Gidaarkii Berlin kadib maxaad kala socotaa Gidaarada wadamo badan oo caalamka laga dhisay

Daabaco Boggan | Print

Kenya ma Badda Soomaaliyeed ayey Shidaal Ka Qodaneysaa?
Dawladda Kenya ayaa dardar gelisey baaritanka batroolka ay ka wado xeebta, waxaana soo baxay warar tibaaxaya... Akhri..

Shirkadda Range oo Sheegtay in Saddexdii bilood ee lasoo dhaafay ay Garoonka Diyaaradaha ee Garoowe siisay US$313,000
lacagtas oo aad uga badan tii ay DGPL sheegtay in shirkadu bixisay.. Akhri...

Itoobiyaan baaraya laba nin oo Soomaali. Muqdisho. AFP - Jan 13, 2006

Taangi Itoobiyaan ah oo taagan garoonka muqdisho - AFP - Dec 2006
ARAGTIDA/MAQAALLADA DADWEYNAHA EE MAANTA

Xuquuqda Qoraalka Copyright Akhri..

Qaabka Loo Qoro warka, Faallada iyo Ra'yiga Guji

Baaritaan: Gidaarkii Berlin kadib maxaad kala socotaa Gidaarada wadamo badan oo caalamka laga dhisay.?

Qore:Ibraahim daa’uud c/laahi (Gentleman)
sayfudiin@hotmail.com
Nairobi-kenya
+254721130470

Maanta dunidda horumarka ay gaartay waxa uu marayaa meeshii ugu sareeysay, waxaana la gaaray xilli aduunka uu isu soo dhawaanayo, wax walba oo loo baahdana la heli karo, taasi waxa ay keentay in aduunka uu noqdo «small village» tuulo yar.

Hormarkan waxa u sabab ah baaxada iyo korarka Tiknoolajiyada sida: Internet-ka,Isgaarsiinta, Diyaaraha Qaaradaha isaga goosha.I.W.M. iyadoo taasi ay jirto haddana aduunka wuu sii kala dheeraanayaa..? balse waa side.?

Inkastuu jiro horumarkan haddana makuu muuqankartaa in aduunka uu sii kala dheeraanayo, haa ama maya waad oran kartaa balse arimahan soo socda ila fiiri maxay caalamka ku keeni kartaa hadii ay sii socdaan Gidaarada wadamo badan oo caalamka ah ay sheegayan in ay shacabkooda ku difaacayaan. Gidaaradan waxa inta badan laga dhisaa meelo dad badan oo masaakiin ah ay dagan yihiin sida Iraq iyo Falastiin. Akhristoow bal arimahan soo socda makuu baraaruksan tahay mise maya.??

Sida la sheego Gidaarkan ama darbigan waxa la dhisan 3 Qarni kahor dhalashadii Nabi Ciise (CSW).waana mid ka mid ah mucjisooyinka aduunka.Gidaarkan waxa loo dhisay in lagu waardiyeeyo weerada lagu soo qaadi jiray Imbaraaroodiyadii ama Boqortooyadii shiinaha.Gidaarkan dhiririkiisu waa 7000 Km (Todobo kun oo kilo mitir).

Waxa lagu tilaami karaa Gidaarkan,waa mashruucii ugu badnaa ee shiinaha iyo guud ahaan aduunka oo dhan ee difaaceed ee la dhiso

.Heyada dhanka wax barashada ee UNESCO, ee UN-ka waxa ay gidaarkan shiinaha u aqoonsatay in uu kamid yahay dhaxalka taariikhda aduunka.xaflad xarunta UNESCO lagu qabtay sanadii 1987.

Waxa uu Gidaarkan dhimahiisa ka biloowdaa wadada Jia Yu Kwan ee gobalka Concurrently Su ee Galbeedka wadanka shiinaha, waxa uuna ku dhamaadaa wadada Hi Kwan ee gobalka Kha Bi ee dhanka Bari.waxa uuna inta badna sii maraa buuraha dhaa-dheer ee dhulweenaha shiinaha.

