Xuuraan :Xuuraan: Looma ooyaanka  

KN: Abwaan Maxamed Ibraahim Warsame (Hadraawi) ayaa noogu yimid sanadii 2004 iskuul lagu magacaabo Al-Mathal, oo ku yaala Xamar,  kasoo horjeedka dugsigii sare Finti Une oktobar (21 Oktoobar). .  

Abwaan Hadraawi wuxuu ka mid ahaa koox abwaano iyo hobbolo ah oo dalka xiligaasi ku marayay socdaal ay ku dhiirigalinayeen nabbada, anigu waxaan ka mid ahaa kumanaan arday oo subaxaasi iskuulka Al-Mathal kasoo xaadirtey si aan u dhagaysano qudbada Hadraawi.  

Waxaan waligeey iga harin xasuusta hadal uu Hadraawi noo sheegey, isagoo  cabiraya dareenkiisa ku aadan in uu dalka kusoo noqdey iyo dhibaatadii qurbaha kasoo gaartey, wuxuu yiri “markii aan Soomaaliya imid ayaan is gartay qofka aan ahay”, wuxuu intaasi ku daray “bal maleeya aniga oo ah Hadraawi, ood i garanaysaan oo taagan dariiq laami ah oo baabuurta xufta igu dhaafeyso qaarada Yurub meel ka tirsan, waxaan sugayaa gaari i qaada, iska dhaaf in kumanaanka gaadiid ee dariiqa maraya ey lifti i siiyaane, waxaa la’ii arkaa nin madoow oo Afrikaan ah, oo misane suuro muslim leh, waxaana laga baqayaa in aan ku qarxo”.  

Hadalkaasi wuxuu ahaa kii ugu xigmada badnaa ee lagu cabiri karro dareenka qof meesha uu ku noolyahay looga yaqaano “looma ooyaan”.  

Xiliga uu hadalkaasi noo sheegayay aniga iyo isagaba kama aanan warheynin in dalka Kenya shirkii dib u heshiisiinta ee ka socday lagu gorfeeynayo, laguna go’aamin doono sharci dhigaya in halka aan taaganahay ka noqono “looma ooyaan”, waxaan oga jeedaa in Abwaan Hadraawi oo gobolada waqooyi ka yimid iyo aniga oo Jubooyinka ka imid, joognana Xamar naloogaga baahnaan doono in aan fiiso ku joogno Xamar oo qorshuhu yahay in maamul goboleed gaar ah loo sameeyo, isla markaasina aanan la xaq ahaanin dadka magaalada ku dhashay. 

Tusaalaha Xamar ayuunbuu illa galaye, meel kasta oo kale iyo qof kasta oo kale oo jooga meel aanan ahayn halkii uu u abtir sheeganayay ayuu ku haboonyahay, dhab ahaantii nidaamkii federaalka ee lagu soo meelmariyey shirkii Kenya ee ay ka dhalatay DKMG ah ayaa ah mid looga gol lahaa sida in baddan la sheegey in Soomaaliya loo kala qeeybiyo gabal gabal, gabal kastana loo sameeyo maamul gaar u madax banaan, oo haddii mid kale lagu soo duulo uusan soo gurmar, ama dadka gobolkaasi ku dhaqan afti laga qaado in ismaamulkaasi kale loo gurman karro iyo in kale.  

Haddaba natiijada arag, maamul goboleedka Puntland wasiirka u qaabilsan arrimaha gudaha Cabdulaahi Siciid Samatar ayaa maanta hadlay, wuxuu yiri “dadka koonfurta ka yimid ayaa Puntland qasaya, ma ahan in aan dadka ku kicineyno ee dulqaadkii ayaa naga dhamaaday, wixii hadda ka dambeeyanaya si adag ayaan ola dhaqmi doonaa, go’aana waan ka gaarnay”, ma filayo hadalkaasi in mid ka dhiilo baddan uu jirro marka aad tahay qofka Baydhabo ku dhashay ee Bosaso ku nool.  

Uma baahnid in aad mala awaasho waxa ay yihiin go’aanada wasiirku sheegayo , kolleey aniga lama yaabi doono haddii muddooyinka soo socda Puntland ay soo rogto waraaqo dal ku joog ah oo lagu waajibiyo dadka koonfurta ka yimid.  

Bal u fiirso maangaabnimada wasiirka iyo qeeyru mas’uulnimadiisa, isaga oo wasiir Soomaaliyeed ah, ka taliya gobol Soomaaliya ka mid ah oo xor ah ayuu dadkii uu u talinayay kala soocayaa, iyadoo wax kalaba ha joogtee ku eedeynaya in ay amaanka qalqal galinayaan, waxaa is weeydiin leh “maxay ku kala soocan yihiin qofka Bosaso ku dhashay iyo kan Baydhabo ku dhashay? Mar hadii qofka uu dambi gallo sow ma haboona in dambiga uu galay oo kaliya looga shidaal qaato ciqaabtiisa iyada oo aanan  dambi looga dhigeynin halka uu ka yimid?’.  

Runta wasiirka uusan qiranaynin ayaa ah in dadka koonfurta u dhashay aysan Puntland hub ku heeysanin, kuna heysan karrin, haddii cid amaanka Puntland ay qalqal galineyso sow ma ahan in laga fikiro dadka hubeysan ee ah kuwa uu isaga u yaqaano in ay yihiin muwaadhiniinta Puntland?, waxaan idiin sheegayaa in sheekadu ay taasi ka weyntahay, ayna tahay mid ku qotanta mashruuca “looma ooyaan”.  

