Buluuqul Maraam |Kitaabka Dahaarada| Cutubka Biyaha:
Xadiiska 8aad
Matni
8- وَعَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ
اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهِ عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ: {طُهُورُ إِنَاءِ أَحَدِكُمْ إِذْ وَلَغَ فِيهِ اَلْكَلْبُ أَنْ
يَغْسِلَهُ سَبْعَ مَرَّاتٍ, أُولَاهُنَّ بِالتُّرَابِ} أَخْرَجَهُ مُسْلِمٌ.
Abii Hurayrah- radiyal Laahu canhu- waxaa laga weriyey in
uu yiri: Rasuulkii Alle- sallal Laahu calayhi wasallam- wuxuu yiri: “Midkiin
weelkiisa hadduu ey [wax] ku cabbo (afka la galo), markaas daahirinta la
daahirinayaa waxa weeyaan todoba goor inuu dhaqo, midda ugu horraysaayu ciid mid
lagu daray ay tahay.” Muslim baa xadiiskan weriyey.
Sharax
Wuluuq waxaa la yiraahaa waxyaalaha carrabka wax ku cabba,
sida bisadda iyo ugaadha iyo eygiyo kuwaasoo kale, ku cabidda ay biyaha iyo
wixii la mid ah carrabka ku cabbaan ayaa wuluuq la yiraahaa. Hadduu ey afka la
galo weelkii oo uu afka geliyo markaas daahirinta la daahirinayaa waxa weeyaan
inuu dhaqo todoba goor inuu dhaqo midda ugu horraysaayu ciid mid lagu daray ay
tahay.
وَفِي لَفْظٍ لَهُ: {فَلْيُرِقْهُ}.
Lafdi uu
Muslim leeyahayna waxay ahayd: “ha daadiyo.”
Kolkaasna
todobadii goor ha dhaqo.
Riwaayaatka
kale: Tirmidi
وَلِلتِّرْمِذِيِّ: {أُخْرَاهُنَّ, أَوْ أُولَاهُنَّ
بِالتُّرَابِ}.
Tirmidi isna
waxaa u sugnaatay oo uu ku yiri: “midda u dambaysa ama midda u horreysaayu
[ciid mid lagu daray ay tahay]”
Kan waa
shakiyey isagu oo shaki buu ku weriyey.
Laakiin
riwaayadii hore ee Muslim ayaan iyadu shakiyin oo dhahday “midda ugu
horraysaayu” markaa midda ugu horraysa waa in laga dhigo [ciidda].
Riwaayad
(werin) iyadu iska idlaaqaysoo [aan ta hore iyo ta dambe toona ku xaddidayn]
midkood dhahaysaa iyadu waa iska jirtaa, laakiin riwaayadaa Muslim ayaa midda
ciidda lagu daraayo xaddiday oo midda ugu horraysa [ka dhigtay].
Xadiiska
markaa isaga macnihiisu waxaa weeyaan eygu weelkuu afka la galo inuu
nijaasoobayo weelkii iyo sharaabkii ku jireyba. Sharaabkiina hala daadiyaa la
yiri weelkiina hala dhaqaa la yiri. Weliba waxaa kale oo uu keenayaa nijaasada
eygu inay nijaasa muqallada [la adkeeyey] ay tahay, ta culus inay tahay, oo sida
nijaasooyinka kale ee caadiga ah loo daahiriyo inaan loo daahirinayne lagama
maarmaan ay tahay in ciid lagu dhaqo. Ciidda bedelkeedii shaambo iyo oomo iyo
saabuun iyo ma aha; wax kale marka kuma filla waa ciiddaas.
Sir Alle uu
Rasuulkiisa ogeysiiyey yaa meesha iskaga jirta, markaa waxyaalaha kale ee
mustaxdathaatka [la sameeyey] ehee sanaacaatka ihi wax la mid ahoo wax lagu
nadiifiyaa wey jiri jireen berrigoodii hore, Ashnaan geed la yiraahiyo oo wax
lagu dhaqan jiriyo baa iska jira saabuunina waa jiri jirtey. Marka saabuun
halagu dhaqo maanuu dhihine, ciid halagu dhaqo buu dhahay.
