshiisyada
caadiga ah (convention), sababtoo ah kaas hore waxaa lagu tilmaamaa badanaa inuu
yahay mid qarsoon oon larabin in lamariyo ha'adaha dawladda, sida baarlamaanka
ama xukuumada. Waana sida loogu tala galay heshiiska badda inuu sii ahaado sir,
ilaa laga gaaro heshiis dhab ah, waa sida laga dhaadhiciyay xukuumadda oo ay
gadaal ka ogaatay in la siray sida uu afkiisa ka sheegay mudane Cumar C/rashiid
markuu tagay London 28 Octobar
2009 oo yiri Kenya khiyaamo ayay wadatay.
Is afgaraad wixii loogu magac daray
markii iigu horeesay ee aan maqlo waxay ahayd inta aan la saxiin ka hor laba
maalin kuna aadanayd 5-April 2009, qisadaan ku maqlayna waxa ay ahayd anoo kasoo dagay
xafiis kamid ah xafiisyada madaxtooyada ayaan soo maray meesha laga xariiriyo
taleefanada, ragii meesha ka shaqeynayay ayaan salaamay, kadib waxay ii sheegeen
khadka taleefanka waxaa soo galay wasiirkii hore ee qorshayta qaranka C/raxmaan
C/shakuur oo raba madaxweynaha, waxay ii sii raaciyeen madaxweynaha waa uu
mashquulsanaa sidaas darteed uma suura galin in uu lahadlo, waxay ii sii
raaciyeen waxaa uu noo sheegay inay jirto arrin deg deg ah, waxuu nagu yiri:
Heshiis baa saxiix lay yiri, oo ay dawladda Kenya iyo Soomaaliya kala
saxiixanayaan.
Waxaa layaab ah wasiirka lama socon
miyaa waxa uu saxiixayo?, Hadii uusan horay oola socon ama wada hadallo hore
hadayba jireen uusan ku jirin asagu see ugu dhiiran karaa saxiixa? Wasiirka
habeenkaas uma suura galin inuu madaxweynaha lahadlo, laakiin waxaa kadib aan
ogaaday inuu habeenkii danbe soo hadlay, laguna yiri saxiix heshiiska.
28 Oct 2009 markii London lagu
qabsaday C/raxmaan C/shakuur wuxuu yiri: Madaxda ayaa i amartay inaan saxiixo,
R/wasaaruhuna waa fadhiyay, taasna waa macquul, laakiin kama leexinayso
mas'uuliyada ah inuu asagu gacantiisa badda Soomaaliya bixinteeda ku saxiixay,
waana dhaawac xun oo aan ka baabi'i karin mustaqbalkiisa siyaasadeed, marka
la'eego difaaca heshiiska ee madaxweynaha uu
difaacay ee ahaa heshiis ma'ahan
muxuu baarlamaanku diidaa, iyo kii uu ku hadlay markii danbe wasiirka saxiixay
heshiiska iyo hadalkii ka horeeyay ee ahaa inaysan ahayn sida wax loo fasiranayo
ee ay tahay cabir qaramada midoobay ay rabto in loo gudbiyo.
Laba Bil Majirsan Dawladdu
Heshiiska dawladda markay galaysay
gabi ahaanteed waxaa uu cimrigeedu ahaa in kayar laba bilood, wasiirka
saxiixayana xafiis uu fariisto mahaysanba, heshiiskaan markii lasaxiixayay waxaa
ku sugnaa Nairobi wasiirkii hore ee maaliyadda oo ahaa maskaxdii ka danbeysay
saxiixa, waxaa uu ku adkeystay in uu mashquulsanyahay oo uusan iman karin
madasha lagu saxiixayo, laakiin uu soo dhameystiray wax walba oo loo
baahanaa. Waxaa xusid mudan qorshe laga baaraan dagay horta majirin, sida in loo
saaro guddi qaanuunka badaha ku takhasusay ama soo ogaada ama soo qora hadiiba uu
dhici karo is afgarad ku saabsan xuduudaha badda, iyo ayadoo aanba laga tashan,
khubarana waxba laga weydiin, oo ay sheekadu ahayd qalinka mari oo kaliya iyo
ayadoo dawladda fursad qaali ah u arkaysay waayo waxaa uu ahaa heshiiskii ugu
horeeyay ee dhacay markay afartan maalmood jirsatay kadib, mana jirin guddi wada
hadal lagalay Kenya, ee waxaa jiray dullaaliin kaliya iyo balan qaadyo loo
sameeyay dawladda Soomaaliya oo ahaa in la caawinayo siiba dawlada
Norway iyo Axmed Walad Cabdalla oo arinkaas aad u danaynayay.
