AMMAANKII MUGADISHU WAQTIGII MAXAAKIIMTA YAAKEENAY?

DAAWO:- VIDEO: Muhammad: Legacy of a Prophet

Daabaco Boggan | Print

Qaabka Loo Qoro warka, Faallada iyo Ra'yiga Guji

May 27, 2007: Geedi iyo Seyoum Mesfin oo calanka Itoobiya ka taagaya Xamar.... GUJI...

Ali Mohamed Gedi
Prof. Cali Maxamed Geeddi oo Diyaarad Militari oo Itoobiyaan ah keentay Afgooye:29/12/06, Sawirka: AP.
Geeddi oo aan Weli Ka Jawaabin eedayntii ahayd in "uu Mas'uul ka ahaa Mamnuucidii Dhoofinta xoolaha Akhri

Xildhibaan Ka Fakaday Itoobiya

The rise and fall of Mogadishu's Islamic Courts,

:::GEEDDI & TERRA NUOVA :::

Geeddi oo aan Weli Ka Jawaabin eedayntii ahayd in "uu Mas'uul ka ahaa Mamnuucidii Dhoofinta xoolaha Akhri

:::GABAYGII C/KHAYR SOOFE:::

Gabay: Cabbir: Caynka gabay Cibaarow adaa caalim ku ahaaye, Cisihii Rasuulkiyo adaan sunnihii caasiyine Akhri

:::MUSUQMAASUQ LA DIRIR:::

Qormada Asbuucan: Dhegaweyne oo ah Wasiirka Wasaaradda Caafimaadka DGPL Akhri.....

:::KOOSHIN MAXAMED:::

Fadeexad Haysata Wiil Cabdulaahi Yuusuf u Magacaabey Safiirka Mareykanka... Akhri

:::MAQAALKII HALDHAA:::

SOOMAALIYEEY, CABDULLAHI WAA KAAS!!!. Akhri...
Maqaallo: A | B | C | E

:::MAQAALKII CAAQILKA:::

Sidee Lagu Xalinkaraa Dhibaatada Soomaaliya: in dadka diinta labaro, iyo in.... Akhri...

:::Dr. CABDULLAAHI SPANISH:::

YAAGABLAMI,YAASE GOOD DILI

Soomaaliyey, Halkeebaad ku socotaa?.. Dr. C/laahi Spanish

TARTANKA BATROOLKA AFRIKA

Riigga Batroolka ka Qodaya Lamu, Kenya oo ka badbadey Dagaalka Soomaaliya Akhri...

:::Dr. CALI NUUR:::

Gabha Isku Af garan la' ladagaalanka Haybsooca ee Minneapolis... Akhri... Qore: Dr. Cali Nuur

:::GABAYGII DR. C/LAAHI

Doofaarta Raacdiyo Amxaar: Nin qabyaalad falankeed hayow, waa fantiyo booge.. Gabaygii Dr. C/laahi Spanish

:::GABAYADII XIIRANE :::

Gabay layidhaahdo (Godlan) Gabay waala tiriyaa cabdaw, kani se waa gaare... Akhri

:::GABAYGII: SHIINE:::

Gabay: GUUBAABO QARAN... Sida goonle aaroo wax badan garab ku taagleeyey AKhri

:::TIFATIRKII LAFOOLE:::

AW JAAMAC CUMAR CIISE:: Dhinbiil dib u noolaysay Halgankii Daraawiishta- Q.5aad ahna gabagabadii qoraalka..
Tifatire: C/Risaq Lafoole

:::MURTIDA MAANTA:::

Meles Zenawi: Hadalkii Diinaari ee Sarbeebta ahaa oo aan Soomaalidu fahmin iyo Xuseen Caydiid oo ah fikirka Saxda ah iyo Qorshaha/Hindisaha/Aragtida ama VISION-ka dhabta ah ee Dawladda... Akhri...

QAYBTA: 01 | 02 | 03 | 04 | 05 | 06 | 07 |

:::TAARIIKH:::

DHACDADII YARMUUK & KHAALID BIN WALIID

:::SHIRKII HAYB-SOOCA:::

Shirkii Lafa-Gurka Hayb Sooca ee Lagu Qabtay Minneapolis, oo lagu magacaabay guddi... Akhri

Dr. Cali Nuur oo warqad qoraal ah u diray shirkii Hayb-sooca iyo ka qayb galayaashii shirka.. Akhri

GABOOYAHA iyo GYPSY |Xuseen

:::MFA: WASAARADA A/D:::

Siyaasadda Itoobiya ee ku wajahan Soomaaliya
Himilada iyo Siyaasadda Itoobiya... Akhri....

