Asalamu aleykum,
Markii uu qofku gaaro Makka, ha aado Xaramka oo ha dawaafo. Markii aad
Masaajidka ka gashid albaabka As-Salaam Kacbada xaggeeda aad adiga oo abbaaraya
Xajral Aswadka (Dhagaxa Madow). Xajral Aswadku ma aha Kacbada weyn ee marada
Madoobi ku dedan tahay. Xajral Aswadku waa dhagax ku jira Kacbada. Haddaba
afarta gees ee Kacbada geesta uu Xajral Aswadku ku jiro soo aad si aad Xajral
Aswadka uga bilowdid dawaafka. Diillin (xariiq) madow ayaa Kacbada geeskeedaas
ka baxda oo dhulka lagu sameeyey si loogu aqoonsado meesha dawaafka laga
bilaabayo. Xarriiqdaasi waa ku taal saddexda dabaq ee laga dawaafo. Saddexda
dabaq ee manta laga dawaafo waa: Dhulka, Dabaqa dhexe, iyo Dabaqa sare
(saqafka). Gacanta midig ayaad ku taabaneysaa Xajral Aswadka oo dhunkaneysaa
(adiga oo aan cidna dhibeyn) markaas ayaa waxaad oraneysaa: {Bismillaahi
Wal-Laahu Akbar}
Haddii zaxmad awgeed ama sabab kaleba aaney suurta gal ahayn taabashada iyo
shumminta Xajral Aswadku, gacanta midig ayaad ku ishaareysaa adiga oo xaggiisa
soo eegaya.
Xasuus: Waxaa mar walba kaa reebban ?Garabootan? iyo ?Gees dhabaale? waa in
aadan cid dhibin, ka xanaajin, kala tuurin, riixin. Mar walba Xujeyda u
naxariiso, ajar baa kuugu sugane.
Kaddib dawaafkii (Kacbada lagu wareegayey) ayaad bilaabeysaa oo dhanka midig
ayaad u dhaqaaqin. Yacni marka aad wareegaysid waa in Kacbadu kaa xigtaa
dhankaaga bidix. Macnuhu waxaa weeye wareeggaagu yaanu ahaan dhanka saacaddu u
wareegto ee dhanka liddiga ku ah ha ahaado.
Markaad soo gaartid ?Ruknu Yamaami? oo ah geeska ugu dambeeya afarta gees ama
tiir ee Kacbada, gacantaada midig ku taabo haddii ay suurta gal tahay. Ruknu
Yamaaniga la dhunkan mayo laakiin haddii aanay suurta gal ahayn taabashadu
xaggiisa ayaa la soo eegayaa oo gacanta lagu soo ishaarin.
Ruknu Yamaani iyo Xajral Aswadka dhexdoodana waxaad akhriyeysaa ducadaan:
{Rabbanaa aatinaa fiddunyaa xasanah, wa fil aakhirati xasanah, wa qinaa
cadaaban-naar}. Macnaha ducaduna waa sidaan: (Rabbiyow na siih adduunyada wanaag
iyo khayr, aakhirana khayr iyo xasanaad, cadaabkana naga kori oo . naga
dheeree). Ka eeg ducada Suurada Al-Baqarah, aayada #201.
Marka qofku soo gaaro Xajral Aswadka oo ah Ruknigii uu dawaafka ka bilaabay ayaa
waxaa u dhammaaday hal wareeg. Markaas ha yiraahdo: ?Allaahu Akbar? isaga oo
wareegii labaad bilaabaya. Lix wareeg oo kale ayaa laga rabaa habkaas aan soo
sheegnay ayeyna ku soconayaan. Inta uu qofku dawaafayo, Alle ha xuso oo ha ku
tasbiixsado oo ha ku dikriyo. Dikriga iyo Tasbiixdu waa inay sunnada Nabiga
waafaqsan yihiin. Ogow wuxu markey diin yihiin sidaad doonto uma sameyn kartid
ee waa in aan Nabigeenna SCW ku dayannaa. Marka Alle ku xus wax soo arooray sida
Subxaan Allaah, Alxamdu Lillaah, Allaahu Akbar, iwm. Sidoo kale Qur?aan akhirso,
ducayso oo Alle khayr ka bari, dambi dhaaf ka bari adiga oo aan cid kale la
baryeyn. Ogowna Shirkiga in Alle cid aan ahayn la baryo waa dambi Alle laga galo
kan ugu weyn Allena uma dhaafo qofkii Shirki ku dhinta isaga oo aan ka toobad
keenin. Marka haddii dambigaasi hore kaaga dhacay Alle weydiiso inuu kaa cafiyo
hadda kaddibna iska ilaali noocyada kala duwan ee Shirkigu ku yimaado. ?Nin aan
kuu furi doonin yaanu kuu rarin?. Marka inta aad dawaafka ku jirtid afkaaga furo
oo Alle xus oo ku xamdi, oo weynee, oo isku dullee, oo bari, oo u toobad keen.