Sidoo kale Gidaarkan dad badan oo dalxiisayaal ah ayaa sanad badan booqda, iyagoo sawira isaga soo qaada, wadanka shiinaha kasoo gala lacag fara badan.oo dhanka dalxiiska ah.

Bishii August ee sanadii 1961-dii ayuu biloowday dhismaha Gidaarka Berlin ee wadanka Germany.waxa uuna ahaa Gidaarkan mid aad u yaab badan, waxa uu kala qeeybiyay wadanka Germany, waxa uuna u kala qeeybiyay 2 wadan magaalada Berlin-na uu kala qeeybiyay 2 qeeboow.aduunka waxa uu u qeebiyay 2 aduun, aduunka Beri ee raacsanaa Wadamadii la isku oran jiray Midowga soviet iyo aduunka Galbeed ee raacsana siyaada uu hormuudka u ahaa wadanka Mareekanka iyadoo xiligaasii uu socday dagaalkii qaboobaa ee u dhaxeeyay midowgii soviet iyo wadanka Mareekanka.ugu danbeeyntiina uu ku guuleestay wadanka mareekanka oo siyaasada caalamka ka ah hormuud.

28 sano oo kala qeebsanaan iyo jahwareer uu ku jiray aduunka gaar ahaan wadanka Germany, waxa wadanka Germany ka dhacay mid kamid ah waxyaabaha caalamka ugu yaabka badan.

9 bishii November ee sanadii 1989-kii,ayaa dad badan oo u dhashay wadanka Germany waxa ay ku soo yaaceen darbigii markii ilaaladii Gidaarka Berlin aysan jecleeysan in ay hooshan sii wadaan taas oo fududeeysay in Gidaarka gabi ahaanba uu baaba' ku yimaado.

Bur-burla ku yimid Gidaarka Berlin , waxa uu ahaa mid ka mid ah asbaabihii bur-buriyay midowgii soviet, sidoo kalne caalamka ka dhigtay mid kaliya.xiliga uu dhisnaa Gidaarkan si dadban ayuu caalamka ugu kala qeebsanaa 2 nidaam oo kala ahaa nidaamka hanti-wadaaga ee Galbeedka Berlin . Iyo nidaamka hanti-goosiga ee bariga magaalada Berlin iyo guud ahaan waxa maanta loogu yeero reer galbeedka.

Waxa bur-burka Gidaarkan lagu tilmaami karaa in uu ahaa mid mareekanka u sahlay in uu noqdo wadanka aduunka ugu awooda badan, xiligii uu dhisnaa Gidaarkan Berlin wadanka Mareekanka waxa uu waqti badan ku bixiyay sidii Gidaarkan gabi ahaanba meesha looga saari lahaa, bur-burkii kadib waxa fududaaday in midowg soviet uu gabi ahaanba bur-buriyay.maantana xukuumada Washington waxa ay xarunta ugu ween ee Military meel ka baxsan America ay ku leedahay wadanka Germany, inta badana dhaawaca ciidanka American-ka ah ee ku soo dhaawacma Iraq iyo Afghanistan lagu daweeyaa wadanka Germany.

Dowladda Mareekanka oo ah maanta hogaanka siyaada caalamka, sheegatana waxa ay ugu yeertay Dimoqraadiyad balse sanadahan danbe noqotay caddow guud ahaan caalamka ku wajan gaar ahaan caalamka Islaamka. wixii ka danbeeyay weeradii mareekanka loo geestay 11/9 ee sanadii 2001.

Maamulka uu hormuudka ka yahay madaxwayne G.W.Bush iyo kooxdiisa ku bahoowday la dagaalanka Islaamka, ee dhaqankoodu uu yahay " Ninkii aan nagu siyaasad aheen waxa uu nagu yahay caddow" , waxa ay caalamka u horseedeen dhibaato dhan walba.