:::JAAMACADDA MUQDISHO:::

Jaamacada Muqdisho oo La Guddoonsiiyey Qalab Waxbarasho

:::MAQAALKII ALLMAN:::

Baydhabooy Yaa Ku Leh? Xiligii aantegay Baydhabo Qore: Maxamed Allman

:::MAQAALKII M.BAASHE:::

Hadaaqa Wasiirka Maaliyaddu ma aha Fitno Abuur Keliya....
Qore: Maxamed Baashe

:::GABAYGII DHAGAAFE:::

Qaadan Kari Waayay
Qamuunyoodayay xalay miyaan jiifki qaban waayay... Akhri...

:::GABAY: GOBANIMO:::

Gobanimo: Wixii hore ka Soo Gudub: Gabaygaan ujeedada, Gundhiggiisu wuxu yahay, Shacabkaan gadoodaye... Akhri

::WARAYSI: FAARAX MACALIN::

SomaliTalk oo Waraysi la yeelatay Faarax Macallin Dawaara
oo ah siyaasi aad looga yaqaan Kenya iyo Soomaaliya Dhegeyo

:::MAQAALKII EELAY:::

WAAR XABADDU WAA LACAGE, DAB KU DHALAALI!.. (pdf) Qore: Eelay. Guji...

:::GANACSIGA NASAREED :::

Warbixin Gaar ah: Itoobiya - ganacsiga Bariga ee dhexmara Itoobiya ma aha Guji

AMMAANKII MUGADISHU WAQTIGII MAXAAKIIMTA YAAKEENAY?

Anoo kamid ah culimaa'u diinka Somaliyed ee kunool dalka Maraykanka waxan ahay nin jecel in uu ku mushquulo dacwada islamka(fidinta diinta) iyo cibaadada Alle weyne,waxan jeclahay siyaasadda iyo hawalaha ijtimaaciga ah in aan u daayo walaalahayga Somaliyeed oo ku mushquulsan arimahaas,sababtoo ah qof arrimahoo dhan isku qaban kara majiro,waxan go'aan saday in aan si kumeelgaar ah uga tala bixiyo siyaasadda Somaliya,intay kasoo noqonayso qarannimadii dalkeenna oo hadda u'eg mid khatar ku jirta, iyo inta ciidamada Itoobiya ka baxayaan Dalkeenna hooyo.

Waxan caddeynayaa in aan ka mid ahay dadka ugu mudan in ay ka talo bixiyaan siyaasadda Somaliya waqtigaan adag lagana dhageysto, hadalkaygaan ha u qaadannina nin xukun raadinaya, anoo nin xukun ku haysta ama Sheikh masaajid ku haysta ma arki doontaan.

Shan sifo oo aan leeyahay baa waxay keenaysaa in ay igu waajibinayso in aanan arrimaha Somaliya ka aamusnaan karin;

2-Caddaalad (waxan ahay nin u caddalad sameeya saaxiibkiisa iyo khasmigiisa" qofka kasoo horjeeda"),

4-Daacadnimo ( waxan ahay nin u qalbi furan cid kasta oo aan cidna col la'ahayn intaan ka ahayn shaydaan iyo camalkiisa)

5-Geesinimo (waxan ahay nin ay muhiim u tahay in uu xaqqa waafaqo, dadka khilaafsan badnaantooduna hakinayn).

Qof kasta oo Soomaaliyeed oo sifooyinkaa Saddex ka mid ah leh ama ka badan waxa waajib ku ah in uusan arrimaha Somaliya ka aamusin gaar ahaan culimada Somaliyed Dal iyi dibadba, Waxa kaloo loo baahan yahay in uu qofkastoo Somali ah ka hadlo arrimaha murugsan ee Somaliya.

