Buluuqul Maraam |Kitaabka Dahaarada| Cutubka Biyaha:
Xadiiska 10aad
Matni
10- وَعَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ
رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ: جَاءَ أَعْرَابِيٌّ فَبَالَ فِي طَائِفَةِ
اَلْمَسْجِدِ، فَزَجَرَهُ اَلنَّاسُ، فَنَهَاهُمْ اَلنَّبِيُّ صَلَّى اَللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَلَمَّا قَضَى بَوْلَهُ أَمَرَ اَلنَّبِيُّ صَلَّى اَللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِذَنُوبٍ مِنْ مَاءٍ؛ فَأُهْرِيقَ عَلَيْهِ. مُتَّفَقٌ
عَلَيْهِ.
Anas ibn
Maalik- radiyal Laahu canhu- waxaa laga weriyey inuu yiri: nin reer baadiye ah
ayaa yimid dabadeedna wuxuu ku kaajay qayb masjidka ka mid ah, markaa dadkii baa
ku qeyshay, Nebiguna- sallal Laahu calayhi wasallam- wuu ka reebay [inay ku
qayliyaan], markuu kaadidiisii dhammeeyey buu Nebigu- sallal Laahu calayhi
wasallam- wuxuu amray [in la keeno] wadaan biyo ah, kadibna waa lagu kor shubay.
Muttafaqun
calayhi.
Sharax
Ninkaana Dul
Khuwaysirah al Yamaanii (اليماني ذو الخويصرة)
ayaa la dhihi jirey–radiyal Laahu canhu-. Sidii majliskii loo fadhiyey uun buu
kacay meel dhinac masjidka dhinacyadiisi ka mid ah oo gudaha ah ayuu kaadi la
fadhiistay, dadkii baa ku qeyshay oo ku roorary, inay garaacaan bay rabeen,
rasuulkii Allaa ka reebay [inay wax yeelleeyaan].
Xadiiskanu waa
kaan kitaabka kalena kusoo marray ee dhahaayey: kaadida haku goynina ha dhibina,
dhaafa, markaasna goor dambe uu yiri kaadidiisa biyaha ku shuba... “waxaa la
idiin soo saaray inaad wax fududaysaan ee la idiin ma soo saarin inaad wax
cuslaysaan”.
Xadiisku
markaa wuxuu tusinayaa:
Waa koow’e,
kaadida dadku inay nijaas tahay.
Midda labaad
waxa weeye kaadidisii in biyo lagu shubo oo biyo lagu daahiriyo la amray. Midda
saddexaad ee uu faa’iideynayaa waxay tahay: in dhulka nijaasooba aynan waajib
ahayn in la qodo, oo inta horta la kaakiciyo biyaha haddana kolkaa lagu shubo,
ee sida uu yahay uun baa biyihii loogu shubi, ama ciid ha ahaado ama turaab ha
ahaado ama balaad (mar-mar) iyo waxyaalahaas iyo shamiitadiiyo, [oo labada
dambe] iyagu sida weelka loo dhaqo oo kale baa loo dhaqayaa oo iyagu waa ka dhib
yar yihiin.
[Afar] In aanay ku filnayn dhulka daahirintiisa in la
qallajiyo. Qallajiya oo kolkuu qallalo ayuu iska daahiroobayaa ma aanuu dhihin
Nebigu- sallal Laahu calayhi wasallam-. Markaa wax xadiis marfuuc ah oo dhahaaya
dahaaratul ardi jufuufuhaa (جُفُوفُ الأَرْضِ
طَهُورُهَا) ma uu jiro ee laba nin oo taabiciintii ka
mid ah midna waa Abuu Qilaabah al Jarmii (أبو قِلابة
الجَرْمِي), midna Muxammad ibn Cali al Baaqir (محمد
بن علي الباقر ) la yiraaho- radiyal Laahu canhumaa-
labadaa nin fatwadooda weeyaan.
[Shan] Waxaa kale oo xadiisku markaa uu keenayaa dhulka
nijaasoobay biyaha lagu daahirinayaayi inaynan wax qiyaas ah oo go’an lahayn.
