Mas’uuliyiintii Inta badan deegaanada hoos taga gobolka bay oo
xilalkii iska casilay
24kii Saac Ee ugu dambeeyay ayaa Waxaa Xilkooda Iska Casilay Xubnihi
Mamulka Degmada Diin Sor Guud ahaan Gudoomiyihii Buur hakaba iyo
Gudoomiye Kuxigeenkii Labaad Ee Maamulka Bardaale kuwaasi oo Madax ka
Ahaanjiray Maamul DFKMG ah u Dhistay Degmooyinkaas mudo Laga Joogo 2
Sano .
Gudoomiyihii Maamulka Degmada Diinsoor ayaa saxaafadda International u
sheegay kadib iscasilaadiisa Sababta ay u istiqaaloodeen isaga iyo
Maamulkiisa ay tahay in ayan jirin Mudooyinkan Wax Shaqo ah oo ay
Qabanayeen Taasina ay Keentay in ay xilka Iska Casilaan Markii ay ka
munaaqashoodeen inbadan Isaga iyo Gudigii Degmadaasi .
Gudoomiye kuxigeenka Labaad Ee Degmada bardaale isxaaq Abshir ayaa isna
iscasilaadiisa Waxa uu Sabab Uga dhigay in Uu Awoodi waayay In uu Guto
xilkii iyo Waajiaadki Kasaarna Maamulka Degmadaasi Badaale .
Mudo aan ka Badneyn 7cisho Gudaheeda ayaa Waxaa Xilkii ay hayeen iska
Casilay dhamaan xubnihii Dowlada FKMG ah ee Degmooyinka Qansaxdheere
,Ufurrow, iyo Diinsoor Waxaana Sidookale iska dhigay istiqaaladdii
Gudoomiye kuxigeenkii Labaad bardaale kuwaasi oo gobolka Baay Kawada
Tirsanaa .
Lama garankaro ula Jeedaka Ka Dambeysa Iscasilaadooda Laakiin Dadka
Siyaasiyiinta Waxaa ay sheegayaan in ay jiraan Cadaadisyo iyo
Hanjabaadyo uga Imanayay Xubnahan dhinaca Quwadaha DFKMG ah Ee
Soomaaliya ka Soo horjeeda kuwasi oo La Tilmaamo in ay Awood ku
Leeyihiin Degmooyinkaasi.
Iskastaba ha ahaatee Maamulka Dowlada iyo kuwa Gobolka Baay Maadaama ay
yihiin kuwa u Xilsaaran Amaamuladan iscasilay Waxaana Iska Cad in lamaga
Caabidoono Maamulo Bedela kuwii Xilkooda iska Casilay Laakiin Su’aasha
Taagan Ee La isweydiinkaro ayaa Ah sida ay u Shaqeyndoonaan iyo Figrada
ay u Helidonaan in ay Degmooyinkooda ku Shaqeeyaan.
Maamulka Axmadu Waldu Cabdalla oo sheegay in si sharci darro ah loo
guranayo kheyraadka dalka Soomaaliya
Wakiilka Jamciyadda Quruumaha ka dhaxeysa ee arrimaha Soomaaliya Axmed
wald Cabdalla ayaa mar kale ku celiyay xadgudubka lagu hayo xeebaha
dalka Soomaaliya.
Wald cabdalla wuxuu sheegay in xeebaha Soomaaliya laga dhigtay meel lagu
daadiyo haraadiga sunta iyo warshadaha, wuxuu kaloosheegay inxeebaha
Soomaaliya si ba’an loo guranayo kalluunka iyadoo aan sharci loo haysan.
Wakiilka Qaramada Midoobay ee arrimaha Soomaaliya Axmed Wald Cabdalla
ayaa sheegay in arrintaasi ay niyad jab iyo burbur u tahay dowladda
Soomaaliya iyo shacabkeeda.
Wald Cabdalla wuxuu sheegay inuu xiriir la sameeyay isla markaana uu ka
codsaday dhowr ururo caalami ah iyo kuwo aan dowli lahayn oo ay ku jirto
hay’ada Global Witness oo ka shaqeysa soo bandhigida si khaldan uga
faa’iideysiga kheyraadka, iska horimaadyada, musukhmaasuqa iyo ku
xadgudubka xuquuqda aadanaha ee dunida oo dhan, inay ka hadasho xad
gudubka lagu hayo xeebaha Soomaaliya.