Intaanan ka jawaabin su'aasha kor ku xusan, waxan jeclahay in aan u caddeeyo ummadda Somaliyeed in qarannimadii dalkeenna iyo madaxbannaanidii umaddeena, ay qarka u saaran tahay in ay burburto, in la waayo, Ariintaasuna waxay sababsanaeysaa, Maxaakimtii Islamiga oo wada hawlgal fududeynaya sidii Itoobiya ula wareegi lahayd Dalkeenna,

Sidaad ogsoon tihiin waxa Itoobiya si dadban ugu casuumay Somaliya Maxaakimta, kaddib markay si joogto ah ugu hanjabeen in ay Itoobiya la dirirayaan ilaa ay gaaraan Addis ababa, Itoobiyana waxay door biday una khasaaro yar in ay qabsadaan Mugadishu intii loogu imaan lahaa Addis ababa.

Waxay hadda maxaakimtu ku dadaalayaan (si dadban) sidii Itobiya ula wareegi lahayd Somaliya, Waxa xusid mudan hadalkii Cabda cabdullaahi, Ciddii ku xirta heshiiska Somaliyeed, iyo wada hadalka, in ciidamada Itoobiya ka baxaan dalka Somaliya, wuxuu quful ku dhuftay albaabkii ciidamada Itobiya ka bixi lahaayeen.

Aan usoo noqdo jawaabtii, Waxaa ammaankii Muqdisho iyo gobollo kale,waqtigii Maxakimta keenay ALLAAH weyne, tan labaad waxa sababay kalmaddii qiimaha badneyd oo Alle waafajiyay maxakimta,(waxan rabnaa in dalka lagu xukumo kitaabka ALLE weyne SW.) Qabqablayaashii dagaalka, mooryaantii, jirridii iyo tuugtii baa haybaddoodii dhacday, oo u khushuucay kalmadda qiimaha badan. waxa kaliya oo dhici karay qoriga maxaakiimta,qofkasta wuxuu ka cabsaday in uu ka hor yimaado shareecadda Alle,markaas baa ciidamadii maxakimtu marba dhinac u ordeen.

Waxan si buuxda u oranayaa ma jirin maamul wanaag maxakimtu sameeyeen oo keenay ammaankaas,ma aysan u samayneyn maamul meelahay qabsadaan,Taasu waa wax weyn, waxay ku guul darreytee in ay maamul hal hogaamiye leh dhistaan, Urur awoodi waayay in uu guddoomiye samaysto dawlad ma smayn karaa? Abuuturaab wuxuu yiri maya,urur ku guul darreystay in uu doorto guddoomiye hormar ma laga sugi karaa? waxan leeyahay maya, Urur ku heshiin waayay in uu samaysto guddoomiye ma dooran karaan madaxweyne? jawaabtu waa maya, urur ku guul darreystay in uu samaeysto hal guddoomiye ururo kale ma casuumi karaa si ay isaga kaashadaa xoreynta Somaliya(shirka Casmara, Aug,2007)

Waxan weydiinayaa maxakimta iyo dadka taageersan yaa gudoomiye u ah maxaakiimta?

Su'aashaaas waxan weydiiyay taageerayaasha maxakimta, qaar waxay dheheen waa Sh.Xassan, maxakimtu waa gole shuuro, guddomiyaha golaha waa waa sh.Xassan Daahir Aweys,golaha fulintu waa gole ka mid ah golayaasha shuurada waxana guddoomiye u ah Sh. Shariif, sidaasu qurux madnaan lahaydaa.

Qaar kale waxay dheheen gudoomiyaha kulankii maxaakimtu la baycoodeen waa Sh.Sharif,sidaas darteed guddoomiyaha maxaakiimtu waa Sh. Sharif,( hadalkii Sh. Sharif uu yiri guddoomiyahaygu waa Sh. Xassan waxay ahayd Tawaaduc madax weyneyn, maadaaba Sh. Xassan yahay Sheekh wayn oo ruugcaddaaya oo muddo badan halgankaan in la helo dawlad Islami ah hogaaminayay) marka Sh. Xassanna waa guddoomiyaha golaha shuurada; sida sh. Xassan waa ra'uusul baarlamaan, Sh.Sharifna Ra'iisul wasaare, waxan weydiiyay yaa markaas madaxweyne ah? Cid iiga jawaabta waa waayay,taasaan fahmi waayay, golaha shuuradu ma wuxuu hoos yimaadaa golaha fulinta,mise waa laba golale oo mid kasta leeyaha guddoomiye, guddoomiye ay hoos yimaadaan labada golana uusan jirin,sidaasssaa xogtaydii ku dhammaatay.

