Haddii Go’aankii  Bakhaarka Galayda Lagu Gaaray uu ahaa: Xabashi Hasoo Gasho Waddanka, Muxuu Noqonayaa Kan Garaashka Gaadiidka Kasoo Bixikara 

C/Waaxid C/hi Khaliif

London, UK

cabdulwaxid@hotmail.com 

---

Ilaah baa mahad leh. Nabadgelyo iyo naxariis nabi Muxamed korkiisa ha ahaato. 

Fadhigii bakhaarkii gallayda ee Baydhabo waxaa looga gollahaa in Xabashi waddanka soo gasho. Dadka maangaabka ah waxaa loogu sheekeeyey: waxaa la heshiisiinayaa labadii garab ee baarlammaanku u kala jabnaa. Haddaad dib u fiirisid bishii Febraayo iyo bilihii ku xigay ee sanadkii 2006-da waxaad arkeysay dad badan oo u hambalyeynayey isku-keenidda labadii garab ee baarlammaan-ku-sheeggu u kala jabnaayeen. Dadkii khiyaamadaas wax ka geystay qaarkood maanta waa mucaarad waddaniyiin ah. Kuwo ka mid ah baa magaalada London waxay rabaan iney ku shiriyaan dadka ka damqanaya geyiga iyo dadka Soomaaliyeed! Haddaad rabto dheh, qof kasta oo qabiilkaaga ah waa waddani ama markaad weydid waxaad rabtay. Sidoo kale maalmahaan waxaan arkeynaa hambalyooyin kale oo ku wajahan shirka lagu qabanayo garaashka gaadiidka. Heshiis ama dib-u-heshiisiin waxay martay waddadii Soomaalidu marisay Soomaaliyeey toosoo. Weligaa ma islahayd: Tigree oo dalka heysta baa Soomaaliyeey toosoo lagu horqaadayaa? Indho adkinaa! 

Rumeyso ama ha rumeysan, cuntada iyo gaadiidku micno ayey dadka Soomaaliyeed iyo waliba sidaan filayo caalamkoo dhan ugu fadhiyaan. Cuntada waxaa Soomaalidu u soo qaadataa markii cadow gam kaa dhigo oo ku baa’bi’iyo. Aan idin xasuusiyo sheekadii ninkii isagoo gaajeysan ay soddohdii siisay caano garoor ah. Kaddib markuu caanihii dhammeystay ayaa loo dhibgeliyey inuu cabbo waxaa ku dheggan dhiisha. Si uu garoorka ku dhegay dhiisha uga fujiyo ayuu uga sheekeeyey dagaal isagoo leh: soddoh, inta nala gilgilay oo nala gun dhabay baa afka nala ku gaacsaday. Isagoo dhiisha ruxaya oo dhulka salka ugu garaacaya si caanuhu uga soo go’aan dhiisha buu afka ku shubtay. Nin gabyaa ah baa isna lahaa: 

• canyayuub ma diidiyo berduhu inaad cantuugtaaye
• curgug iyo biseylkaba haddaad calalisoo ruugto
• casar iyo dharaar kaad rabtaad labo canleysaaye

Caanaha waxaa loo soo qaataa markii lagaa awood iyo tiro bato laakiin aadan adigu khalad kale sameyn. Inta badan bardaha waxaa loo soo qaataa qofka cawaanka ah sida Soomaalida ee isagu shililka is dhiga. Imisa suugaan Soomaaliyeed baa lagu cabbiray cuntada iyo caanaha? Ha iloobina: cadkaanoow ku cunay ama ku ciideeyey. Marka bakhaarka galleyda wuxuu u taagnaa cunto iyo in Soomaalida sidii cuntadii loo cuno. Dabcan wey dhacday. 

Garaashka gaadiidka maxaa ka soo bixi kara? Runtii belo sheeg ha ii arkina laakiin innagoon dhalan baa Soomaalida iyo adduunkuba tusaalooyinkaas baxsheen. Rukuub ama gaadiid waxaa loo soo qaataa gumeysi. Marka waxaan filayaa in shirka gaaddiidka uu kasoo baxayo sidii Soomaali loo gumeysan lahaa loona gumeyn lahaa. Suugaanta sheegeysa in rakuubka loo isticmaalo gumeysi ma yartahay? Gabeygii Sayidku mee? 

• marka xiga dabkuu idin ka dhigin dumar sidiisiiye
• marka xiga dushuu idin ka raran sida dameeraade

Waxaynu oran jirnay:

• dameer aan ku taagnahay anaan murankii dooneyne

Hubka intiisii baynayd Xabashidu waa ka aruursatay Xamar. Hadda waxayba ku jiraan bililiqo iyo markey mariso Bakaaraha in dalka iyo dadku galo gumeysi dhab ah. Dhaqaalo haddii la waayo oo baahidu badato waxaa soo badanaya caadoqaatayaasha. Dad markii hore qab u dhashay ayaa loo dhib galinayaa iney noqdaan ruufyaanno iyo iney dadka soo jaajuusaan. 

Hadda, dadkii Soomaaliyeed waxaa cadowga u gardaduubay Ashahaado-la-dirir iyo kuwii bad iyo berriba sumeeyey. Marka  Zenawi inta ducada kiristaanka akhristo isagoo nabi Ciise (CS) u mahadinaya ayuu dadka Soomaaliyeed rakuub ka dhiganayaa. 

Marka aan maqlo dad is weydiinaya waxa shirkaas ka soo baxaya waxaan soo xasuustaa su’aal la weydiiyey nabaddoonkii Yuhuudda ee khiyaanada sameeyey dagaalkii Khandaq. Markii meel la isagu keenay raggii gaashaanqaadka Yuhuudda ahaa ee la dili lahaa ayaa iyadoo nimankii Yuhuudda dhowr dhowr loola baxayo oo loo wado meeshii lagu soo dili lahaa ayaa mid ka mid ah dadkii ku dhowaa nabaddoonka wuxuu nabaddoonkii weydiiyey: maxaad u maleyneysaa in Muxamed (SCW) nagu falayo? Nabaddoonkii wuxuu yiri: war miyeydaan meel kasta ood joogtaan caqli yeelaneyn? Miyaadan u jeedin in ninkii la idin ka wadaaba uusan dib u soo noqoneyn? Asxaabta nabiguna (SCW) aysan ka daaleyn in hadba intey idiin soo galaan iney rag idin kala baxaan! Nabaddoonkii wuxuu yiri: dhegtaa dhiigga la isu darayaa ee qof kastoow saas ula soco. Marka waxey ila tahay ineysan Soomaali caqli yeelaneyn haddeyba kheyr uga fadhido Meles Zenawi, Ashahaado-la-diri iyo bad iyo berri-sumeeyayaal. 

Mar haddaan aragnay go’aamadii ka soo baxay goobtii galleyda (Bakhaarkii wasaaradda beeraha ee Baydhabo) sidoo kalana la qiyaasi karo waxa kasoo bixi kara garaashka gaaddiidka waxaan dadka Soomaaliyeed u sheegayaa in ay dhicikarto in shirka dambe ee la leeyahay waxaa loo qabanayaa siyaasiyiinta Soomaaliyeed marka laga faroxasho kan gaadiidka lagu qabanyo ee dadka lagu gumeynayo in lagu qabandoono kawaanka xoolaha. Marka sida cuntada (Bakhaarkii ADC) iyo rukuubkuba (garaashka gaadiidka) micno u leeyihiin ayaa kawaankuna micno u leeyahay. Marka qofkaan ka baqeyn qalabka kawaanka yaaloow tag meeshaas.