Mar Dr Gabboose oo kalaa Xabsi la Geshaa
C/Waaxid
C/hi Khaliif
London, UK
cabdulwaxid@hotmail.com
Ilaah baa mahad leh. Nabadgelyo iyo naxariis nabi Muxamed
korkiisa ha ahaato.
Dr. Gabboose! Waa kuma Dr. Gabboose? Waxaa la sheegaa inuu ku
dhashay Walwaal oo ka mid ah ceelasha ugu caansan carro Dannood.
Sida ku dhacday dad badan oo ku dhashay dhulka Soomaaliyeed ee
Xabashidu heysato ayaa dhaqtarka loo qoray inuu ku dhashay
deegaan kale. Warqaddiisa dhalasho waxaa ku qoray inuu ku
dhashay Gaalkacyo. Gaalkacyo ayuu ka bilaabay dugsi Qur’aanka
iyo waxbarashada hoose. Isagoo gaban ahna Muqdishaa la geeyey
halkaas oo uu waxbarashadiisa ka sii watay ilaa uu ka dhammeeyey
dugsigii sare ee Banaadir. Dabadeedna wuxuu ku biiray jaamacadda
caafimaadka/daawada ee Soomaaliya isagoo ka galay kaalinta
koowaad. Sida la sheegay, si loogu diyaariyo inuu macallin ka
noqdo kulliyaddaas, waxaa loo diray inuu takhasus ku soo qaato
Talyaaniga siina kordhiyo aqoontiisa caafimaad. Mar kale ayuu
kaalinta koowaad ka galay jaamacaddaas.
Waxaa magaca dhaqtarku dhegohayga kusoo dhaceen dhowr sano ka
hor intuusan caan ka noqon isbitaallada, kulliyada dhaqtarnimada
iyo wasaaradda caafimaadka. Anoo labadii sano ee dugsiga sare
iigu dambeysay ka dhiganaya Banaadir ayaan ka ogaaday dad aan
daris ahayn oo qaraabo la ahaa Dr Gabboose inuu dhigan jiray
iskuulkaas. Waxay ii sheegeen inuu ku fiicanyahay waxbarashada
sidoo kalana ahaa nin aan lagu aqoon dhib, ceeb iyo
waqti-is-dhaafin midna. Micnuhu waa wuxuu ku mushquulsanaa
waxbarasho. Hal mar baa magaca Dr. Maxamed Cabdi Gabbose bud soo
yiri! Waxaa la is yiri: war wiilkan, ma shanta nin ee
horboodayey golihii sare ee kacaankaa dhalay mise qaraabo u ah?
Ma wasiir kalaa dhalay? Mise….? Iyadooy joogaan dhaqaatiir isaga
dhalikarta oo weliba u ahaa macallimiin buu siduu isagu cadceed
yahay iyaguna xiddigo qariyey. Illeyn wiilka waxaa gubaya waa
aqoon iyo dadaal uu Ilaahay ku manneystay. Iyadoo dadka
Soomaaliyeed u shaqeynayeen qaab qabiil haddana wiilkaasi ma
ahayn mid qabiilkiisu meel geeyey sababtoo ah meeshuu ku dhashay
iyo meeluhuu ku soo korayba waa looga badnaa qabiilkiisa. Marka
Ilaahay baa caqligiisa ku gargaaray.
Haddaad fiiriso taariikhdiisa shaqo, wey adagtahay inaad
aragto qof sidaas oo kale sallaanka jagada u fuuli kara. Waxaa
la sheegaa inuu 1986 loo doortay agaasimaha guud ee isbitaalkii
Digfeer. Sanadkii ku xigay 1987-kii wuxuu noqday
wasiir-ku-xigeenka caafimaadka. Waxaa u sii raacay
wasiir-ku-xigeenka dalxiiska iyo warfaafinta. Wuxuu kaloo noqday
dhaqtarka khaaska ah ee madaxweynaha. Dadka taageera xisbiyada
kale ee mucaaradka ah waxay dhahaan abtigiis baa Maxamed Siyaad
ahaa! Ma fahmin waxay ka wadaan. Ma madaxweynihii Soomaaliyeed
baa iskuul u dhigay? Ma isagaa ka dhigay inuu koow ka galo
kulliyadda caafimaadka? Waa qofkee, qofkaan rabi lahayn in Dr
Gabboose dhaqtar u noqdo? Ileyn caqli badnaantu waxay keeneysaa
in dhaqtarku fahmo waxyaalo aysan dhaqaatiirta kale arki karin.
Sidaas darteed, xaq buu u lahaa in madaxweynuhu ka raadsado
daaweyn dhaqtarkaas. Iska daa madaxweyne Soomaaliyeede xitaa
haddii dadkii ajnabiga ahaa ee Soomaaliya ku noolaa u soo
raacsadaan dhaqtarka inuu daaweeyo waxaa khasab ku ahayd inuu
daaweeyo. Dhaqtarku xudduud ma leh. Waa inuu daaweeyaa gacal iyo
cadow labadaba.