Saddexda-wereeg ee toddobadaas wareeg ugu horreeya raggu socodka way
dedejinayaan.
Marka qofku Kacbada toddoba goor ku soo wareego wuxuu laba Rakco ku tukanayaa
Maqaam Ibraahiim gadaalkiis (intuu doono ha ka fogaado e) isaga oo dhanka
Kacbada usoo tukanaya. Khasab ma aha in qofka tukanayaa uu Maqaam Ibraahiim aad
ugu dhow yahay.
Intuu doono ayuu u jirsan karaa. Waxaase la rabaa (haddii ay suurta gal tahay)
in Kacbada iyo qofka uu Maqaamku u dhexeeyo. Haddii aanay suurta gal ahayna dhib
ma jiro ee qofku Masjidka meeshuu doono ha kaga tukado. Rakcada hore ku tuko
Faatixada iyo Qul yaa ayuhal Kaafiruun, rakcada labaadna ku tuko Faatixada iyo
Qul huwal-Laahu Axad. Sunnuhu waa in la khafiifiyo labadaas Rakco iyada oo aan
Khushuuca laga tageyn si booska loogu banneeyo dadka kale. Kaddib biyaha
Zam-Zamka cab.
Dabadeed Sacyi ayaad samayneysaa. Sacyiga waa toddoba jeer in lagu socdo
(dawaafo) Safa iyo Marwa dhexdooda. Safaa iyo Marwa waa laba buurood oo yar yar
oo Masjidka ku dhex yaal. Dawaafkaas socodka ah waxaa laga bilaabayaa Safaa
waxaana lagu dhamaynayaa Marwa. Safaa oo laga tago oo Marwa la gaaro waa hal
dawaaf (hal wareeg). Marwa oo laga soo noqdo oo Safaa lagu soo noqdana waxaad la
timid wareeg labaad. Wareegga ugu dambeeya ee toddobaadna wuxuu ku dhammaanayaa
Marwa. Sunnadu waxaa weeye in marka ugu horraysa ee aad soo gaartid Safaa ee aad
sacyiga bilaabaysid kaliya akhridid aayadda ku jirta suurada Al-Baqarah, aayada
#158.
Kaddib buurta Safaa ayaad fuulaysaa kolkaas ayaad Kacbada (Qiblada) xaggeeda soo
eegaysaa adiga oo gacmahaaga kor u qaadaya. Alle ayaad ku Xamdiyeysaa oo
baryaysaa wixii aad dooneysid inaad ka baridid. Kaddib Alle ayaad kali yeeleysaa
oo weyneyneysaa waxaadna oranaysaa wixii Nabiga SCW uu yiri:
{Laa Ilaah Illal-Laahu Waxdahu Laa Shariika Lah, Lahul Mulku Wa Lahul Xamdu, Wa
Huwa Calaa Kulli Shey?in Qadiir; Laa Ilaaha Illal-Laahu Waxdahu, Anjaza Wacdahu,
Wa Nascara Cabdahu, Wa Hazamal Axzaaba Waxdahu?.
Markaa kaddib ayaad haddana ducaysanaysaa wixii aad duco garanaysid. Dabadeed
dikriga sare ayaad akhriyi, haddana waad ducaysan, kaddibna dikrigii ayaad
akhriyi; (saddex goor ayaad sidaa ugu celcelin oo ducada iyo dikriga isugu
bebbedelin).