Booqashadii ugu danbeeysay ee uu Madaxwayne Bush ku soo maray wadamada Latin America waxa uu kala kulmay waji kabax, kasokoow arintaas, waxa uu horay u sheegay Bush in uu sameen deeno Gidaar weeyn oo kala teeda America iyo wadanka Mexico.

Waayadan danbe waxa wadanka mareekanka ku soo badanayay dadka ka soo gala xuduudka wadanka Mexico.iyaga oo dadkaasi ku soo galaya sharci daro, Sidoo kale waxa mareekanka uu ku eedeeyaa dowlada Mexico xuduudkeeda ay ka soo galaan Muqaadaraad baaxadiisu uu badan yahay. Dhanka kale Bush waxa uu cadeeyay in uu ciidamo dheeraad ah u diri doono xuduudka uu la yeeyahay wadanka Mexico. si loo yareeyo dadka soo galootiga ah.

Duulaankii mareekanka iyo xulafadiisa ay ku qaadeen wadanka Iraq ee sababay dhib kale oo dunida soo waajahay, cabsida laga qabo dagaal dhanka madaahibta ah ayaa waayadan danbe aad u sii kordhaya, taasi oo uu mareekanka ka faa'iideeysano waxa uu bilaabay in uu dhiso Gideero uu ku sheegayo in uu ku kala waardiyeeynayo cabsida dagaalkaas laga qabo lana aaminsan yahay isla mareekanka ay dagaalkan abuurayaan..

Xukuumada Iraq ee ay u badan yihiin shiicada, waxa ay kamid tahay arinta ugu badan ee mareekanka u fududeen karta in uu dhiso Gidaaro badan oo mustaqbalka sababi kara in Iraq ay noqoto wadan sii kala qeebsama.dhibka iyo dagaaladana ay ku bataan.

Gidaarkan waxa uu mareekanka ka dhisay xaafada Acdamiya ee ka tirsan magaalada Bagdad ee caasimada Iraq, xaafada waa xaafad oo ay dagan yihiin dadka Suniyiinta ah, Gidaarkan waxa uu dhirirkiisa gaarayaa 5km. sida oo codsaday Ra'isul waraaraha wadanka Iraq Nuur Al-maaliki. Waxaana wali socda Gidaaro badan oo ay dhismahooda socdaan, arintan hadii ay sii socoto waxa ay dhib fara badan ku keeni kartaa mustaqbalka wadanka Iraq, oo ay wali ka taagan yihiin cabsi aad u baaxad leh oo dhan walba ah.

Dowlada Israel waxa ay sanadii 2002 ay biloowday dhimasa darbi aan laga tilaabi Karin oo ay ka dhistay dhulka ay sida xooga ah kudantahay ee wadanka Falastiin, Gidaarkan waxa uu ka dhisan yahay Daanta galbeed "West Benk", waxa uuna dhirirkiisa gaarayaa 650km, ujeedka ay Israel ay u dhistay waxa ay ku sheegtaa in weerarada ka imaanaya dhanki kooxada xoriyad u dirirka ah ee kusagan dhulka Falastiin.ay kaga hortagto.

Gidaarkan waa mid aad casri u ah waxa uu ka dhisan sameeysan yahay: silig iyo fiilooyin aad u adag, waxa kale oo ku jira darbi ka sameeysan Macdan oo dhirirkiisa meelaha Qaar uu gaarayo 7km. waxa iyadana xusid mudan in Israel ay dhistay Gidaaro aad u waa weeyn oo ay ka sameeysan xuduudaha ay la leedahay wadamada Jordan, Syria, iyo Lebanon.

Arrinta layaabka leh waxa ay tahay in 1km(One km). ay ku baxeeyso lacag gaaraysa (1$ million ) oo lacagta doolarka ah, mararka qaarna waxa ku baxda (2$ million) sida uu daabacay wargeeska Al-sharqul awsat ka soo baxa magaalada London.inta badan ciidanka Israel waxa ku sameeyaan kormeer mar walba ah oo agagaarada Gidaarkan. si looga ilaaliyo in ay soo gudbaan dad naftood hurayaal ah.

