Waxaad iiga jawaabtaa adoo degmo jooga cidii kaa soo horjeesataba ma xiri-lahayd? Mise sidaad isu balaarin-lahayd baad falan-keeda gali-lahayd? Gaar-ahaan intaad ka heleyso xabsi weyn oo dad badan kuu qaadi kara, si’aad ugu xaraysato.

Deg-degu wuxuu kaa lumiyaa kun hawlood oo aad gadaal ka qabsan-lahayd. Deganaa-shuhuse wuxuu isugu kaa duwaa kumanaan hawlood oo kaa kala daad-sanaa, su’aashuse waxay tahay yaa sidaas u garan-kara?

Jawhar waa degmo ay nabadi ka jirto, waxaana ku amaanan maamulka Maxamed Dheere, iyo shacabka deegaanadaas. Goorta burburkan laga baxo oo dowlad-nimo lagaaro, waa astaan ay Jawhar kumutaysan-doonto iney gasho liiska degmooyinka is hagaajiyey kahor inta aysan dowladu nabadayn.

Sidaasoo ay tahay, waliba intii ay qolada kumeel-gaarka ah ay u tageen, muuqaalo wanaagsan oo ay magaaladaas lahayd ayaa lumay, halkii la sugayey iney kor usii qaadaan horumarka magaalada, waxay culaab ku noqdeen deegaankii, oo waa iyagii iskuuladii buuxiyey, oon ilaa iyo hada sanad dugsiyeedkan ay ardaydii la’yihiin goob ay wax ku bartaan.

Intaas waxaa dheer Jawhar waxay astaan u noqon rabtaa degmada caburinta hadalka ee  Soomaaliya. Hay’adaha u dooda xuquuqda aadanaha waxay ilaa iyo hada hayaan tiro koox ah oo cadaynaya inta xad-gudub ee ka dhacay degmadaas.

Jaamac Aadan Dheere Guddoomiyaha Golaha Nabadda iyo Midnimada Qaranka wuxuu ku jiraa xabsi ku yaalla Jawhar. Sida lagu soo waramayo markii hore wuxuu halkaas ku tagay martiqaad uu ka helay maamulka degmada iyo qaar-kartisan dowladda.

Maalmo haduu halkaas joogay oo uu indha-indheeyey xaalada degmadaas kajirta, kadibna uu kor u eegay bulsha weynta Soomaaliyeed ee wax ka sugaysa inta Jawhar joogta, ayuu aflabadii dhawaaqay: Kuwan Jawhar jooga iyo kuwa xamar joogaba midna yaanan dowlad laga sugin ayuu yiri. Intaas ayuu ku galab-saday in xabsiga loo taxaabo, oo uu ilaa iyo hadda ku jiro.

Dad badan waxay ilaa iyo hadda la yaaban-yihiin geesi-nimada uu ku karay in isagoo jooga Jawhar uu hadalkaas weyn ku dhawaaqo.

Waxaa laxiray isagoo ka tirsan garabka S.R.R.C.da  oo taageero ka hela Itoobiya. Muddo wuxuu ku sugnaa xudur iyo deeganada u dhaw, halkaas oo uu kula kulmay saraakiil Itoobiyaan ah.

Wuxuu jawhar tagey isagoo la koox ah kuwa hadda xirtay, wuxuuse u qabay runta oo la sheegaa iney banana-tahay. Hadiiba uu xabsiga ka soo baxo tolow ma xudur ayuu dib ugu laaban-doonaa? Mise wuxuu ku ekaan-doonaa inuu Soomaali oo kaliya garab ka dhigto?

Ninkii shalay ay isku kooxda ahaayeen, hadana martida u ahaa, dowlada ama maamulka xabsiga dhigay, maxay la damacsan-yihiin shacabka intiisa kale, oo mucaarad iyo muxaafidba leh.

Waxaan isweydiinayaa hadday dowladan hirgasho oo ay caga-dhigato, yaa ku dhiiran-doono, oo hadal aysan rabin dhihi kara? Warbaahintu waa iney u diyaar-garowda sidii ay shaqo kale u sii furan-lahayd, ama waa iney sii curiyaan heesihii ay madaxda dowlada ku soo dhawayn-lahayeen.

Car yaa iga daba hadli kara waxay ku ekayd xiligii dowladii milatariga ay jirtay, maanta oo ay wax waliba sahlan-yihiin miyaa dib loogu noqonayaa waayadii afka la’iska xiri-jiray.

Wariye C/Laahi Kulmiye oo ka tirsanaa Idaacada Hornafrik ayaa isagana lagu xiray Jawhar, wuxuuna sabab-saday war uu siiyey Idaacada uu u shaqeeyo, lamana yaqaano xukunka iyo qaanuunka dadka noocaas ah lagu xukumayo.

Maamulka Maxamed Dheere waxaan uga baahanahay inuu cadeeyo falalkan ka dhacaya jawhar yaa masuul ka’ah? Yaa eedeeda qaadaya? Yaa Jawhar ka taliya? Ma dowladda mise Maxamed Dheere? Waxaanan fahmi karin, in hal degmo ay laba maamul isku haystaan oo aanan la’aqoonin cidda lagala xaalayo. Jawaabta rasmiga ahna waxaa bixin kara Maxamed Dheere.

Taariikhda waa mid qoran, lana qorayo wixii hadba dhaca, sidaas awgeed inta Jawhar lawada joogo yaanu ku qornaa samaan iyo xumaan waxa ka dhacaya.

Qaar katirsan golaha nabadda iyo midnimada waxay eeda dusha ka saarayaan Madaxweynaha Soomaaliya, iyagoo leh isaga ayaa bixiyey amarka xiritaanka. Majiro Afhayeen dowlada u hadlay oo jawaab ka bixiyey xarig-yada is daba jooga ah ee ka dhaca degmadaas.

Waxaa horay loo yiri Ilaahay weel weyn baa lagu baryaa, markii ay kumeel-gaartani degmo dagtay ayey muujisay hankeeda dowlanimo intuu le’egyahay.

Haddii ay caburinta heerkaas gaartay, oo siyaasigii la garabka ahaa sidaas loo galayo, maxaad ka filaysaa haddiiba la’ogaalaado in Jawhar ay dowlada oo dhan tagto.

275. Xildhibaan, dhamaan shaqaalaha dowladda, iyo xisbiyo cusub oo siyaasadeed hadii Jawhar lawada geeyo miyey ogolaan-kartaa in fikrado kala duwan laga sheego halkaas.

Nimanka hadal kaliya xamili-waayey, siday ku aqbali karaan in la’arko xubno Barlamaanka ka tirsan oo ka aragti duwan dowlada, iskadaa iney ogolaadaan xisbiyo Siyaasadeed oo dalka kahirgala.

Su’aasha hadaba meesha taala waxay tahay xabsiga Jawhar Soomaaloo dhan maqaadaa?

Fahad Yaasiin Xaaji Daahir | fahadsom@hotmail.com
SomaliTalk.com | Nairobi, Kenya | Sept  5, 2005

URL: www.SomaliTalk.com/fahad

---

• TAARIIKH KOOBAN SOOMAALIYA.....

---

URL: www.SomaliTalk.com/fahad

Kulaabo bogga  www.SomaliTalk.com