Warqad Farmaajo u Qoray Mahiga oo Muran ka dhex dhalisay Xubnaha
Sare ee Xukuumadda FKMG
- Tarjumadii SomaliTalk.com | Janaayo 13, 2011
 Waxaa
SomaliTalk.com soo gaarey nuqul warqad uu Ra'iisul Wasaaraha DFKMG Maxamed
C/laahi Maxamed Farmaajo u qoray Mahiga oo ah Ergeyga Gaarka ah ee Arrimaha
Soomaaliya u qaabilsan Xoghayaha Guud ee Qarammada Midoobey.
Warqaddaas oo Farmaajo kaga warbixiyey qorshaha xukuumaddiisa qodobada uu
kaga hadlay waxaa kamid ah:
- In Xukuumadda FKMG qiimayn ku samaynayso sida ay suurtagal ku tahay in
Soomaaliya ay sharciyayso ama dhaqan geliso xeerka caalamiga ah dadka gala
falal dembiyeedka ee loo yaqaan "Rome Statute of the International Criminal
Court"
- In la samaynayo Guddiga la dagaalanka Musuqmaasuqa oo awood loosiinayo
in baaritaan ku sameeyaan oo magacaabaan isla markaasna ceebeeyaan xubnaha
ama kooxaha lagu helo musuqmaasuqa.
- In xilliga xukuumadda FKMG in uu ku egyahay Agoosto 2011. Taas oo
Farmaajo sheegay in Hay'adaha DFKG ay wajahayaan arrintaas oo uu ku
tilmaamay xasaasi.
- iyo qodobo kale oo ay ka mid yihiin Ammaanka, burcad badeedda,
argagaxisada, dibu heshiisiinta, caddaalada, Dastuurka Qabyada ah...
Haddaba qormadii warqadda oo kooban hoos ka akhri:
Ammaanka
Ugu horayn Farmaajo waxa uu ka hadlay in xukuumaddiisu "ay garwaaqsan tahay
muhiimadda ammaanka". Isagoo ka mahad celiyey joogitaanka Ciidamada Afrikaanka
ee AMISOM iyo inuu soo dhaweynayo Golaha Ammaanka kordhintii ciidamada AMISOM in
la gaarsiiyo 12,000 askari, isagoo sheegay in DFKMG jiritaankeeda iyo
horumarkeedu ku taagan yahay AMISOM.
Waxana uu intaas raaciyey in xukuumaddiisu fahamsan tahay in ciidamo aan
Soomaali ahayni aysan ahayn xalka, isla markaasna ay mar hore bilaabeen in ay
tababaraan ciidamo Soomaaliyeed oo ay qorteen.
 Laakiin
waxa uu qiray in ay jiraan dhibaatooyin soo wajahay "ciidamada (ay xukuumaddu
qoratay) waxaa soo wajahay dhibaatooyin kadhashay mushaharo la'aan, oo in
badanoo dhallinyaro ah oo ciidamadaas ka mid ah ay ka huleeleen ama aysan soo
xaadirin. Qaar kale oo aan badnayn inay ku biireen cadawgayaga," ayuu yiri
Farmaajo, waxana uu intaas raaciyey "Mushar si loo helona waxaan la
dagaalamaynaa musuqmaasuqa, taas oo hawl badan u baahan."
Burcad-Badeedda iyo Argaggaxisada
Waxa kale oo uu ka hadlay burcad badeedda oo uu tilmaamay in sannadkii 2008
ay xeebaha Soomaaliya ka dhaceen 111 weerar oo ay qaadeen burcad badeed
Soomaaliyeed, kuna qafaasheen 42 markab. Waxana uu arrin layaab leh ku tilmaamay
in isla xilliga ay weeraradaasi dhacayeen in xeebaha Soomaaliya ay ilaalinayeen
maraakiib ilaalo ah oo lagu bixiyey $40 million, taas oo uu yiri ma aha arrin la
aqbali karo. Waxa kale oo uu ka hadlay "argagaxisada" oo uu sheegay in ay
cambaaraynayaan argagaxisada noocii ay doonto ha noqotee.
