Inj. Maxamed Cali Cibaar

Mohamed_ebar@hotmail.com

---

Gabayga Dhegeyso ama mp3

Marka dib loo milicsado taariikhaha dhow, illaa iyo markii ay xornimada  qaadatay Soomaalidu, sanadkii 1960kii, ayna midoobeen labadii gobol ee Waqooyiga iyo koofurtu, waxaa lagu hayay jillaafooyin ka imaanayay dowladaha gobolka iyo quwado kale oo waaweyn. Waxaana la rumeysanyahay in hagardaamooyinkaas la dardargeliyay wixii ka dambeeyay dagaalkii Soomaaligalbeed ee ay Soomaalidu sanadkii 1977kii la gashay, kuna jebisay, gumeysiga Abasiinya. Waqtigaas oo uu cadowga umadda Soomaaliyeed ku baraarugay awoodda aan la dhayalsan karin ee ka soo muuqatay Bariga Afrika. 

30kii sanadood ee u dambeeyay waxaa ku socday Umadda Soomaaliyeed, baab’in arxandarro ah oo loo adeegsanayay gacmo Soomaaliyeed iyo kuwo shisheeye intaba. Waxaana la dhihi karaa guud ahaan geyiga Soomaaliyeed ma jiro gobol iyo guri aan dabkii la shidayay gaarin, goortu haba kala duwanaatee. Ugu dambeyntiina, wax marba dabin la soo maleego oo maalinba ay meel soo joogto,waxaan maanta markhaati ka wada nahay xaalad musiibo oo aad u murugo iyo xanuun badan badan. 

Gumeysigii Abasiinya oo ahaa cadowgii uu muddo qarniyaal ah loollanku naga dhaxeeyay ayaa maanta ka arriminaya guud ahaan gayiga Soomaaliyeed, si toos ah ha uga taliyo amaba si dadbane.Wuxuuna muddo 500 oo maalmood ku dhow gacanta ku hayaa Qalbigii qaranka Soomaaliyeed, oo uu calankiisii ka dulbabbanayo, xasuuq nooc walba ahna uu ka geysanayo, isagoo ay arrinkaas ku gacansiinayaan, calooshooda u shaqeysteyaal Soomaali ah iyo qowado kale oo shisheeye oo dano aan sahlaneyn ka leh deegaankeenna.  

Gabayga Qaylodhaan, oo ka dhashay fikir ku wajahan arrimaha aan soo xusnay, wuxuu ka hadlayaa waxyaalihii sababay silica maanta lagu suganyahay. Waxaa kale oo uu gabaygu xambaarsanyahay digniin culus oo tilmaameysa in haddii aan lala imaannin dadnimo uu xaalku meesha uu maanta taaganyahay aad uga sii xumaan karo. Wuxuuna ugu dambeyntii gabaygu soo gudbinayaa talooyin ku wajahan, qaababka looga dabaalan karo musiibadaan qarada weyn iyo qaranjabkaan nagu dhacay, Rabbi ha na dabaqabtee.  

Gabayga Dhegeyso ama mp3

Gabayga Qaylodhaan,wuxuu ku bilaabmayaa:

1. Qalbidhagaxey Soomaaliyey qaafil baad tahaye
2. Qeyrkaa inaad u hormartoo qaddarin aad mudato
3. Qarannimo qofkii kula jeclaa inaad qurxoonaato
4. Qabri wuxuu la galayaa hungoo iil adow qodiye

5. Quraan iyo xadiis kuma kariyo qawl indheergarade

6. Qolof daxala iney fuushay iyo qallashay mooyaane

7. Laabtaadu qoyi mayso oo wey qarribantahaye.

8. Waa seef  qurgoysaa la yiri quud xun kii jecele

9. Shacbiyahow qaloon lagu go’oy qabato hoos taallo

10. Qirshi baad caqligii siisatiyo qarash aan buurneyne

11. Garashada qolkii lagu ogaa quful lagaa saarye

12. Qalalaase lagu baabi’iyo qax iyo guurguurid
13. Qubqac iyo colaad waxan aheyn  kuma qabowshaane
14. Haddaad qiiro weli leedahood dhab u qushuuceyso
15. Qaraar haba ahaatee runtaan soo qaddimayaaye
16. Qaylodhaanta u dhug yeelo iyo qatarta soo fool leh.

17. Qorraxdii aroor soo baxdee uu qaddaro Eebe

18. Maalinba qisey leedihiyo qasnado taariikhe

19. Quruumuhuna kuwo qorboshayoo qarfe ku diifeysan

20. Iyo waa dar quwad  sheegta oo qooq u hodayaaye

21. Adigana Quraanshoy haddaan taada qiimeeyay

22. Qaacidada nacabkana dersiyo qidadda aad moogtay

23. Waxa dhagar qamiir kuu aheed qarsin ku fuuqeyso

24. Cudur lagu qombobo iyo waxaad qaaxo boobeyso
25. Adigoo quxuxuu lahoo qufac la luudaaya
26. Ma-naxaan qadaadkiyo aduu qoobka kaa jiidi

