Xuuraan: Muraayadaheyga gadaashooda waxaa iiga muuqda, maamulka Kismaayo "Al-Mujaahid"

Waa rasmi: maamulkii Kismaayo waa lagu dhawaaqay, wuxuu ka koobanyahay 7 xubnood, wa amid kumeel gaar ah, Kismaayo oo kaliya ayuu ku koobanyahay, muddo 5 billood ah kadib waxaa lasoo dhisayaa maamul sal balaaran oo gobolka oo dhan uu yeesho ama gobolada ay yeeshaan, iyadoo xaalka uu halkaasi marayo, ayaa laakiin wali aysan xubno aqbalin magacaabistooda qanacsanaan la’aan darteed, hase yeeshee maamulkani ayaa waxa uu astaan rasmi ah u yahay kala duwanaanshaha kooxaha ka dagaalamaya Soomaaliya. 

MAAMULKA KISMAAYO 

Aan ku bilaabo hadal uu jeediyey Sheekh Xassan Yacquub oo loo magacaabay xoghayaha saxaafada ee maamulkani cusub, wuxuu yiri “maamulka islaambaa lagu saleeyey, qof kasta oo muslim ah oo bulshada wax tari kara ayaa maamulka lagu darayay, kuma salaysna beelo,kuma salayna wixii duliga ahaayee ummadaani lagu ihaaneystey, qolana foor (4) qolana faaf (5) la yiri, waa wax aan islaamku qabin waxaasi , islaamnimadu waxay qabtaa qof kastoo mumin ah mas’uuliyada ummada waa loo dhiibayaa, illaahoow hadduu yahay kan ugu qabiilka yar, ninkasta oo camalka wadi karro ayaa loo dhiibayaa, kartina u leh awoodna u leh, amaa qabyaalad iyo yaa meesha leh, yaa reer fullaan ah iyo laguma saleynin” ayuu yiri. 

Waxaan filayaa in hadalkaasi kaaga filanyahay wax kasta oo maankaaga ku jirrey, waa haddii aad taageersanayd in islaamka wax lagu xukumo. 

BILOOWGII MAXAAKIIMTA

Kolkii maamulka lagu dhawaaqay waxaa hawada si weyn loogu faafiyey in kooxo gaar ah ay maroorsadeen maamulkii, meeshana keeneen ciddii ay iyagu wateen, magacyada aadka loosoo dhuftey waxaa ka mid ah Al-shabaab iyo maxaakiimta, waana labadaasi magac meesha ay dooda dhacayso. Bal u fiirso tuducyada hoose. 

Tusaale Maxaakiimtu ma ahayn magac Jubbooyinka laga yaqiiney, asal ahaan magacani wuxuu ku dhashay maxkamado diinta dadka ku kala xukuma oo ay dhisteen beelaha Xamar dega, maxaakiimtani waxay awoodooda ku koobneyd in ay kala xukmiyaan dadka iyaga iskood usoo doonta in diinta lagu kala saaro, waxaa kale oo ay anshax marin u samayn jireen waalidiinta caruurta u caal waaya, oo ay u tarbiyeyn jirreen, heerar baddan ayay soo mareen, waxay gaareen heer ay baacsadaan tuugada dhaca geysta oo ey soo qabtaan, waxay ka howlgali jirreen deegaano ay ka taliyaan hogaamiyo kooxeedyo aad u hubeysan, kuwaas oo ku kicci jirrey wax kasta oo xumaan ah diintana kasoo horjeeda, basle maxaakiimtani awood uma lahayn in ay wax talaabo ah ka qaadaan, hogaamiye kooxeedyada meeysan jecleyn fikradani ah maxaakiimta, laakiin iyagu laftooda meeysan faro galin jirrin maadaa beelaha iyaga taageera ay dhisteen maxaakiimtani, isla markaasina ay qabanayeen howl muhiim ah oo aysan iyagu u tabar heynin. 

Maxaakiimtani waxay xoogeysteen sanadii 2004 tii kolkaas oo ay samaysteen middow, muddo yar ka dib waxay billaabeen in ey deegaano cusub la wareegaan, isla markaasina ay qaadaan isbaarooyin ay leeyihiin hogaamiye kooxeedyo ama mooryaan is bahaysatay 