Hadalkii siyaadeed ee ugu horreeyey ee Dr.
Gabboose
Dr. Gabboosihii aan ku soo korin dhulka qabiilkiisu dego
sidoo kalana heystay waxaas oo jago, magac iyo nimco ah wuxuu ka
doortay inuu iskaga tago Soomaaliya. Ma filayo in si shakhsi ah
cidi igu dhibtay Xamar ee keliya wuxuu uga tagay mabda’. Waxaa
la sheegaa in 1989 ama 1990 mar laanta Afsoomaaliga BBC-du
weydiisay inuu wax uga taabto caafimaadka madaxweyihii Maxamed
Siyaad ayaa wuxuu Dr. Gabboose bixiyey jawaab la yaab ku noqotay
wixii dhegeysanayey isagoo dhaqtarku sheegay in aan la bixin
akhbaarta u dhaxeysa dhaqtar iyo qofkuu dabiibayo! Waa jawaab
qofkii caqli lihi ka fahmi karo caqliga iyo mas’uulnimada uu
xambaarsanyahay dhaqtarkaasi. Waxay tuseysaa xammilaadda iyo
dulqaadka dhaqtarkaas, isagoo iska ilaaliyey inuu sheego sirta
uu ka hayo bukaankiisa, ugana faa’iideysan xurguftii
siyaasadeed. Iska daa Soomaaliye, waa yartahay inaad adduunka ku
aragto qof noocaas oo kale ah. Hadalkaas kaddib ayaan gartay in
dhaqtarkaasi noqon karo hogaamiye caaqibo leh haddii Soomaalidu
ka faa’iideysato.
Burburkii Soomaaliya kaddib, wax aad ah kalama socdo
taariikhda dhaqtarka oon ka ahayn inuu Somaliland ka qabtay
jagooyin sarsare. Marka taas waxaan naga shaafinaya dadka reer
Waqooyiga ah.
Maxaa xabsi loo dhigay Gabboose?
Labada korneyl ee Soomaaliya midna qorigii buu weliba dadka
la dhacayaa midna waxaan xabsi-gelin ahaynba ma yaqaan. Riyaale
imisa qof buu xiray? Meeye dadkii Soomaali Galbeed ka yimid?
Culumadii? Nabaddoonnadii? Iyo hadda oo dhaqtarkii iyo
siyaasiyiintii kale uu xiray. Soow Soomaalidu ma tiraahdo:
fartaad taqaan qor? Ama: qofna qowlkiisu hadlaa, qorina
qiiqiisuu uraa. Waa uun dadka Soomaaliyeed dadka inta beerta
geed aan miro dhalin haddana jawaanno u tosha iney ka gurtaan
hoobaan bislaatay.
Dhaqanka Soomaalidu waa ka liitaa kii mushrikiinta! Inkastoo
mushrikiintii Makaad ay dhibi jireen muslimiintoo dhan haddana
marna isku si ulama dhaqmi jirin nabiga (SCW), Abuu Bakar (RC)
iyo Cismaan Binu Cafaan iyo muslimiinta kale sida Bilaal (RC),
C/hi Binu Mascuud (RC) iyo Yaasir (RC). Maxaa yeelay gaaladu
iyagoo muslimiintoo dhan neceb haddana marna ma inkiri jirin
kaalinta ay Abuu Bakar iyo Cismaan lahaayeen. Hadda dadka
Soomaaliyeed waxay ceyda iyo dhibka ku bilaabayaan dadka noogu
mudan sida dhaqtarka oo kale. Mar uu Abuu Bakar (RC) Maka iskaga
guuray ayaa waxaa dariiqa uga horyimid nin mushrik ahaa oo ay
Qureysh xulufo ahaayeen. Ninkii wuxuu Abuu Bakar (RC) ku yiri:
war ma adoo kalaa tolkiis saaraa?! Waxaad u miciintaa
masaakinta, waxaad caawisaa kuwo dhibaateysan. Waxaad soortaa
martida. Waxaad magangelisaa ciddii kusoo magangasha. Wuxuu
tiriyey sifooyin badan oo Abuu Bakar (RC) lahaa. Gaalkii wuxuu
yiri na celi anaa Qureysh la hadlayee. Kaddibna sidii baa Abuu
Bakar (RC) ugu noqday Maka. Qiyaas, Meles Zenawi oo xukuumadda
Riyaale ku leh: war soow Dr Gabboosihii caqligii la arkey lahaa
maaha? Soow ninkii isagoo dhallinyaro ah kasoo dhexbaxay
dhaqaatiirtii kale maaha? Daaya oo ha xirina!
Hindidu waa maqleen Gaandhi halka reer Hargeysa ay ganafka ku
dhufteen Dr. Gabboose! Waxaa ugu daran: Feysal Cali Waraabe waa
hogaamiye mucaarad ah. Riyaalana waa madaxweyne halka Dr.