Madaxdii Dullaaliinta Badda
Sidaad ogtihiin badda Soomaaliya
waxaa ay dayacantay sida dhulkeeda oo kale, bilawgii heshiiskii dhicisooway
waxaa loo celiyaa Djabuti Janaayo 2009 markaas oo Walad Cabdalla ku soo hadal qaaday
mas'uuliyiintii Soomaalida rag kamid ah, intaa kadib wasiirkii maaliyadda
Shariif Xasan ayaa Nairobi mar uu tagay March isla sanadkaas ayaa dawlada Kenya u
sharaxday arrintaas, asagana balan qaad buu u sameeyay in uu mas'uuliyiinta u
sheegi doono, kadib Shariif Xasan iyo wasiirka Kalluumeesiga C/raxmaan Ibbi, ayaa
is arkay, waxaana lagu heshiiyay in heshiiska ay ku jirto dawladda Norway.
Waxaa
lagu heshiiyay in mas'uuliyiinta Norway ay tagaan Muqdisho inta aan la saxiixin
heshiiska, 5 April 2009 waxaa Muqdisho yimi Ambassador Hans Wilhelm Longva oo kasocday
Wasaaradda Arrimaha Dibadda Norway, isla maalintii danahoodii waa ay sharxeen, madaxweynaha
iyo ra'iisul wasaaraha waa ay la kulmeen, waxaana wafdigaas hor boodayay Ibbi.
 Is-afgaradka waxaa shaxdeeda watay xukuumadda oo ay horboodayeen
Shariif Xassan,
Juurille iyo Ibbi, iyo saxiixaha heshiiska C/raxmaan C/shakuur oo markii danbe
gadaal kasoo galay, oo asagoon hubsan qalin iskala booday sidii asagoo saxiixaya
jeeg lacag uu ku qaadanayo, taasna ma'ahan micnaheedu in ay ka dhacayso
mas'uuliyada ee waa in uu qaadanayo qaybta ugu weyn maadaama uu asaga saxiixay xataa waraaqdii habeenkii hore la saxiixay logo
(summadda) Jamhuuriyadda
Soomaaliya
malahayn, kadib baa meel mugdi ah lagu celiyay saxiixii, taasna waxay ku
tusinaysaa in meesha awalba khiyaano jirtay oo aysan sax ahayn waxii dhacay,
meeshana dullaaliin waaweyn ay ku jireen. Dadka qaar waxaa laga yaabaa maxaa soo
galiyay meesha shariif xasan iyo jurile?, amaba dhahaan waligoodba lama arkin
mana ay ka hadlin arinkaas?, Jawaabtu waxaa weeye adiga ma maqashay in
Aadan-Madoobe la afganbiyay, mala socotaa in Cumar C/rashiid sidoo kale lala
rabo, ma'ogtahay in xataa madaxweynuhu caga badan ku taagnayn, yaa ka danbeeya?
ma'aragtaase dadka qabta shaqadaas qaarna ku guulaystay qaarna faraha kula jira?
Ma hadlaan wareysiyo ma bixiyaan, habeen ma seexdaan, farsama yaqaanadda badanaa
lama arko ee ficilkooda ayaa la arkaa ee lasoco waxa socda.