Waxa halkaas kasoo baxday in taageerayaasha qaar uu guddoomiye u yahay Sh.Xassan qaarna uu guddoomiye u yahay Sh. Sharif, markaas mid walba intiisa hadduu joosto maxaa soo haraya?, waxa taas xoojinaya hadajkii Prof.Ibrahim Caddow oo ah xoghaya arrimaha dibadda ee maxaakimta uu BBC ka yiri Sh. Xassan kama hadli karo arrimah maxakimta,waxa taladu ka go'daa oo maxaakimta guddoomiye u ah Sh. Sharif. Aan su'aal ku cesho Prof Caddow, markaas golaha shuuradu ma wuxuu hoos galaa golaha fulinta?.

Maxaakiimtu waxay ku dhawaaqeen kalmad qiima badan (ku dhaqanka shareecada islaamka), Laakiin kama aysan faa'iidaysan, Somalida 16 ka sano dagaalada sokeeye wiiqayna kagama aysan faa'iidayn.

Abaalka ay noo sheegtaan, waxan ka dhignay Mogadishu iyo meelahaan xukunnay ammaan lixdii bilood oo aan xukumaynay waxan uga jawaabayaa waxad khaariseen fursad dahabi ah oo aad uga faa'iidayn lahaydeen haddaad tawfiiq lahaan lahaydeen ummadda Somaliyeed oo 16 ka sano dagaalada sokeeye iyo dowlad la'aantu baabi'isay, waxan ku darayaa abaalka aad ummadda Somalied u sheeganaysaan iyo eedda aad ka tirsanaysaan;Abaalka waxa uga jawaabayaa laba jawaabood,B-Ammaankaad keenteen adinkaa burburiyay, oo dawladnimadii cassar ka cararay, T-Waxan ku jawaabayaa hadalkii Cabda Cabdullaahi ;Ummadda Somaliyed waxay idinka badbaadisay qabqablayaashii doonayay in ay maraeykanka idinka gataan oo haddeer waxad joogi lahaydee Guwantaana Bay,Adinkaa abaal la idinku lee yahay.

Tan eedda waxa shacabku raaceen gaalo,oo waa nacayrsheen, cidna idin ma cayrine, dawladnimadu waxay leedahay waddo loo raaco wadadaas mid aan ahayna magasho, adinkuna wado kalaad raacdeen waxayna idin gaysay meeshay galaysay.

Waxan idiin sheegayaa qiso dhacday oo tan maxakimta la mid ahayd; Dawladdii cabbaasiyiinta waqtigii Abuu-jacfar Al-mansuur, uu ahaa Amiirul Mu'miniin,baa waxa mucaarad ku noqday laba wiil oo walaalo ah,Muxammad iyo Ibraahim ilma Cabdullaahi Xassan Xassan Cali bin Abii-taalib,oo ahaa awlaaddii Faadumo Rassuul Allaha ka raalli noqdee,Wiilashaas waxa u qarxay magacii Aala bayt-nimada, waxay heleen taageero aad u wayn oo aysan ku kasban hogaamin iyo siyaasso sarreysa ee ay ku heleen in ay yihiin ilmahii Fadumo Nabi Muxammad (calaa abiihaa wacaleyhaa assalaam),Muxammad wuxuu qabsaday magaalada barakatsan ee Madiina al-munawara, wuxuu helay ciidan aad u badan, waxa ku soo duulay ciidamadii dawladda cabbaasiyinta, markii ciidankii is horyimaadeen baa muxamad wuxuu u khudbeeyay ciidankiisii wuxuuna siiyay khiyaar qofkii nala dagaal galaya ha joogo qofkii kalana ha iska tago, ilaa 300 baa kusoo hartay meeshii baana lagu laayay.