Biyo badan oo meesha ka qaalib noqda baa lagu butaacinayaa. Waxaa kaluu keenayaa
biyaha qusaalada la yiraaho (ka nijaaso lagu dhaqay weeyaane) inaynan najaas
ayagu ahayn marka. Siduu u keenayaa waxa weeyaan, meeshii kaadidu ay ku dhacday
marka lagu shubo wadaan buuxda, biyihii way qulqulayaan oo meeshay kaadidu
gaartay meel aan ahayn bay sii gaarayaan. Markaa hadday biyahaasu meeshay
gaaraan ay sii nijaasaynayaan ku shuba lama dheheen oo nijaastii bay sii
fidinayaan.
[Lix] Waxaa kale oo xadiisku uu keenayaa qofka kolkay
lasoo gudboonaato laba arrimood oo kala dardaran oo labadu ay xun yihiin
dhibaatana leeyihiin, midkooda khafiifka ah inuu qaato. Saasuu keenayaa. Maxaa
yeelay ninkaasi haddii kaadida lagu gooyo dhib baa ka dhalanaya; isagana dhib
baa uga dhalan lahaa oo waa xanuusan lahaa, kaadidiina inaanu xajisan karin oo
uu waayeel ahaa baa suuroowda, markaa kolkuu la kaco oo uu cararo meel kale na
sii gaarsiiyo, marka mafsadadaa badan lahayd. Laba mafsadood yaa lasoo
gudbanaatay: masjidkii oo kaadidii lagu daayo oo qofkii uu kusii kaajo waa
mafsadah. Isagoo masjidkii meel kale kaadidii sii gaarsiiyaana mafsada kalay
ahayd. Markaa Nebigu- sallal Laahu calayhi wasallam- middii yarayd ayuu doortay
oo ahayd inay kaadida nijaasta ahi meeshaa keliya ku koobnaato meeshiina la
daahiriyo.
[Toddobo] Midda kale ee xadiisku keenayaa waxa weeyaan
qofka mu’minkii inuu ka xurmo weyn yahay masjidka. Masjidka iyo Kacbada iyo meel
kastaba qofka Mu’minka ah xurmadiisa yaa ka weyn. Maxaa yeelay Nebigu- sallal
Laahu calayhi wa calaa aalihii wasallam- waxaa ka mid ahaa erayadiisii “kaadida
haku goynina”, illeen qof kaadi bilaabay haddii lagu gooyo waa la yaqaanaa inuu
xanuusanayo.
Qof darawal ah oo jid ku socda haddii ilmo yar ama qof
waayeela ama haweenay ama wax sidaasi ka hor yimaadaan, ardada jaamacaddaan
weydiin jirey, dhiniciisana masjid uu yahay oo hadduu ka qabo is yiraaho
masjidka uu ku dhacaayo oo masjidka duminaayo, haddii aanu qabaninna uu qofkaa
dilaayo, midkoodee buu dooranayaa? dabcan boqol masjidna ha ahaadeene waxaa ka
dhib yar, dhagxan illeen weeyaan masjidkuye, qofka Banii Aadamka ah ee Muslimka
ah ayaa ka sharaf weyn oo ka xaq weyn, marka intuu qof Muslim ah dili lahaa inuu
masjid ha dumiyo ama meel kale ha dumiyee, kol haddii dad ka fara badan aanu ku
halaageyn, kaasuu ka dooranayaa. Labada arrimood ee xun middoodi dhib yar yaa la
doortaa.
[Siddeed] Kan kaloo laga qaadanayo waxa weeyaan qofka
jaahilka ah wixii uu sameeyo ee edeb darro aanu u samayn ee laakiin jahli iyo
aqoon darro ay u geyso inaanu canaan ku mudanayn ee inta loo tartiibiyo wax loo
sheego. Laakiin qofka isagoo wax garanaaya edeb darro iyo ciyaala-suuqnimo u
samaynaya waxaa, qofkaas marka in lagu xanaaqo oo la adbiyo buu mudanayaa, ka
jaahilka isaga in tartiib wax loogu sheego oo loo tartiibiyo ayuu mutaa isagu.
......
La soco Xadiiska 11aad, Insha Allah
....
Sharaxa Buluuqul Maraam: Shaykh Shariif Cabdinuur
Waxaa diyaariyey: Mashruuca
qoraal-u-rogista casharadii Shaykh Shariif Cabdinuur
W:
www.shariifcabdinuur.org
E: buluuq@shariifcabdinuur.org
Faafin: SomaliTalk.com | December 30, 2012
| 
Daabaco
Boggan | Print