Saxiixii ugu deg dega badnaa
Soomaaliya
Heshiisyada aduunka ka dhaca waa laba
qaybood marka lasoo koobo: mid waa midka ku saabsan heshiiska loo yaqaan mid
khaaska ah (Private) waxaana lagu magacaabaa (agreement) waa kan aad la galaysid
qof kale ama shirkad heshiiskaas waxaa uu ahaan karaa mid shaqo ama mid iibsi
dhul ama hanti kale, heshiiska noocan ah qofka ama kooxda galaysa lacagta horay
kama shubaan, waxay sameeyaan talaabooyin ay kamid tahay ayagoo qabsada
abukaati(lawyer) soona cadeeya sharci ahaan waxa lakala iibsanayo iyo lahaansha
qofka laga iibsanayo iyo cadaymo, haday shaqo tahay waxaa uu qofka iska akhriyaa
- hadii wax akhrinta uu yaqaano - qodobo ay dajisatay shirkadda uu u shaqo tagayo oo
heshiis aan kaaga baahnayn lawyer ama abuukaate kaliya lagaa rabo saxiixa waa
hadii aad ku qanacdid waxa meesha ku qoran, intaas waxaa dheer talooyin buu
galiyaa qofka raba inuu wax iibsado ama sii iibiyo, si aysan hantidiisu meel
cidlaa ugu lumin.
Heshiiska kale waa kan badanaa
dawladaha dhex mara waxaana uu noqon karaa mucaahada (treaty) ama
itifaaqiyah (convention) ama alitifaaqiya (agreement) ama protocol (oo ah heshiisyo
la'isku geeyay ama go'aamo la'isku geeyay), waxaa kaloo jira xeer /miithaaq(charter)
oo badanaa isticmaalaan dawlado isku tagay oo dhistay urur sida kan islaamka oo
kale iyo in kaloo badan, kan loogu magac daray is afgaradka waxaa uu ka mid
yahay heshiisyada, waayo waxaan ugu cel celinayaa waxaa kamid ah wararka
madaxda dawlada in badan waxaad ka maqasheen ayagoo leh ma'ahan heshiis ee waa
is-afgarad, is afgaradkuna waa nooc kamid ah heshiisyada waana ka ugu khatarta
badan oo badanaa la qariyo ama aanba lasoo marsiin baarlamaanka, heshiis oo dhan
noocuu rabo ha ahaadee waxaa lagama maarmaan ah inuu ahaadaa mid ay kawada
hadlaan labada dhinac oo loo saaro wakiilo soo dhiraan dhiriya, wax laga
hadlayana aqoon u leh, waligaa ma maqashay wada hadalkaas ama heshiiskaas dad
baa loo saaray, mise waxaad ogaateen waa la saxiixay, waxaa wax lala yaabay
noqotay see baa wasiir iska joogay Nairobi loogu sheegi karaa in uu saxiixo
waraaq ama heshiis uunan markii horeba u imaan Nairobi oo loo sheegay inta uusan
saxiixin ka hor 72 saacadood saxiixa heshiiska waxaa uu dhacay
7dii April 2009,
Waxaa uu baarlamaanka Soomaaliya diiday heshiiska
1dii Agoosto 2009.