KUSOO BIIRISTII INDHA CADDE 

Sheekada yaanan kugu daaline waa tii maxaakiimta ay xoogeysteen, kadibna dagaal la galeen hogaamiye kooxeedyadii Xamar ee qandaraaska kusoo qaaday in ey hilfaha u laabaan, dagaalkaas iyo guushii kasoo hoyatay ayay aheyd meeshii ay iska badashay qaab dhismeedkii maxaakiimta, waxaa kusoo biirey kooxo danno baddan leh, oo kala duwan, waxaa dad baddan ka yaabisey in uu Yuusuf Siyaad Indhacade kusoo biirey dagaalka, guushii la gaarayna wax ka sheegtey, waxaase dadka kaga sii yaabka badneyd markii Yuusuf Siyaad Indhacade laga dhigey gudoomiye ku xigeenka fulinta ee Maxaakiimta, balse jagadaasi laga badalay isla markiiba markii qeylada ay cirka isku shareertey, oo booskiisa la galiyey Janaqoow, isagiina laga dhigey xoghayaha difaaca, waa kii maxaakiimta ay bilaabeen in eey faafaan, meelihii ay durbadiiba gaareen waxaa ka mid ahaa Jubbooyinka, iyagoo ka taloowsaday Shabeelaha Hoose oo uu ka jirrey maamulkii Indhacadde ee canshuurta beeralayda ku salaysnaa, taasi murran weyn ayay dhalisey, laakiin dhag looma dhigin, muddo ka dib ayaa maamulkii Shabeelada hoose loo badalay mid maxaakiimta hoos yimaada. Xasuuso Indhacade wuxuu ka mid ahaa maamulkii dooxada Jubba oo uu isagu matalayay Goobaale, waa kii markii dambe ee uu dhacay dagaalkii jeneraal Moorgan 24ta saac uu Kismaayo heystey 2004 tii ciidamada Indhacade ay ka qeyb galeen dagaalkaasi, dabna galiyeen magaalada Dhoobleey sida uu ku doodey Suldaanka beelaha Jubbooyinka dega Suldaan Cabdi Cali Sokor oo hadlay, xiliga ay maxaakiimtu Kismaayo imanayaan waa qudha labbo sanno kadib xiligaasi. 

AMIIR XASSAN TURKI 

Sida aan sheegey, Jubbooyinka lagama aqoonin maxaakiim, ee laakiin waligeedba waxay saldhig u aheyd ciidamo uu Sheekh Xassan Turki watay oo waligood u taagnaa jihaadka, waxay ahaayeen kuwa kaliya ee ka haray ururkii hubeysnaa ee Al-Itixaad ee Ethiopia dagaalka la galay, isla ciidamadaasi ayay ahaayeen kuwii kaalinta lixaadka leh ka qaatey dagaalkii Xamar lagu qabsaday iyo meelo kalana, Xassan Turkina wuxuu ahaa shaqsiga kaliya ee sida gaar ah ay u magacaabeen hogaamiye kooxeedyadii Xamar lagula dagaalamayay oo sheegey in Xassan Turki uu yahay ninka ay la dagaalamayaan, arrintaasi waxaa sheegey Bashiir Raage oo dagaalka qeyb ka ahaa, Sheekh Xassan Turki wuxuu ahaa abaanduulaha dagaaladaasi, isaga ayayna ciidamada si toos ah oga amar qaadanayeen, waxaa la sheegaa in qidadii uu dajiyey ay aheyd tii maxaakiimta guusha usoo hoyisey. 

Sheekh Turki isagoo aanan maxaakiim ahayn ayuu Xamar tagay, si la mid ah dadkii kale ee dagaalka ku biireyba, isagoo maxaakiim ah ayuu Jubbooyinka kusoo laabtay, kana hergaliyay maamul islaami ah. Haddaba maxaa isbadalay?. 

Inta baddan ciidamada maxaakiimtu waxay ahaayeen kuwii uu Sheekha Raankaanbooni ku tabbo baray,wallow markii dambe ay harqiyeen ciidamo baddan oo mutadhawiciin ah oo jihaad doon ah meelo baddana ka yimid, waxaana shaki weyn la galiyay qaabkii dadkaasi loogu ogolaaday in ay jihaadka ku biiraan iyadoo la ogaa qorshayaasha cadowga ee ahaa in basaasiin lagu soo dhex qariyo dadka. 

JABKII MAXAAKIIMTA

Wax yar ka hor intii aysan maxaakiimtu burburin, waa tii maxaakiimtu ay dagaal iclaamiyeen, iclaamka waxaa ku dhawaqay Yuusuf Siyaad Indhacade oo inta xilli fiid ah galay idaacada HornAfrika sheegey in 7 barri ay xabashida dalka oga baxdo, laakiin inta aysan 7 barri dhamaanin isagii ayaa dalka ka baxay, sidaasna wuxuu ku noqdey wasiirka gaashaandhiga ee ugu horeeyey ee dagaal iclaamiyey ee dibbada safar sunno ah (Cimro ayuu sacuudigu ugu aaday) dalka oga dhoofey, arrintaasi shaki weyn ayay abuurtey, dadbaddan ayaana iska tufey magacii maxaakiimta. 

