Bismillaahi wassalaatu wassalaamu calaa rasuulilaahi 
 

Qaybtii koowaad: 

Hordhac:

Waxaa jirey maqaal kusoo baxay 13 kii bishii juun boggaga Internetka oo loogu magacdara “ONLF halgan habawsan”  oo uu qoray Cabdikarim c/raxmaan X. Xasan.

Qoraalkaas wuxuu qoraagu ku sharxay aragtidiisa iyo waxa uu u arko ururkaas hubaysan ee muddada dheer dagaalka kula jirey dawladda Itoobiya. Inkastoo qoraagu kahadlay aragtidiisa iyo waxa uu ka aaminsan yahay ururka haddana waxaa hubaal ah in qoraalkaas aanu kabixin sharax miisaan kudhisan ururkan, iyadoo aad waliba mooddo inuusan qoraaga iskuba dayin inuu halmar milicsado dhinacyada wanwanaagsan ee ururka. 

Waxaa kamid ahaa qodobada uu qoraagu kahadlay inay tahay waddada kaliya ee lugu dhammyn karo dhibaatada gobolkaas wadahadal nabadeed sidii iyadoo dawladda Itoobiya diyaar utahay inay lahadasho dadka ay gummaysato. Nidaamka hadda Itoobiya kajiro iyo kuwii kahorreeyey falsafada ay aaminsanaayeen walina aaminsan yihiin ayaa ahayd xoog, ama aan kuyeesho ama iska kaydhici oon wax udhaxeeyo jirin. Say marka suurtogal kunoqoni in nidaamka caynkaa ah falsafadaa jiranna aaminsan nabad wax looga helo ama heshiis loola galo in la’isu dhiibi mooyee. 

Waxaan jeclaystay marka inaan qoraal ahaan kusoo bandhigo intaan ka’aqaanno ama ka’ogahay taariikhda ururkaa anigoo shakhsi ahaan aad ukhilaafsan aadna ugasoo horjeedo qoraalkaas iyo farriinta uu xanbaarsanyahay aaminsanna inuu ururku yahay urur kujiro halgan saxa oo xaq ah xag caqli iyo xag sharciba, mudanna abaalmarin, dhiirrigalin iyo waliba taageero buuxdo taasoo sahli in laga saxo ururka wuxuu markaa kukhaldanyahay waa hadduu khalad jire e. Qoraalkaygiina waa kan hoos kuqoran. 

Dibumilicsi taariikhda

Si loo fahmo micnaha qoraalkan ayaan jeclaystay inaan sharax yar kabixiyo siday waxkubillawden. Markuu dagaalkii labaad ee aduunka dhammaaday ayaa dadaal dheer oo uu ugalay boqorkii markaa Itoobiya haystay in lasiiyo gobolka Ogaden uu kuguulaystay ingiriiskana arrintaa wuu uhirgaliyey marka laga reebo laba meelood oo kala ahaa “Reserved erea iyo Hawd oo uu ayagana kuwareejiyeen 1954 tii. Mar alla markii la’ogaaday arrintaa ayey dadka dhulkaa daga bilaabeen inay ladagaallamaan Itoobiya. Mar waxaa lugula diriri jirey qaab qabiil oo qabiillo is xilqaammay ayaa ciidan intay sammaystaan dagaallami jirey, marmar ururro culmaani ah ayaa dagaallami jirey, marmarna ururro diini ah. Ururkii ugu horreeyey ee dagaal lagala Itoobiya wuxuu ahaa urur la odhan jirey “Nasrullaah”.  

Ururadii ugu caansanaa uguna awoodda badnaa waxay kala ahaayeen; WSLF (  JXSG, Jabhadda Xoraynta Soomaali Galbeed), AIAI (Al Itixaad Al Islaami) iyo ONLF ( JWXO, Jabhadda Wadaniga Xorayna Ogaadeniya). Waxaan maqaalkayga kaga hadlayana waa ururka ONLF. 