Dareenkii Villa Soomaaliya
Waxaa wax laga xumaada ah dareenkii
ka jiray xafiisyada dawladda wuu ka duwanaa kii ka jiray shacabka dhexdiisa, ee
ahaa war baddii ma qaraxsateen? iyo meeqaad ku hesheen?, su'aashaas waxaa aad
la'iigu weydiiyay isla bishii heshiiska badda la saxiixay Nairobi oo aan ku
tagay safar, dadkii su'aasha i weydiinayayna jawaab uma hayn, aan ka ahayn isku
dareen ayaan nahay, markaas ayada ah waxaan ka qayb galay siminaar ay soo
qabanqaabisay UNPOS oo uu madaxda u ahaa Walad Cabdalla, waxaa siminaarka lagu
qabtay machadka (KIA), profisooro kasoo qayb galay iyo kuwo wax ka jeedinayay
siminaarkaas ayaa waxaa marar badan la isweydiinayay arrinka Badda, oo badanaa
aqoonyahana Kenyaatiga heshiiskaas waa ay difaacayeen, waxay aad ooga cabanayeen
in lagu timaamo iibsi badda. Madaxda dawlada ilaa hada ma aaminsana in ay ku
khaldanaayeen heshiiskaas, marka laga reebo qaarkood oo sheegay in la khiyaanay,
guud ahaan shaqaalaha xafiisyada waxaa ay isticmaalayeen waxa loogu yaqaan afka
carabiga ruux riyaadhiya (oo ah niyad wanaag muujin).
Qabsashada badda (Occupation of the
sea)
Horay waxaan u soo xusay waxii dhacay
ee ahaa qayb kamid ah baddii markii lala wareegi rabay waxii dhacay ee ahaa in
shacabkii kaceen oo baarlamaankii diiday, waxaas oo dhana ma dhici lahayn hadaysan
warbaahinta soo bandhigi lahayn siiba somalitalk.com oo
dadaal aad u weyn ku bixisay, maxaad u maleenaysaa haddii laguu sheego in baddii
Soomaaliya oo dhan in lala wareegay ayadoo loogu soo dhuumanayo afar wiil oo
masaakiin ah doomahoodiina laga bur buriyay mar hore kalluunkoodiina laga
xaabsaday baa aduunkoo dhan u soo guuray baddii Soomaaliya intii la dhihi lahaa
dhulka hala xaliyo, kadib baddu xal umaba baahna. Waxaa wax lala yaaba ah in
badda Soomaaliya ay maanta ku suganyihiin in badan
30 dawladood oo ay ugu
horeeyaan reer Yurub ka. Yurub waxaa maanta ay hogaaminaysaa hawlgal ay u
bixisay ka hortaga burcad badeeda (European Union Naval Operation Against
Piracy) ama ciidamada loo yaqaano task force 150 iyo 151 compined task
force waa magaca lagu xalaal sanayo badda Soomaaliya, waxay ku leeyihiin go'aamo
kasoo baxay golaha amniga ee tirsigiisu ahaa 1814, 1816, 1838 ,1846,2008, ayaan
dhaqan galinaynaa waxayna qayb ka tahay siyaasada difaaca yurub. Fiiri
shaqadooda iyo waxa ay qabtaanwaa sida ay ayagu sheeganayaan ee ma,ahan sida
Soomaalidda ka aaminsantahay www.eunavfor.eu waxaa
kuu cad dhamaan reer yurub badda inay joogaan oo aysanjirin dawlad kamaqan. Waxaa intaas dheer ururka NATO waa ay joogaan, sidoo kale ASIA waxaa la dhihi
karaa kama maqna boobkaan cidna, waxaa intaa dheer lacagta ku baxdo ciidamadaas
Soomaaliya hadii loogu deeqo wax soo toosaya malahan subaxaas , sanadkii ugu
horeeyay waxaa ku baxay reer yurub kaliyalacag dhan 8.3 Milyan Euro (sideed
milyan iyo sedex boqol oo kun oo ah lacagta yurub)
docmentigaas akhri inta
boobka la'egyahay Soomaliya.
Waxaa intaa dheer dawladaha kale ee
ku sugan badda kharashka ku baxa, su'aashu waxay tahay ayagu waxay noo sheegeen
kharashka uga baxa la dagaalanka burcad badeeda ee ayagu maxay naga helaan?.