Waa wax lala yaabo ma ahan wax horey u dhacay,waxa caadi ah in marka ciidamadu is hor yimaadaan ladhiirri galiyo loona rajeeyo in ay guuleysanayaan,ciddii isku dayda in ay dagaalka ka baxaanna ay yihiin danbiilayaal ciidanka dhabar jabiyay, waxad ka garanaysaa in Maxamad khibraddiisa hogaamin aad u hooseysay isla markaasna uusan ka faa'iidaysan ruug caddaagii ciidankiisa ka mid ahaa,(Taasu waxay u dhigantaa maxakimta oo hubkii iyo dalkii ku wareejiyay shacabka oo yiri haddaa dagaal kow nooyahay,shacabow dirira, waxan idiin sheegayaa shacabku wuxuu idinku taageeray in aad dowlad u noqotaan, haddaad dawladnimadii cassar ka cararteen shacabkii dawladnimadii rag kaluu u dhiibtay ee rabshada ka daaya).

Ninkii labaad Ibraahim wuxuu tagay Basra waxa kusoo dhaweeyay gudoomiyihii gobolka Abu-sufyaan bin Mucaawiye bin Yasiid bin Muhallab bin Abii-safrata,(awoowayaashiis baa madax sare ahaa oo aan aqaannay), wuxuu ku wareejiyay madaxtooyadii iyo dawladnimadii, waxa isugu soo aruuray ciidan ilaa 100000 (boqol kun) waxa soo weeraray ciidankii dawladda oo ahaa ilaa 2000 (laba kun),Ruug caddaagii yaqaanay dagaalka iyo maamulka baa Ibrahim la taliyay, ciidankaagu waa qalamaanyo,(ciidan aan isla taba baran dagaalna horey u wada gali jirin), ciidanka dawladduna waa ciidan yar, marka ciidankeenna aan dhowr qaybood oo is daba yaal ka dhigno, haddii kuwa hore lasoo jabsho waxa ku soo jabayaan ciidankoodii oo nasan, ciidanka dawladdu intaas oo ciidan oo is daba yaal majabin karaan.Ibraahim iyo shabaabkii la jiray waxay dheheen maya waxan raacaynaa quraanka Ilaahay wuxuu yiri (Innal-laaha yuxibbul-ladiina Yuqaatiluuna fii sabiilil-laahi saffan ka annahum bunyaanun marsuus), Ilaahay wuxuu jecel yahay kuwa ku dagaalama jidkiisa ayagoo u safan sida darbi dhisan,maka ciidanka hal saf oo dheer baan ka dhigaynaa, sidii baana ciidankii Ibrahi lagu jabshay

Waa mushkulo, aayadda ma faham aan Rassuulkii CSS iyo asxaabtiisii ka fahmin bay ayagu ka fahmeen?,Rassuulkeennii suubanaa CSS, laguma soo dajin sida loo dagaalo ee sidii dadkii waagaas jirayn u dagaali jireen buu u diriri jiray wuxuuna kaartooyinka dagaalka ka kaashan jiray, hogaamiyayaasha dagaalka khibradda u leh, ha ahaadeen kuwa markaas soo muslimay ama kuwo muddo muslim ahaa.Ciidankana waxa laga dhigi jiray shan madax, Midigta, bidixda iyo dhexda saddexdaas ciidan waa wajiga hore,ciidanka saldhigga oo saadka iyo hogaaminta sare ka mid yihiin baa ku xiga, waxa kasii danbeeya ciidanka ilaalinta dhabar jabinta oo haddii loo baahdana dagaalka soo gala,Xagey ka keeneen 100000 oo cidan ah oo hal saf ah oo hal taliye leh?.

(Taas waxa la mid ah markii maxaakimta ay u soo gurmadeen ruug caddaagii siyaasadda iyo ciidamada, oo ay ka mid ahaayeen golahii baarlamaanka iyo wasiirada dawlada kumeelgaayka, si ay ula ridaan dawladda kadibna ula dhisaan dawlad, kuwaasoo ciil u qabay dawladda ama jago raadinayay,waxa ka dhacay af-garanwaa, nin walibana candhuuftiisuu gadaal u liqay, shabaabka maxaakimtu sida dabeecadooda ah uma arkaan in cid aan ayaga ahayn wax garanayaan ama xaq u yeelan karaan in ay dawlad islaamig ah hogaanshaan ama ka qayb qaataan).

Waxan ka cudur daaranayaa dhereka qoraalkan,qoraaladayda danbaan ku faahfaahinayaa sida maxakimtu Somaliya u dhabar jabinayaan, sidadbanna u taageerayaa Itoobiya.