Musuq Maasuqa
Farmaajo waxa uu si xooggan uga hadlay musuqmaasuqa, gaar ahaan waxa uu
sheegay in uu beesha caalamka ku raacsan yahay musuqmaasuqa xukuumaddii ka
horeysey, isagoo arrinataas ka hadlayey waxa uu qoray: "Beesha caalamku waxay ka
walaacsanaayeen xisaabtan la'aantii xukuumaddii hore ee KMG iyo sida ay u
maaraysay lacagaha," waxana uu raaciyey in ay walaacaas la qabaan beesha
caalamka.
Waxa kale oo uu sheegay in xukuumaddiisu ay samaynayso guddi aad u awood
badan oo la dagaalama musuqmaasuqa. Guddigaas oo awood loosiinayo in baaritaan
ku sameeyaan oo magacaabaan isla markaasna ceebeeyaan xubnaha ama kooxaha lagu
helo musuqmaasuqa. Guddigaas oo dadka lagu helo musuqmaasuqa keeni doona
maxkamad, lana ciqaabi doono sida sharcigu qabo qofkii musuqmaasuq lagu helo.
Adeegyada iyo guddiyo
Waxa kale oo uu ka hadlay in uu yareeyey xukuumadda iyo in loo baahan yahay
in la bedelo qaabkii xukuumaddu u shaqayn jirtey. Iyo in la sameeyey guddiyo
madax bannaan kala duwan. Waxana uu xusay arrimaha la xiriira dhaqaalaha. Isagoo
sheegay in ay xoogga saarayaan arrimaha la xiriira lacagta oo uu yiri jaah
wareer ayaa ka jira lacagta Shillinka Soomaaliga.
Dib u heshiisiinta
Farmaajo waxa uu warqadda uu u qoray Mahiga ku xusay in dib u heshiisiinta
Soomaalidu aysan weli dhamaystirnayn maadaama, ayuu yiri "Kooxaha fallaagada ah
ay bannaanka ka taagan yihiin nidaamka nadabadaynta inkasta oo la isku deyey in
la soo dumo.
Waxana uu xusay in xukuumaddu ay hadda haysato fursad maadaama ayuu yiri "ay
Xisbul Islaam isu dhiibeen Al-Shaabaab, ayna rajaynayaan inbadani in ay
garwaaqsadaan in nabaddu ay tahay dariiqa xalka qaran." Waxana uu xusay in
xukuumaddu ay heshiis la gashay Puntland iyo Ahlu Sunna wal jamaaca oo ay
qadarinayaan heshiisyadaas.
Caddaaladda Xilliga Kala Guurka
Ra'iisul wasaaraha Xukuumadda Federaalka Kumeel Gaarka ah waxa kale oo
qoraalkiisa kaga hadlay arrinta la xiriira caddaalada iyo maxkamadda Caalamiga
ah ee la saaro dadka gala faldembiyeedka dagaalka (International Criminal
Court). Waxana uu si gaar ah u tibaaxay in xukuumadduusa ay qiimayn ku
samaynayso sida ay suurtagal ku tahay in Soomaaliya ay sharciyayso ama dhaqan
geliso xeerka caalamiga ah dadka gala falal dembiyeedka ee loo yaqaan "Rome
Statute of the International Criminal Court" (FG. Xeerkaas tirada dalalka
saxiixay ke eeg dhanka hoose ee bogga).
Xilliga Kumeelgaarka kaddib
Farmaajo waxa kale oo uu xusay in xilliga xukuumadda FKMG uu ku egyahay
Agoosto 2011. Waxana uu sheegay in Hay'adaha DFKG ay wajahayaan arrintaas oo uu
ku tilmaamay xasaasi. Waxana uu muujiyey in golaha baarlamaanku ay arrintaas
kala shaqaynayaan xafiiska Madaxweynaha si loo soo bandhigo qorshe jihaysan oo
ku saabsan xilliga kumeelgaarka marka uu dhammaado.
