Daabaco Boggan | Print

Maxamed Dhagaafe Cilmi

DIGNIIN CULUS 

Tani waa digniin culus oo kusocota ummadda soomaaliyeed dhamaan.

Marka hore waxaan salaamayaa dhamaan akhristayaasha qiimaha iyo qadarinta iga mudan,  salaam kadib haddii aan u gudo galo maqaalkayga maanta oo aan uga hadlayno-

khatarta uu leeyahay cudurka dilaaga ah ee AIDS-ka iyo sida lagu kala qaadoba maqaalkaan oo ah maqaal kii ugu hareeyay oo aan qoro waxa aan ka cudur daaranayaa haddii akhristow aad ku aragto farta ama si kale wax ka khaldan.  

 Maqaalkaan oo ka kooban sadex qaybood waxa aannu uga hadlaynaa qaybta koowaad AIDS-ka sida lagu kala qaaddo qaybta labaad waa digniin iyo xogwaran. Qaybta sadexaadna waa maanso ka hadlaysa AIDS-ka iyo dhibaatooyinkiisa.

                                               Akhris wacan

Sida lawada ogsoon yahay cudurka AIDS-ka oo ka dhasha jeermiska loo yaqaan HIV waxa uu fara ba`an ku hayaa dadyowga kunool koonkan aan duljoogno gaar ahaan waxa uu ladagay dadka kunool qaaradda Africa  oo ah meesha ugu badan oo iminka uu cudurkan kajiro,  ayada oo aan waliba cudurkaan dilaaga ah loo hayn wax daawo ah oo rasmi ahaan wax uga tari karta ama lagu ciribtiri karo, inkasta oo aay jiraan  daawooyin lagula tacaalo qofka bukaanka ah si kastaba ha ahaatee marka aan eegno qaaradda Africa waxaa kamid ah dalalka uu ladagay cudurkaani  sida dalka south Africa, Muzanbique,  Uganda, Ethoipia, Kenya, iyo kuwo badan oo kale. Dalka Somalia  ayaan wali laga samayn tiro koob rasmi ah oo lagu ogaan karo inta qof oo qabta cudurkaan oo kunool  balse xoggaha lagasoo diro ayaa sheegaya in cudurku uu ka jiro . Waxaa la soo sheegayaa in 0.9% dadka ku nool Koonfurta Soomaliya ay cudurkaan qabaan, 1% Waqooyiga Somaliya iyo 1.1% Waqooyi Bari Somaliya. Arrintaan waxaa loo aaneynayaa dadka ka yimaada dhanka Itoobiya oo aad ugu badan Waqooyiya iyo Waqooyi Bari Soomaliya. Waxaa kaloo xusid mudan in ergadii ka qaybgashay shirkii Mbagathi ee Kenya in badan oo ka mid ah cudurkaan dilaaga ah laga helay, haddana ay dalka dib ugu soo noqdeen. 

Cudurkaan AIDS-ka siyaabaha lagu kala qaado waxaa kamid ah: 

• 1. galmada
• 2. irbad ama sakiin ama maqas,mindi oo lala isticmaalo qofka jiran
• 3. Xiliyada dhalmada iyo gudniinka ama qalliinka
• 4. Dhiigga qof cudurka siday ama qaba oo lagu shubo qof kale 

Cudurkaan laguma kala qaado sida qofka jiran oo aad isku guri ku noolaataan amaba aad wax wada cuntaan. Sikastaba ha ahaatee soomaalidu waxa aay ku maah maahdaa “Inta dhogortaadu dhantahay baa la dhawrsadaa” 

Qaybta labaad, waa xogwaran iyo digniin!! 