Gabboose la leeyahay urur kama mid noqon karo! Waxaan xasuustaa
Feysal Cali Waraabe oo soo dhoweynaya xisbiga Qaran isagoo leh:
waa soo dhoweyneynaa. Dhowr maalmood ka horna wuxuu lahaa: lama
ogola wax ka badan seddex xisbi? Ma waxay dadka u qabaan xoolo
sidii la rabo laga yeelikaro?
Dhaqtarka iyo ragga la xirin, inkastooy awalba dahab ahaayeen
haddana dabkan iyo imtixaankan (xariga) wuxuu usii kordhinayaa
saafinimo iyo iney soo baxaan iyagoo ah kuwa ka sii caansan kana
fiiro-dheer siday awalba ahaayeen. Run bey sheegeen odayaashii
lahaa waxay noqon doonaan Madeelaha Soomaaliya. Marka halkii
maalin oo ay xabsiga kusii jiraanba waxay sii helayaan taageero
badan.
Waxaan dadka Soomaaliyeed guud ahaan iyo gaar ahaan kuwa reer
Waqooyiga kula talinlahaa iney iska daayaan qabiilka baas ee
halkaas dhigay. Kuwo waxaad arkeysaa Riyaale u taageeraya hebel
iyo hebel oo ay isku qabiil yihiin baa faa’iido ku heysta
xukuumaddaas isagoon fiirineyn Somaliland. Waa sida aan horay
ugu arkey dadka Puntland. Intaas oo sano baan ku hayey: aan iska
deyno dadka aan iska dabo ordeyno. Aan fiirinno sawirka guud iyo
waxa dadkoo dhami dan ugu jirto. Reer Puntland taladii markey
diideen waxay dhaxleen iney weli la sii dagaalayaan
qabiillooyinkii Soomaaliyeed. Iney gaareen heer Boosaaso la soo
dhigo mashiinno lacag lagu sameeyo markey galeen dagaal qaab
daran oo dhaqaalihii Boosaaso ka soo bixi jiray ku
filnaanwaayey. Marka maxay tahay dimuqraadiyadda ay Somaliland
ka hadleyso haddii qofkii xisbi ka hadlaba xabsiga la dhigayo?
Miyeydaan arag in Britain uu hal xubin oo baarlammaan uu xisbi
sameystay? Waa George Galloway. Sidee Dr. Gabboose, saaxiibada
kale oo qaarkood soo ahaa SNM iyo intaas oo aqoon yahan loo
dhihi karaa xisbi ma furan karaan? Marka caqliga isticmaala oo
soo dhoweeya dhaqtarka iyo wixii la halmaala. Mise waxaa
dastuurka idiin ku qoran: qofkii caqli iyo karti leh ma furan
karo xisbi umana tartami karo madaxweynanimo?
Marba haddii Feysal Cali iyo Riyaale xisbiyo ka furankaraan
Hargeysa halka Dr. Gabboose iyo kuwii ka tirsanaa SNM aysan
furan karin ayaan jeclaan lahayn inaad noo ogolaataan haddaan
reer Koonfur nahay inuu noo soo wareego Dr Gabboose. Annagoo
idiin ku beddeleyna kuwii soo laayey dadka reer Waqooyiga si ay
xisbiyada UCID, UDUB ugu biiraan ama kuwo cusub u furtaan. Ileyn
idinkaa kuwii idin soo dhibay ama aan wanaag laga arag hoosta ku
wata halka kuwii la arkey kartidooda la liidayo. Marka waxaan ka
baqayaa in la arko xisbi ay leeyihiin “walaalaha Tigree”.
Maddaama wiilkaasi kusoo barbaaray waxna ku soo bartay dhulka la
yiraahdo Koonfurta Soomaaliya, ayaa dadka reer Koonfureed waxay
jeclaanlahaayeen iney isku qabiil yihiin Dr. Gabboose oo iyaga
loo tiiriyo halka reer Waqooyiga qaarkood qarinayaan caqliga iyo
kartida dhaqtarka si mid ay isku qolo u yihiin uu meesha u
joogo. Ka reer Mudug ahaan waxaan ku faannaa warqaddiisa
dhalasho ee ay ku qorantahay inuu ku dhashay Gaalkacyo marka uu
jaamacadaha iyo meelaha la isagu tago ka daho waxaan ku dhashay
Gaalkacyo. Idninkuna inta isagii oo socda idiin yimid baad ka
faa’iideysan la’dihiin.
Waxaan leeyahay waa in la sii daayo dhaqtarka iyo ragga la
xiran si shuruud la’aan ah. Sidoo kalana waa in loo daayo
xisbigooda laguna taageero.
C/Waaxid
C/hi Khaliif
London, UK
cabdulwaxid@hotmail.com
Daabaco Boggan | Print