Wald Cabdalla wuxuu sheegay in kalluumeysiga sharci darrada ah ee ka
taagan xeebaha Soomaaliya ay ku lug leeyihiin mas’uuliyiin Soomaaliyeed,
iyo qabqablayaal dagaal kuwaasoo lacago lagu siiyo si ay usii huriyaan
qalalaasaha dalka.
UNICEF oo ka dayrisay xaalada nafaqo daro ee haysata caruurta
Soomaalida.
Waqtigaan oo ay sii liidanayso xaaladaha amaan oo ay kasii darayaan
dalka Soomaaliya gaar ahaan gobolada koonfureed ayaa hay’adda UNICEF iyo
ururada ay shaqada kala dhaxayso waxaa ay soo gabagabeeyeen wareegii
labaad ee qaybinta cunto nafaqaysan waxaana ay qaybiyeen UNIMIX oo ah
cunto ay ku badan tahay Fiitamiino iyo macdan.
UNICEF ayaa cuntadan nafaqaysan waxaa ay u qaybisay 54,000 oo caruur ah
oo ka yar da’da Shanta sano kuwaasoo ku nool xeryaha dadka soo barakacay
ee degmada Afgooye iyo magaalada Muqdisho.
Sanduuqa badbaadada caruurta ee qaramada midoobay ayaa sare u qaaday
qaybinta cuntooyinka nafaqada leh ee ay ugu talagashay caruur badan oo
taagdaran kuwaasoo xaaladooda nafaqo xumo ay kasii darayso sida lagu
sheegay indha indhayn cusub oo ay meelaha qaar ay ku sameeyeen kooxda u
kuurgalida amaanka cuntada ee Soomaaliya oo marka magacooda lasoo
gaabiyo loo yaqaan FSAU.
qiyaastan la sameeyay ayaa lagu sheegay in 180,000 oo caruur ah kuna
sugan Somalia ama 6-dii caruurba midi ay hayso nafaqo daro aad u halis
ah iyadoo qiyaas ahaan boqolkiiba kow iyo toban ay korortay caruurta
nafaqo darada haysa lixdii bilood ee ugu dambeeysay.
Kaaliyaha Xoghayaha arrimaha dibedda Frazer oo xasan daahir ugu
baaqday in la soo afjaro xasaradaha ka jira soomaalia
Kaaliyaha xoghayaha arrimaha dibadda ee dalka maraykanka ee qaaradda
Afrika Jendaye Frazer ayaa ugu baaq u soo jeedisay Sheekh Xasan Daahir
Aweys oo ka tirsan xubnaha isbahaysiga dib u xoreynta Soomaaliya ee ku
sugan magaalada Casmara ee dalka Eritrea.
Frazer waxay sheegtay in ay ugu baaqeyso Xasan Daahir Aweys inuu ku biro
hannaanka wadahadallada siyaasadeed ee la doonayo in lagu soo afjaro
xasaradaha ka taagan dalka Soomaaliya.
Haddii uu sidaasi yeelo waxay sheegtay Fraser in Maraykanku uu ka saari
doono magaca Sheekh Xasan Daahir Aweys liiska shakhsiyaadka
argagixisada.
Xasan Daahir Aweys ayaa dhowaan waxaa hogaamiye u doortay xubnaha
Isbahaysiga dib u xoreynta ee ku sugan magaalada Casmara iyagoo sheegay
inay xilalki ka qaadeen sheikh shariif sheikh Axmed iyo shariif Xasan
sheikh Aadan.
Frazer waxay sheegtay inaanay aqoonsaney hogaamiyenimada loo doortay
Sheekh Xasan Daahir aweys iyadoo sheegtay inay aqoonsan yihiin xubnaha
Isbahaysiga ee Jabuuti ku sugan.
Waxay kaloo intaa ku dartay in ay u arkaan kuwo Jabuuti ku sugan kuwo ka
shaqeynaya hannaan wadahadal ah in mashaakilka Soomaaliya lagu
dhammeeyo.