KALA HUFANKII MAXAAKIIMTA IYO AL-SHABAAB 

Haddaba, markii ay maxaakiimta dhaceen, oo madaxdii ugu saraysay ay isugu yimaadeen Jubbada Hoose, halkaas oo duqeyn culusi ku qabsatay, waxay meeshaasi noqotey meesha kooxuhu ku kala hufmeen, xiligaasi ayay aheyd markii ay is mirteen intii jihaadka uu dhabta ka ahaa, waxaa halkaasi lagu dhisey Al-Shabaab, laakiin meesha lagama saarin Maxaakiimta, waxaana sii jirrey ciidamo magaca maxaakiimta ku dagaalama . ururka Alshabaab waxay maxaakiimta kasii fogaadeen markii la dhisey isbahaysigii Dib u xoreyta, oo Xusseen Caydiid iyo rag kale oo aaban qeyr lagu aqaanin ay garab fariisteen Sheekh Shariif iyo Sheekh Xassan Daahir Aweys oo la yiri dal ayay xoreynayaan, waxaase ay kasii fogaadeen markii isbahaysiga uu labbo garab usii kala jabay ee qaarkood ay heshiis la galeen Xabashida iyo Dabadhoonka, waxyaalaha heshiiska kasoo baxay waxaa ka mid ah oo laga fahmay in Jihaadkii uu meesha ka baxay, oo wax kasta ay ka muhiimsanaatay in Ethiopia ay baxdo oo kaliya, lana dhiso dowlad uu Cabdullaahi Yuusuf madaxweyne ka yahay, Sheekh Shariifna Ra’isulwasaare ka yahay, Shariif Xassan uu gudoomiye baarlamaan ka yahay, Xusseen Caydiidna Wasiirka arrimaha gudaha ka yahay, Qanyare iyo Muusi Suudina ay wasiiro ka yihiin,oo hadane sheegata in diinta islaamka lagu dhaqo dalka, waxaa kaloo meesha kasoo baxday suurtogalnimada in heshiisyo lala galo wadamada reer galbeedka taasoo micnaheedu yahay in dalka Soomaaliya laga ciribtiro dadka Jihaad doonka ah.waa arrintaasu tan marnaba u cuntami weeysey Maxaakiimta kuwooda aan isbahaysiga taageersanayn iyo Al-Shabaab.

ISBAHAYSIGA MUJAAHIDIINTA 

Kala fogaanshaha Al-Shabaab iyo Maxkamadaha wuxuu u jirraa oo kaliya labbo siyood, midda koowaad wuxuu ka jirraa maskaxda dadka oo dacaayad baddan lagu furey, midda kale wuxuu u jirraa haddii ay soo baxaan dad maxaakiimta sheeganaya oo taageersan garabyada Isbahaysiga, wixii intaasi kasoo hara Shabaabku waa maxaakiim, maxaakiimtuna waa Shabaab, sidaasi darteed ayuu Sheekh Xassan Turki u yiri mar la weeydiiyey in uu Shabaab yahay iyo in kale “dadku waa Shabaab iyo Shuyuuq”, mar kale ayuu si dhab ah u cadeeyey in uusan marnaba taageersanayn garabyada Isbahaysiga midkoodna.

Warka oo kooban, wuxuu yahay, maamulka Kismaayo sifadiisa waxaya tahay: waa mid jihaadka u taagan, diinta islaamka iyo kutubka Qur’aanka ayaa dadka lagu dhaqayaa, Xabash iyo Xabash kalkaal wax heshiis ah oo kala dhaxeeya ama lala galayo ma jirraan, dalka waa in xoog xabashida looga saaraa, waa in dalka laga dhisaa jamhuuriyad islaam ah oo quwad leh, ma jirrto meel kale oo dalka ka baxsan oo duulimaad loo yahay, wixii maamul dhisid ah dadka deegaanka dagan ayaa laga tallo galinayaa, laakiin waa in waxa la dhisayo ay diinta ku salaysnaadaan wixii siyaado ah waa la qubayaa, ma jirraan wax la yiraahdo xeer mastuur iyo gaalo heshiis lala gallo, gaalada hadday heshiis rabto marka hore waa in ay na badbaadisaa dalkeena danihiisa ka talintiisana waa in ay noo madax banaysaa, la yeeli maayo heshiis dulli ah oo diinta lagu badalanayo. 

Xuuraan: Waa qormo joogto ah oo lagu lafo gurro aragtiyada ku saabsan arrimaha dalka ugu muhiimsan. 

Cabdinaasir Saxansoxo. Email: saxansoxo1@hotmail.com

Xuuraan: Waa maxay sababta rasmiga ah ee socdaalka C/laahi Yusuf ee Puntland ?  Akhri..