Sida ay sheegayaan kooxo baarayaal oo falastiiniyin ah, dhisida darbigan waxa uu salka ku haya qorshe uu dajiyay ra'iisul wasaarihii hore ee Israel Ariol Sharon, sanadii 1983 markii uu ahaa Wasiirka difaaca. Sidoo kale sanadii 1993 isna Ra'isul wasaarihii hore ee falastiin Yitzhak Rabin ama Isxaaq Rabin.ayaa sheegay in loo baahan yahay in la dhiso Gidaarkan balse maysan suura galin ilaa ay uu dhaco gacdoonkii ka dhashay booqosho uu Sharon ku tagay masjidka barakeeysan ee Al-Aqsa sanadii 2000.

Madaxwaynihii hore ee geeriyooday ee Falastiin marxuum Yasir Carafaat waxa uu sheegay in Gidaarkan uu la mid yahay kii ka dhisnaa magaalada Berlin, isagoo cadeeyay in dhib fara badna uu u geeysan karo wadahadalada nabada ee Falastiin iyo Israel. ee aan dhamaan.

Kadib bur-burkii ku yimid Gidaarkii Berlin, Gidaarkan ka dhisan Falastiin waa midka kamid ah Gidaarada ugu caasan ee la dhisay bur-burki Gidaarka Berlin kadib.wali waxa caalamka tagaan dhib fara badan oo dhanka siyaada ah, tuusaala ahaan wali waxa kala qeebsan wadanka Cyprus ama Qubrus ilaa sanadii 1973. waxa uuna u kala qeebsan yahay wadamada Giriiga iyo Turkiya

Balse bishii march ee aan soo dhaafnay waxa dowlada Giriika ay gabi ahaanka bur-buriyeen Gidaarkii ku yaalay dhankeeda.

Dhanka kale wadanka Morocco waxa ay dhiseen sanadihii sideetameeyadii 1980s.Gidaar ay kaga hortagayaan weerarada ooga iman jiray dhanka Jabhada polasairo.sidoo kale wadanka Ireland ee ka tirsan boqortooyada wadanka England waxa 1990s ka dhisnaa Gidaar lagu kala teeday kooxaha kala aaminsan diimaha Catholic iyo protestant . Ee caasimada Belfast.

Wadamada Korea waxa iyagana laga dhisay 1950s Gidaar sababay in 2 wadan ay noqdan kuwa ilaa manta kala qeebsan, balse 2 wadan dhanka siyaasada way ku kala duwan yihiin.waana South Korea iyo North Korea

Manta waxa kale oo jira cabsi badan oo laga qabo wadamo badan oo caalamka ah, waxa wadamadaas ka mid ah dagaalada laga cabsi qabo in ay daqiiqad walba ay dhaxmaraan wadamada Ethiopia iyo Eratariya inkastoo ay UN-ka ku dhaxjiraan heshiisna uu dhaxmaray.dhanka wadana sida wadamada chat iyo sudan oo iyaguna ay u dhaxeeyaan cadoowtayo ba'an inkastoo ay heshiisyo kala saxiixdeen

Hadii aan u soo laabano wadankeena waxa jira dhib manta laga cabsi qabo in uu dhaco taasi oo ah Somaliland iyo putland oo ah laba maamul oo uu ka jiro nabad marka loo bar-bardhigo wadanka intiisa kale

Tusaalooyinkan oo dhan waxa aan u soo qaatay in hadii ay suura gal tahay ay dhici laheed si colaadal looyareeyo ay dhisi lahaayeen Gidaaro. Yareen kara dhibka markaas muuqda sidii ka dhacday wadanka Korea.

Akhristoow makuu muuqata in caalamka uu sii kala dheeraanayo mise marka aad eegto horumarka jira wax aad oran laheed caalamka oo dhan waa tuulo yar mise is waydiisay Gidaaradan dhibka ay mustaqbalka keeni karaan.?