Ms frazer ayaa sheegtay inay soo dhoweeyeen qodobadii lagu heshiiyay ee
Jabuut ay ku kala saxiixdeen dowlada kmg ah iyo Isbahaysiga dib u
xoreynta oo ay sheegtay inay ku jiraan qodobo muhiim u ah in xasilooni
lagu soo dabaalo dalka Soomaaliya.
Fraser waxay sheegtay in ay rumeysan tahay in Soomaalida inteeda badan
ay heshiiskaasi taageersan yihiin, isla markaana aanay hubin inta ay la
egtay awooda ay ku wiiqi karaan kooxaha ee diidan heshiiskan.
Jendaye faraser waxay kaloo rabsho wadayaal ku tilmaamtay kooxda
al-Shabaab oo ay sheegtay inay ka shaqeynayaan fowdada ka taagan dalka
Soomaaliya.
Waxay sheegtay inay aad uga xun tahay inay adeegsadaan magaca
dhaliyarada, iyadoo intaa ku dartay in maraykanka uu ka shaqeynayo sidii
uu xididada ugu siibi lahaa il kasta oo ay dhaqaale ka helayso kooxda
al-Shabaab.
Jendaye Faraser ayaa hadalkan ka sheegtay wareysi gaar ah oo ay siisay
laanta afsoomaaliga ee BBC-da ayaa sidoo kale waxay sheegtay in dowladda
Maraykanka aan si rasmi ahaan u aqoonsaneyn dowladda kmg ah iyadoo
sheegtay inaan taasi ahayn wax khasab ah.
Laakiin waxay sheegtay Maraykanka inuu wadashaqeyn buuxda la leeyahay
dowladda Soomaaliya iyadoo sheegtay in iyadu ay tagtay magaalada
Baydhabo, Madxweynaha Soomaaliya C/laahi Yuusuf Axmedna uu yimid
magaalada Washington uuna la kulmay xoghayaha arrimaha dibadda ee dalka
Maraykanka Condoleeza Rice.
C/laahi Yuusuf Axmed iyo wafdi uu
horkacayo oo ka dagay Magaaladda Garowe .
Madaxweyne Yuusuf ayaa Markii uu ka soo degay garoonka diyaaradaha ee
magaaladan Garowe ayaa waxaa halkaasi kusoo dhoweeyey masuuliyiin badan
oo ay ka mid ahaayeen madaxweynaha Dowlada Gobaleedka PuntLand Md
Maxamuud Muuse Xirsi ( Jeneral Cadde) iyo qaar kamid ah golihiisa
wasiiradda iyo waliba isimada
Madaxweyne Yuusuf ayaa la filayaa inta uu joogo maamulka Puntland in uu
la soo hadal qaado mas’uuliyiinta maamulka iyo isimada xaaladaha
nabadgelyo gaar ahaan kuwa magaala madaxda gobolka Mudug ee Gaalkacyo
sidoo kale ayaa waxaa lagu wadaa ineey ka wada hadlaan wax ka qabashada
xaaladda amaanka ee magaalada muqdisho.
Madaxweynaha ayaa waxaaa kaloo lagu wadaa in maamul gobaleedkaas ay ka
wada hadlaan arrimo ay ka mid yihiin burcadbadeeda Somaliya ee saldhiga
kadhigtay deegaanka Eyl ee katirsan maamul goboleedka Puntland.
Yuusuf ayaa la filayaa in uu booqasho kooban kutago deeganka ay kasocto
barista shidaalka halkaas oo uu u kuurgali doono sida ay u socto
xaaladda shidaal baaris ee deegaanka Puntland .
Booqashada madaxweynaha ayaan meesha ka marnayn hadalkii ka sooyeeray
wax ka qabashadda iyo dejinta xaaladaha qatarta ah ee ka soo yeereysa
qaramada midobay tasoo waji gabax ku ah DKFM. kadib Ergeyga Somaliya ee
qaramada midoobay Axmedu Wuld C/della oo uu ku dhaliilay xaaladda
amaanka ee deegaanada puntland taasoo sida la sheegay aan amaankeeda la
siku halleyn Karin halkaasna aysan tagi Karin shaqaalada joogta ah ee
qaramada miidoobay, marka laga reebo kuwa deg deg ah,
Muuse Maxamuud Jiisow
musejisow@hotmail.com
Muqdisho Bakaaro Somalia
0025215576666
002525907666