Calamadii 76-79-82 ee JXSG (wslf)  

Curashadii O.n.l.f (j.w.x.o) iyo sababihii dhaliyey

Markii Ciidamadii Soomaaliya lugusoo jabiyey dagaalka 77 dagaalkaasoo lugu dagaal galay laba garab, garabkii jabhadda WSLF (JXSG) oo inta badan dagaalka uga horrayn jirey ciidamadii dawladda maadaama ay ayagu dhulka kala yaqaanneen oo markay carqaladeeyaan ciidamadii cadawga soona sahmiyaan ay ciidamada dawladdu dagaal gali jireen oo ay qabsan jireen dhulka hadba loonasoo carqaladeeyey loonasoo sahmiyey. Markii dagaalkii lagasoo baxay ciidamadii JXSG qaybo kamida ama intoodii badnayd waxay usoo baxeen dhinaca Jammahuuriyadda Soomaaliya ayagoo xad beenaadka kasoo gudbay qaybo kalena gudaha ayey kuhadheen.  

Mucjisada dhacday ayaa ahayd in dawladdii Soomaaliya ee sidii la’ogaa isugu dhabar jabisay inay dalkaas xorayso inay markii dagaalka lugusoo jabiyey ay kaseexato ama illowdo qadiyaddii sidii iyadoo sugayso inay markale fursad uhesho sidii ay dagaal wayn uqaadi lahayd. Ciidamadii JXSG oo aad ubadnaa lahaana tababar fiican kana koobnaa soomaalida dagto gobolkaas oo dhan aadna u xammaasadaysnaa kadib markay xorriyad soo dhadhamiyeen wakhti kooban waxaa lasiiyey nambarka (CQS) ciidamada qalabka sida ee Soomaaliya intii gudaha Soomaaliya joogtayna waxaa toos loo hoos geeyey maamulkii ciidamada dawladda iyadoo inyar inyar loo xannibay dagaalladii jabhadeed ee ay kawadi jireen gudaha dhulka lahaysto. Kadib waxaa dhacday xitaa inay intii gudaha kadagaallamaysay ayagana lasoo xareeyo oo uu sidaa kusoo afjarmo dagaalkii ay kujireen. Badhtammihii siddeetammeeyadiina uu 100% joosado dagaalkii jabhadaynta halkaana uu afka ciidda kudaro urukii waynaa ee JXSG iyo faracyadiisii kala duwanaa.  

Sanadkii 1984 tii ayaa indheergarad intooda badan xubno ka’ahaan jirey ururka JXSG kana soo jeeday dhulka Soomaaliyeed ee ay Xabashidu gummaysato oo aad uga walwalsanaa tallaabooyinka ay dawladda soomaaliya qaadday ay dhidibada ugu aaseen ururkan dalka Aljeeriya. Ayagoo is tusay inayna dawladda Soomaaliya diyaar u ahayn xoraynta dalka, sidoo kale maadaama ay xaddidnayd aqoonta iyo khibradda ay dawladda Soomaaliya ulahayd siyaasadaha caalamiga ay adkaanayso inay kuguulaysato inay hawshaa kasoo baxdo. Midda kale inay dawladda Soomaliya iyadoon isqarin ay daf tidhaa qadiyadda dhulkaa soomaaliyeedna ayan midho dhalayn maadaama loo arkayo dawlad dal kale oo la’aqoonsaday diiranyso. Waddada kaliya ee furanna ay tahay in lahelo jabhad mathalayso dadkaa dulman oon dawlad kale kuna xidhnayn sidoo kalena aan cid kale hoos iman. 

Ciidanka ONLF  Calanka JWXO       

Caqabaddii ugu horraysay ee horistaagta ururkan cusub waxay noqotay dawladdii Soomaaliya oo iyada lafahmi waayey waxay kammaagantahay dhulkaas lahaysto. Sikastaba xaal ha ahaadee ururkan cusub wuxuu billaabay hawlihii uu dhidibada ugu taagi lahaa maamul maareeya qadiyadda dhulka soomaaliyeed ay xabashidu gummaysato ayagoo muddo kadib gudaha gobolka galay kana faa’iidaysanayey dimoqraadiyadda ay kudhawaaqeen Tigreegu markay qabsadeen Itoobiya iyadoo doorashooyinkii dhacay ay aqlabiyadda gobolka ay kuguulasyteen. 