Arinta igu dhalisay inaan maqaalkaan qoro ayaa ah arin naxdin leh oo markii aan ogaaday igu dhalisay inaan digniin u diro  ummadda Soomaaliyeed digniintaas oo ku wajahan sidii looga hortagi lahaa cudurka AIDS-ka iyo ku faafitaankiisa mujtamaca Soomaalida. Waxaan kula talinayaa dadka dhalinyarada ah in ay Allaah ka cabsadaan oo iska ilaaliyaan waxyaabaha keeni kara cudurkaan dilaaga ah, waxaana idinku boorrinayaa labadii damacda inay isguursadaan, marka hore inay is baaraan si loo-helo aamin. 

Waxaa dhacday in soomaalida kunool xerada qaxootiga ee Nikivali oo u dhow magaaladda Mbarara ee ku taal galbeedka Uganda in loosoo qaaday magaalada Kampala si loo mariyo caafimaad kadib markii ay dawladda Maraykanku u ogolaatay daganaansho. Soomaalida oo ahayd tiro ahaan 620 ayaa waxaa lasoo dhajiyay caafimaadkii waxaana la ogaaday in 60 kamid ah ay qabto cudurka TBda halka 5 kale aay qabaan fayraska H.I.V  INAA LILAAHI WA INAA ILAYHI RAAJUCUUN!   Waa markii iigu horaysay oo qof Soomaali ah oo aan aqaan cudurkaan lagu sheego. Naxdin waynaa! nasiibdarro dadkaan waa iisuurtogali waysay inaan xiriir lasameeyo oo aan ka waraysto sida ay ku qaadeen, waayo dadka Soomaalida adoo og inay jirran yihiin ayaan waxba lawaydiin Karin, oo waxaaba laga yaabaa inay kula dagaalaan! Allow sahal, bal qof walbow is ilaali. 

Qaybta sadexaad waa maanso ka hadlaysa cudurkaan dilaaga ah: 

• Aids waa mid daran iyo
• Cudur daano waynoo
• Inuu yahay dilaa culus
• Dadku wada ogsoonyahay
• Waa fayras dabar jara
• Daafaca jiirkoo idil
• Durba wuxuu asiibaa
• Xididdada dureeriyo
• Kuwa dhiiga kala dira,
•  
• Waa cudur da`waynoo
• Dhakhaatiirta duniduna
• Daawadiisa waayeen
•  
• Daacuunka faafiyo
• Kansarkiyo dabaylaha
• Waa cudur karan oo
• Duniduba ka cabatoo
• Qofka uu ladaris yahay
• Godka aakhirow dira!
•  
• Cudurkaan dabkaayoon
• Danbaskiisu damahayn
• Daafaha aduunyada
• Meequu dad helayoo
• U`il daran daraadiis!!
•  
• Hayeeshee dadkaygow
• Daa`inkii ilaah iyo
• Diinteena wacanbaa
• Naga daafacaysee
• Dib haloogu laabtoo
• Dambigiyo sinada iyo
• Dabar jara xumaatada
•  
• Ma ogtahay dadkaygow
• Ruuxii danbaabboo
• Ibliis daaqad kala baxo
• Xaaraanna door bida
• Alloo deeq u fidiyiyo
• Danbi dhaafid mooyee
• Inuu naarta dalaq oran?!!
•  
• Ma ogtahay dadkaygoow
• Dariskeenna dhow iyo
• Afrikada dusheennaa
• Sida AIDS ula dagay?!
•  
• Ma og tahay dadkaygoow
• Gaalada dullaysani
• Inaay duluc ku sheegeen
• Wax difaacayaa jira
• Deeq baana loo bixin
• Waase dacar qarsoon iyo
• Kondhom AIDS lagu duray
•  
• Waxay doonayaan garo
• Waa dabar go`eeniyo
• Diintoo ladhumiyee!!
• Digtoonaada waligiin.

--------------------------------
      DHAMAAD
Maxamed Dhagaafe Cilmi
Mbale Uganda,
m_dhagaafe@hotmail.com

Faafin: SomaliTalk.com |  Sept 30, 2005

Kulaabo bogga  www.SomaliTalk.com