Puntland oo kaliya ma ahan dadka u qumey fulinta mashruucani, markii ay qaraxyada ka dhaceen Hargeysa iyo mar kasii horeysayba, maamul goboleedka Somaliland waxaa ka jirrey mashruucani “Looma ooyaan” oo si layaab leh u tabar galay, muddo sanooyin ah Somaliland inta laga gudbey takoorta dadka gobolada kale ka yimid ayaa la gaarsiiyey heer wadamo shisheeye laga iibsado iyada oo dadkaasi loo tiranayo in ay wadamadaasi u dhasheen, markii ay qaraxyada Hargeysa ka dhaceen, maamulka Hargeysa kama uusan gaban in uu markiiba eeda qaraxyada dusha ka saaro dadka koonfurta ka yimid.  

Laakiin waxaa kiilo mitirro dheeraad ah socday Feysal Cali Waraabe gudoomiyaha xisbiga UCID oo sheegey in haddii uu ku guuleysto doorashooyinka Somaliland uu dadka gololadaasi xittaa ka tirtiri doona magaca Soomaalinimada, wuxuu yiri “magacani Soomaaliga ah wuxuu nagu noqdey cambaar, marka aad Soomaali sheegataba waa lagaa didayaa” ayuu yiri Feysal.  

Ma garanayo wax nasiib darro ka xeel dheer ninka doonaya in uu iska meeyro magaca Soomaalinimada, arrintsiisa waa mid ka taloowsan gooni isu taag iyo Soomaaliya, ee waa nin la dagaalsan jinsiyada uu isagu yahay, haddii ay Soomaalinimadu tahay cad hilib ah jirkiisa kasoo baxday Feeysal Cali Waraabe waxaa hubaal ah in uu iska jarri lahaa 

Siyaasada Somaliland waxay guuldaro kasoo gaartaa hadba ninka ku jiidaya dhanka Soomaaliya, dhawaan markii madaxweyne ku xigeenka Axmed Yuusuf Yaasiin uu sheegey in dowlada Shariifka lala macaamilo karro, Hargeysa waxay u ahayd sidii Axmed in uu qaatay jinsiyada yuhuuda oo kale, nin kasta oo afkiisu wax ka sheegi karray ayaa wax kasta oo cambaareyn ah dusha ka saaray Axmed, illaa heer lagu qasbay in uu raali galin ka bixiyo hadalkiisa. Mar kale garan maayo nasiib darro arrintaasi ka weyn.  

Aabayaalkii xoriyada Soomaaliya, waxaa ugu hormuudsanaa rag kazoo jeeda gobolada waqooyi ee hadda la baxay Somaliland, markii Ingiriiska ay xoriyada kala gorgortamayeen, midkood ayaa yiri hadal taariikhda galay oo ahaa “my country and my people is less than to be divided”, taasoo micnaheedu yahay “dalkeeyga iyo dadkeeyga waa ka yaryihiin wax la kala qeeybiyo”.   U malayn mayo in ninkaasi sidaa yiri iyo kuwa hadda jooga ay naas wada nuugeen.  

kasoo taloow oo immo koonfurta, raga siyaasada koonfurta horboodaya waxaad moodaa in hal meeris loo wada marshay iyaga iyo kuwa aan kasoo sheekeeyey, dad kalabba ha joogeene, kuwii aan is lahaa iyaga ayaaba ah fardaha igula baqo, ma ahan kuwa meel dhow wax ka hingaadinaya.  

Sheekh Cabdiraxmaan Janaqoow, waa wasiirka cadaalada iyo garsoorka ee DKMG ah, ka hor intii aanan jagadaasi loo magacaabin oo aanan dowlada la dhisin, xiligaasi oo uu ahaa madaxda isbahaysiga garabkii Jabuuti, ayuu yimid Xamar, meel fagaaro ah ayuu muxaadaro ka jeediyey, sidii loo lahaa toloow muxuu sheegi doonaa, ayuu soo daacay hadal taariikhda u galay, kana hari doonin illaa uu raaligalin ka bixiyo, wuxuu yiri “muqaawamada kuwa aan Xamar u dhalanin, goboladoodii ayaa laga ceershey, halkan ayaan kusoo dhaweyney, waa in ay iska tagaan oo ay aadaan goboladooda” hadalkaasi oo micnihiisu ahaa in dadka aan xamar u dhalannin ay isaga tagaan.  

Kolkii dhawaan ay Xamar kusoo laabatay DKMG, waxaa magaalada ka biloowdey olole tooshka loogu ifinayo mujaahidiintii magaalada xabashida ka xoreeyey ee gobolada kale ka yimid kuwaasoo ka mid muqaawamada dowlada kasoo horjeeda.  

Anigu waxaan ku noolahay qurbo, waa arrin aan aad uga damqado marka aan la kulmo waxyaalo aanan ii qalmin oo la’igula dhaqmo, waxaan mararka qaarkood go’aansadaa in aan xittaa Soomaaliya lug kusoo aado, haddane marka aan soo xasuusto in meelo baddan oo Soomaaliya ka mid ah aan ajnabi ku noqon doono, ayaan 10 jeer dib u fikiraa.  

Gabogabadii, soow idinla ma ahan in aan nahay qoowmiyad meel kasta oo ay aduunka ka mid ah looga yaqaano “Looma ooyyaan”, xittaa halkii ay kasoo jeedeen?.  

Xuuraan: waa qormo joogto ah oo aan ku laffo gurmo arrimaha muhiimka ah ee Soomaaliya ka taagan