Marka hore badda ay joogaan
tirada rasmiga ah iyo inta maraakiib ee joogta badda Soomaaliya majirto
dawlad Soomaaliyeed oo og oo kula xisaabtanta ama tira koob ka haysa,
cida kaliya ee tira koobka haysa waa nimanka loo yaqaano burcad badeeda
ayaguna waxaa ay sheegeen in baddii buuxsantay oo maraakiibta waaweyn
iyo kuwa yar yar intaba joogaan, inay haystaan kaamarooyin waaweyn iyo
shabaqyo ay kalluunka iyo boob ah ugu daldashaan, qaarkoodna ciidan ka
buuxo, hadii reer yurubka maalintii ay ku kharash gareeyaan Badda
Soomaaliya 1milyan oo Dollar, halka Soomaalidii waxay cunaan la'yihiin,
waxaa intaas aad uga badan waxa ay ka helayaan kalluunka, dhagxaanta iyo
khayraadka faraha badan ee ay aruursanayaan.
Arintaas waxaa u xalaaleeyey oo
mas'uuliyaddeeda koowaad leh heshiiskii xukuumadda
Nuur-Cadde la saxiixatay
dawladahaas oo uu baddii awelba baylahda ahayd kusii baneeyey, marka
heshiiskaas sida kan Badda waa in la baabi'iyo (eeg
heshiiskaas).
Waxay ka shaqeeyaan in aysan Soomaaliya xasilooni ka dhalan, waayo maalin walba lacagaha
Soomaaliya
lasiin lahaa ayaa lagu cunayaa badda, ama waxaaba lagu naas nuujinayaa
ciidamo shisheeye sida kuwa hada jooga ee AMISOM, kadib lacagahaas ayaa
lagu soo dalacayaa dawladda Soomaliya marka yaa fahmi kara dhibka soo
socda oo ah in Soomaaliya badda laga qabsado lana xaalufiyo, dalalkuna
kala qaybsadaan, sida ayadoo la dhaho dawlad hebel inta ku aadan
Muqdisho la wareeg adna inta ku aadan Boosaaso, adna inta ku aaday
Barbera, maskiinka Soomaaliga ahna lagu yiraahdo intaa kadib adigu shaqo
ma rabtaa? Badda markii lasoo dhameeyo sheekadu waa dhulka su'aashu
waxay tahay jiifka lagu jiro goormaa laga toosayaa? ma marka buunka la
yeeriyo waaguna uu kuu baryo tuuladii aad ku dhalatay oo nin indha yar
guryo ka dhisanayo aad soo toostid? taas maaha khiyaali waa wax dhici
kara hadaan wax laga badalin qaabka ay wax u socdaan, dhulka iyo Badda
heshiisyada lagu bixinayana lajoojin, bad baadadoodana aan loo wada
istaagin.
Akhri qaybta 6aad
|
Q.1aad | Q.2aad |
3aad |
4aad
| 5aad
Qore: Axmed sadiiq
Sadiiq120@gmail.com
Qoraaga warbixintan waxa uu muddo ku dhawaad ah sanad ka
shaqeenayay xarunta Villa Soomaaliya (Madaxtooyada) ee xukuumadda hadda ka jirta
Soomaaliya. Qoraagga ujeedadiisu ma aha in qof si khaas ah u falan qeeyo,
laakiin marka la fiiriyo xaalada dalka uu marayo iyo asagoo mararka qaar is
dhaha Wax yaalaha qaar hadaad ka aamustid armaad danbi ka gashaa ummadda
Soomaaliyeed awgeed ayuu u qoray qoraaladan xiriirka ah oo ku saabsan Somalia
for sale (Soomaaliya waa iib) safaaradaha iyo badda iyo dhulka. Qoraagu waxa uu
aaminsan yahay in waxa Soomaaliya ka socda ay yihiin boob qarameed oo meel walba
ah, oo ay waajib tahay in la galo dagaal lagu bad-baadinayo hantida guurta ah
iyo midda maguurtaba ahba.
Faafin: SomaliTalk.com | June 13, 2010
|
Daabaco
Boggan | Print