Arrintaas masii waarin maxaa yeelay Tigreegu raalli kama ahayn hadafka jabhadda sidoo kale jabhaddu kama tanaasuli karin qadiyadda xoraynta dhulka Soomaaliyeed ee ay xabashidu gummaysato. Tigreegu waxay dagaal kuqaadeen xarumihii jabhadda taasoo dhalisay inay hawdka gasho billowdana dagaal jabhadeed. Taagero la’aan, khibrad yari iyo duruufo kale oo isbiirsaday ayaa hoos udhigay awoodii jabhadda sababyna inuu intii muddo ah dagaalka ay kujiraan uu aad uhooseeyo.

Ciidanka JWXO oo marna hayaamaya marna hawlgal kujiro 

Khilaafkii T.p.l.f iyo E.p.l.f iyo fursaddii dahabiga ahayd

Fursaddii ugu fiicnayd ee uu ururku ubaahnaa ayaa soo baxday markay labadii qolo ee Itoobiya qabsatay kuna heshiisay inay qaybsadaan ay iskudhaceen waa Tigray Peoples Liberation Front (TPLF) iyo Eriterian Peoples Liberation Front (EPLF) sanadkii 1998 dii.  
 

Afawarqi saaxiibkii ONLF  | Admiraal Maxamed Cumar Cismaan  

Inkastoo ay khilaafyo badan soo dhaxmareen labadan urur illaa iyo markuu heshiiskooda iyo iskaashigooda bilowday 1975 tii, markaasoo ay Eplf tu billowday inay tababar millatari siiso ragga akhiiran aasaasi doono jabhadda Tplf ta sida Mehari Tekle haddana had iyo goor waxaa kadhaxeeyey kala aragti duwanaan labada urur taasoo dhowr jeer sababtay inay xidhiidhka kala goostaan. Waxa la’isku haystayna ama la’isku khilaafsanaana waxaa ugu cuslaa arrimaha xuduudka labada qowmiyadood udhaxeeyo kadib markay TPLF tu sheegatay dhulal siyaado ah xagga xuduudka Cafarta, Eriteria iyo gobolka Axmaaradaba. Arrintaana waxay kusheegen iclaan ay sammeeyeen 1976 dii oo loo yaqaannay “manifesto 68”. 

Muddo markay kasoo wareegtana dib ayaa loo heshiin jirey baahi ay isuqabeen labada dhinac awgeed walow ay Tplf ta tabar yarayd oyna kamaarmin Eplf ta haddana waxaa dulqaad badnayd Eplf ta oo aad moodday inay ufekerayeen qaab istiraatiiji ah. Dagaallo kulkulul oo dhaxmaray labada urur iyo labada dal ee ay kala hoggaaminayaan ayaa sababtay inay jabhadda O.n.l.f hesho saldhigii iyo saxiibtinimadii ay ubaahnayd muddadana ay la’aantii udhutinaysay. Maaddaama Somaliya saddex qaybood uqaybsantay oo meesha Punland iyo Somaliland ay noqdeen nidaamyo aad utaageersan dawladda Itoobiya oon arki karin xubnaha jabhadda taageero ay taageeraan iskadhaafee, koonfurta Soomaaliyana ay noqotay meel fawdo ah oo ay jabhaddu kaheli karin meel ay ciidamada kutababarato intaan gudaha lagalinin sidoo kalena hoggaanka jabhaddana uu saldhig kadhigto ayey Eriteria noqotay nimco cirka katimid.  

Dagaalkii Eriteria iyo Itoobiya ee 1998  

Islamarkii uu ururku xidhiidh fiican layeeshay Eriteria waxaa aad isusoo taray tayada iyo awoodda ciidamada Jabhadda ayadoo maanta ladhihi karo gobollada dhexe sida Qorraxeey, Doollo, Godey, dhagaxbuur iyo fiiqba ururka ayaa inta badan gacanta kuhayo marka laga reebo magaalooyinka waa wayn. 

AKHR Q.2aad.....