Dastuurka
Warqadda uu u qoray mahiga waxa kale Farmaajo kaga hadlay arrinta dastuurka
oo uu sheegay inkasta oo dastuurkaas qabyada ah lagu soo wareejiyey xukuumadda
hadana in ay ku jiraan waxyaabo badan oo su'aalo ka taagan yihiin. Waxana
uu yiri "Inkasta oo beesha caalamku ay maalgelin badan ku bixiyeen diyaarinta
dastuurka qabyada ah haddana xubnaha guddigii (loo xilsaaray) waxbadan kuma
lahayn, taas oo hoos u dhigtay tayada dastuurkaas qabyada ah. Waxaana weli
su'aalo ka taagan yihiin nidaamka la qaadanayo in uu noqdo nidaam Baarlamaani ah
mase nidaam madaxweyne ama nidaam laba gole ama hal gole baarlamaan ama in la
qaato dastuurkii 1963 oo wax laga bedeley. Waxana uu sheegay in arrinta
dastuurku ay tahay waxa ugu horeeya ee u qorshaysan xukuumadiisa.
Waxana uu Farmaajo qoraalkiisa ku gabagabeeyey in Soomaalidu ay diyaar u
yihiin nabadgelyo dhexdooda ah, deriskooda iyo adduunka.
Khilaaf Warqaddaasi dhalisay
Warar SomaliTalk ka heshay ilo wargal ah ayaa tibaaxay in warqaddaas uu
Ra'iisul Wasaaraha DFKMG, Maxamed Cabdullaahi Maxamed Farmaajo u dhiibey Mahiga
oo ah Ergeyga Gaarka ah ee Xogyahay Qarammada Midoobey iyo qoraallada ku
faahfaasan in ay khilaaf ka dhex dhaliliyeen xubnaha sare ee xukuumadda.
Khilaafkaas oo ku salaysan xilliga u harsan xukuumadda, oo la isku hayo
Janaayo iyo Agoosto 2011 iyo arrimo kale oo aan weli soo shaac bixin sida ay
tibaaxeen ilo wargal ah.
Ra'iisul wasaaraha DFKMG Farmaajo warqadda uu u dhiibey Mahiga xilligii
safarkiisii ugu dambeeyey ee Muqdisho waxa uu ku xusay Arrimaha Musuqmaasuqa
cidda lagu helo in maxkamad la soo taagayo iyo in Soomaaliya ay sharciyayso
xeerka caalamiga ah ee faldembiyeedka oo ah xeer loo cuskan karo dadka ka qayb
qaata falal dembiyeed yadada dagaalada.
Cagaar: (Ansixin) | Huruud: (Saxiixid). Kaaki: (ma saxiixin weli)
Dalalka saxiixay Xeerka Caalamiga ee Faldembiyeedyada eeg halkan
FG. Xeerka loo yaqaan "Rome Statute" ee ka dhanka ah
faldebiyeedyada Caalamiga ah waxaa 17 July 1998 lagu ansaxiyey shir caalami ah
oo lagu qabtay magaalada Rome ee dalka Talyaaniga. Waxaana xeerkaasi dhaqan
galay 1 July 2002. Ilaa hadda bishan Janaayo 2011 dalalka xeerkaas dhaqan
geliyey tiradoodu waa 114 dal, waxaa intaas dheer in 34 dal ay saxiixay balse
aan weli dhaqan gelin. Soomaaliya iyo Itoobiya waxay ka mid yihiin 55 dal oo aan
weli saxiixin oo dhaqan gelin xeerkaas loo cuskado dadka gala fal dembiyeedyada
sida xasuuqa shacabka ee dagaaladda ka qayb qaata. Akhri
Xeerka Caalamiga ee Faldembiyeedka (http://treaties.un.org/)
-
Xildhibaanada Baarlamaanka oo lala socodsiinayo in ay ka hor tagaan
khatarta ka iman karta Qorshaha Norway iyo Commonwealth ee ku aadan damaca
Badda Soomaaliyeed oo ah arrin weli taagan...
AKHRI...
Faafin: SomaliTalk.com | Janaayo 13, 2011 | 
Daabaco
Boggan | Print