Waxaa kale oo
xadiisku faa’iideynayaa eygu najisul cayn inuu yahay. Daatadiisu [jirkiisa] inay
nijaas tahay yuu keenayaa, maxaa yeelay afkiisi haddii la yiri wixii uu geliyo
waa uu nijaaseeyey, macnuhu waxa weeyaan inuu afkiisu nijaas yahay, afkiisa iyo
lugtiisa iyo dabadiisana ma kala duwana. Haddiiba afkiisu ugu nadiifsanaa
jirkiisa waxa weeyaan inta kale way ka sii liidataa. Kolka haddiiba afkiisi
nijaas noqday, wuxuu halkan wadaadka shaarixa ah al Mubaarakfuurii [kitaabka
sheekhu haysto waxaa sharax kooban ku daray al Mubaarakfuuri- wadaadka Raxiiqul
Makhtuumka qoray] uu sheegayaa masalo cilmi ah oo muhiim ahoo caddaynaysa
xikmada arrintaa ku jirtaayu inuu sharcigu eygii uu nijaaseeyey oo uu nijaasul
cayn [asal ahaan nijaas u ah] ka dhigay, oo uu haysashadiisa faa’iido la’aan loo
haystana uu xaaraantimeeyey, xadiiska me ehee xadiis kale uu ku xaaraameeyey,
wixii weelkuu galana in si aada loo nadiifiyo; si aada loo dhaqo uu amray. Marka
wuxuu leeyahay:
“Waxay caddeeyeen dhakhtarada casrigan qaarkood eyda
badankeeda xiidmaheeda/ mindhicirkeeda inuu ku jiro dhixrin dheer oo aad iyo aad
u yar dhererkeedu uu yahay afar millimitir. Markuu saxaroodo eygu ukumo yaryar
oo dixrigaasu uu leeyahay oo aad iyo aad u fara badan ayaa soo baxaysoo
saxaradiisa soo raacaysa. Qaar badan oo ukumahaas yaryar ka mid ah baa waxay ku
dhegayaan oo ku harayaan timaha dabadiisa hareeraheeda ku yaalla (kolkaa eyga
iyo bisadiyo waxaa la ogyahay waa is leefaanoo wixii wasakhee ku yaaliyo
carrabkooday iskaga suuliyaan,) markaa eyga hadduu dabadiisa meelahaa uu leefo
waxaa afkiisa iyo carrabkiisa usoo gudbeysa ukumihii yaryaraa ee meesha ku
yaallay haddii uu eygii markaa weel afka geliyo ama biyo uu cabbo ama qof uu
afka ka dhunkado (sida gaaladu yeelaan iyo sida ferenjiga iyo inta ku daydaa ay
yeelaan weeyaane) waxyaalahaas eyga afkiisa taabtay yaa ukumihiisi ay soo
raacayaan. Inay markaa afka ka gasho ayaa u dhib yaraanaysa kolkuu wax
cabbaayiyo kolkuu wax cunaayiyo kolkii isaga, markaasay calooshiisa gelaysaa,
ukumihii sidaas ahaa. Ukumihii baa dillaacaya. Ukumihii oo dildilaacay oo dirxi
noqdayu calooshiisa derbigeeda bay daldaloolinaysaa, xididada dhiigay gaaraysaa,
cuduro fara badan bay markaa u keenaysaa maskaxda iyo wadnaha iyo sambabka,
dhakhtarada Yurub arrimahaas way arkaanoo waa ay sawiraan, oo maaykraskoobyada
iyo waxyaalahaasay ku arkeen. Eyga arrintaasi ay ku dhacday ee cudurkaa qaba kol
hadday noqotay mid aan la garanayn in eyda kale laga sooco mid aad u culus ay
tahay, illeen arrintaasi waxay u baahan tahay wakhti dheer iyo baaris dheer iyo
qalab aanay dadkoo dhani wada heli karin. Markay arrintu sidaa noqotay buu eygii
najisul cayn sharcigu ka dhigay oo weelkii uu taabtay ee afka la galay sidaa in
loo daahiriyo uu amray baa yaa waxay noqotay xikmada iyo sawaabta lagama
maarmaanka ah bay noqotay. (arrintaana waxaan ku sheegay buu leeyahay Xaashiyatu
Ixkaamil Axkaam Sharx Cumdatil Axkaam, ee ibn Daqiiq al Ciid- raximahul Laahu
tacaalaa-.)
Sidaasuu
markaa had iyo goor, cilmiga cusubi sharciga axkaamtiisa u ayidayaa. Caqliga
saxiixa ah iyo cilmiga sugan (ma aha nadariyaatka [aragti, theory] dadka
qaarkood ay rumeysan yihiin ee aan la xaqiijinin) ee cilmiga xaqiiqiga ah marna
sharciga ma khilaafaan. Illeen Allaah- subxaanahuu wa tacaalaa- waxyaalahan
isagaa abuuray sharciganna isagaa amray oo dejiyey. Alle- sarreeye- wuxuu yiri:
)سَنُرِيهِمْ
آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ
الْحَقُّ أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ
شَيْءٍ
شَهِيدٌ) فصلت : 53.
“Waxaan ka tusin doonnaa dadka aayaadkanaga jihooyinka (cirka iyo dhulka)
iyo nafafyaalkooda ilaa uu uga cadaado in Qur’aanku uu yahay xaq, ma wuusan kugu
kaafin Rabbigaa in uu wax la arko kulligii Alle daalacanaya oo arkaaya uu yahay
” Fussilat: 53. [Sheekhu ma sheegin micnaha aayaddan ee waxaan kazoo qoray
tafsiir Shaykh Cumar Faaruuq- Alle ha u naxariistee-.
......
Akhri Xadiiska 9aad
....
Sharaxa Buluuqul Maraam: Shaykh Shariif Cabdinuur
Waxaa diyaariyey: Mashruuca
qoraal-u-rogista casharadii Shaykh Shariif Cabdinuur
W:
www.shariifcabdinuur.org
E: buluuq@shariifcabdinuur.org
Hordhaca ka akhri halkan
Faafin: SomaliTalk.com | December 2, 2012
| 
Daabaco
Boggan | Print