Kaddib ka soo deg buurta (Safaa) adiga oo Marwa soo aadaya. Sunnadu waxaa weeye
in labada calan ee cagaarka ah dhexdooda ay raggu dheereeyaan (ay socodka
boobsiiyaan). Arrinkaasina waa haddii ay suurta gal tahay oo kaliya. Yacni
haddii qofku labada calan ee cagaaran dhexdooda socodka boobsiin karo isaga oo
aan cid dhibin ama asaguba naftiisa dhibin. Markuu gudbo calanka labaad ee
cagaaran qofku ha socdo socod caadi ah. Dumarku waa in ay caadi u socdaan mar
walba oo aanay socodka boobsiin. Marka aad gaartid Marwa, fuul dusheeda oo
Qiblada soo eeg oo gacmaha kor u qaad adiga oo samaynaya wixii aad samaysay
markii aad Safaa dul saarnayd. Yacni, ducadii iyo weyneyntii Alle ee la isku
bedbeddelayey saddexda jeer. Markii u horreysey ee aan soo sheegnay mooyaane ma
soo aroorin in mar dambe Nabigu akhriyey Aayaddii ?Inna Safaa..?. Sidoo kale
duco mucayin ah (duco gaar ah oo la tilmaamay) oo la akhriyayo ma soo aroorin oo
Nabiga kama sugnaan ee ku ducayso wixii aad taqaan oo duco ah iyo luqaddii aad
ku garaneysid.
Xusuus: Marka aad dawaafaysid ama Sacyiga samayneysid ha la sheekaysan dadka aad
wada socotaan ee Alle xus oo ha illaawin sababta aad Makka u timid!
Halkaas waxaa kuugu dhan hal lug ama wareeg oo toddobadii lugood ee Sacyiga ka
mid ah, sidaas ayaadna ku wadaysaa ilaa aad ka dhammaysid. Kaddib raggu madaxa
ayey xiirayaan ama gaabinayaan. Labada kii aad doonto ayaa kuu bannaan oo aad
samayn kartaa laakiin xiirashada ayaa fadli badan Nabiguna waa xiirtay. Allena
wuxuu hadalkiisa hor mariyey xiirashada markii uu yiri: {oo timaha xiiri ama
gaabin} ee Al-Fatx #27.
Sidoo kale Rasuulku waa u duceeyey kuwa xiirta. Xaddiis Saxiix ah oo Bukhaari ku
qoran:
Cabdullaahi Ibn Cumar (Alle isaga iyo aabbihiba ha ka raalli noqdee), wuxuu
weriyey in Nabigu SCW yiri: ?Allow u naxariiso kuwa xiirta; waxay Asxaabtii
yiraahdeen: Rasuulkii Allow kuwa gaabiyana? Wuxuu yiri: Allow u naxariiso kuwa
xiirta; waxay yiraahdeen: Rasuulkii Allow kuwa gaabiyana? Wuxuu yiri: iyo kuwa
gaabiya?.
Xaddiis kale oo Bukhaari ku qoran Abii Hureyrah Alle ha ka raalli noqdee, wuxuu
weriyey in Nabigu saddex goor Alle dambi-dhaaf u weydiiyey kuwa xiirta markii
afraadna uu kuwa jarta (gaabiya) u duceeyey. Marka timuhu way soo bixi doonaan
ee Nabiga ku dayo! Dumarku waxay timaha madaxooda ka goynayaan far xubinteed in
le?eg.
Raggu madaxa waa wada xiirayaan ama wada jarayaan ee qayb madaxa ka mid ah timo
ka goyn mayaan. Lama oran madaxa qaar xiira ee waxaa la yiri madaxa xiira.
Sidaas awgeed macnaha gaabintuna ma aha madaxa qaarkiis gaabiye. Cumradiina
halkaas ayey kuugu dhammaatay haddii Hajkaagu Tamattuc ahaa waxaadna ku
raaxaysan kartaa oo kuu furan wixii Ixraamku kaa xayiray oo idil. Haddii
Xajkaagu ahaa Qiraa waxaad Ixraamka furaysaa maalinta 10ka Dil Xijjah.