27. Oo lagu qadaanqutinayoo qardadaxleynaaya

28. Qow inaad ka duushaan ka baqi qar iyo haadaane.

29. Taariikh qaddiimoo fog iyo garasho qaangaar ah

30. Qab waxaad laheyd beri awood quusin cadowgaada

31. Iyo qulubka waayahan ku galay qayirka kaa muuqda

32. Qoborradaad ka soo jeeddo iyo qurunka kuu huursan

33. Qolo-Laandkanaad ku digrisiyo kala qannaaskaada

34. Qalaanqalka lagugu beerayiyo qabyo ku faankaada

35. Quushaashaa inaad caashaqdiyo quursi iyo liidid

36. Oo qabbaanku ku hoggaamiyiyo qaa’inkiyo tuuggu

37. Qabanqaabaduna saaka tahay Qandhicilley kaalay

38. Qaadan waayay qowsaarnimiyo qaabdarradan taalle.

39. Qasdilaayey adaa qabi ah oon qaddiyad leyne

40. Adigeys qonfaayee qaniin kuma haweysteene

41. Qarbudaadda adigaa ka hela qabarka dhiilladaye

42. Sida caanihii kuwa qurqurin dhiigna ku qubeysta

43. Qaatiliin intaad dabatubnayd qabqable haamaan ah

44. Qaadicul-dariiqyada intaad qiil u bixinaysay
45. Qaballuus habaarqaba intaad burcad qaliifeysay

46. Ood qumayga awliyo laheyd quuta xaaraanta

47. Intii uu qisaas kii mudnaa hagayay qaanuunku

48. Waa qarracan waxaad dhaxashayoo dhaayahaa qiriye.

49. Ummadyahay qabiil caabbud iyo qadaf ku naafeeye

50. Qamrigii sidiisoo kaluu qasay dareenkiiye
51. Waa  kaa sidii aad qac tahay qallibay maankiiye
52. Qarjac-qarjac hadduu xaal tagoo laysba qalanaayo

53. Haddii uu dugaag baahi qaba kugu qamaamaayo

54. Ood eeyo qadadooda tahay qarjamsan meydka ada

55. Bisadana quraac kaa dhigteen qanjir aan reebeynin

56. Oo haadda soo qaraabataa  gawin qalfooftaada

57. Dhibaatada qarada weyn miyaan laba qiyaasaynin?
58. Qayilaad miyaan laga koreyn qaadka cuniddiisa?
59. Qiiliyo waqaaliyo miyaan qaylo laga daalin?

60. Culimadu miyay wixii qaldamay qunyar tilmaameynin?

61. Abwaannadu miyay qarinayaan xaajadaan qaawan?

62. Qaanadaha tujaarta leh miyaaney shilinba quureynin?

63. Janannadii ma waxay qaayibeen qoorta laga fuulo?

64.  Qaaraan mariidliyo in aad qamadi soo tuugto
65. Qaxootiga haddaad doorbiddiyo qurbe ku noolaansho
66. Ama aad qaneecaba ku tahay qaadumnimadaada

67. Qaxar lacag ah iyo waxaan arkaa gunnimo qaali ahe

68. Qorsheyaal halagaa jiroo la isku qayrayne
69. Baarliin kuwii nagu qurbaye dorraad na qeybqeybshay

70. Qabridaharre kuwii shalay dhiciyo qasriyadii Adari (Harar)

71. Kuwii qalinka en-ef-dhii (NFD) ku xadee Kiinya qabadsiiyay
72. Ee Jabuuti danab qulqulayiyo silig ku qoolaabay
73. Maantana qalqaaladey wadaan waxa la qoondeeyay
74. Dabinnada qotada dheer lahoy qubaro kuu daahi

75. Qandaraasku waa labadi haray qataliddoodiiye.

76. Qaalin geela oo waa la dhacay laba is-qaareysay

77. Qarjaruufo waxaan dhaaminoo qoysas kala gaaray
78. Adna godobsokeeyood quftaad qumani mooddaaye
79. Ma huraan qaraabo ah intaad deriska qoomaysay
80. Qoqob iyo intii aad Warmoog qashin u heeseysay
81. Oy quracyo isku tookhayeen qoryo abaareystay

82. Ku qamaartay nabad iyo samaan lagu qaxweeyaaye

83. Faa’iduu qilaaf dhalo haddaad qandi u hoorhoorsan

84. Qibladaad ku socotaahi  wey ila qalloocdaaye

85. Qalbiyada la dhaawacay intaad ka dhaqdo qaanjeerta

86. Danta guud inaad u qunto ood qanacdo yaa roone.

87. Ilmo uu shallaay kaa qubiyo inaad qamuunyooto

88. Iyo qosol marbey simanyihiin oy ku qadiyaane

89. Waanada haddaad qushi tiraa Qoolaney talada
90. Qarni inaad dulleysnaato iyo qoomamaa xigiye
91. Inta aan qariidaddoo bedelen qayax wax loo sheegin
92. Qaaradda dalkaan la eg intaan qowlad laga waayin

93. Oon Quddus sideedii dhulkii qoom kaleba yeelan

94. Adiguna qariib aadan noqon ku dhex qaloonaaya

95. Sida Qasaa intaan niman qalaad jiidan qalanjooyin

96. Oon ubadka la qafaalayaa xabsi ka qaaqleynin

97. Inta aan masaajidda qataar weyn qab lagu siinnin

98. Oon  diinta qodob lagu xarrimi qaalli ku dhawaaqin

99. Qaramada midoobana hadhow qasab ku taageerin

100. Qaalis Muslim ah haddii aad tahood Qani ka yaabeyso

101. Ood naar qaxeysoo ka biqi laysku quminaayo

102. Qabyaaladda ka dheerow intii mabda’ qurraafaad ah.

103.  Qaafleyda gabayga ah haddaan soo qatimo caawa
104. Qawi tiisa lama baajin karo sheyga kuu qorane

105. Inkastoo ay qaflad nagu hayaan quwado soo duulay

106. Oy qamarka heehaabiyoy quusi badaheenna

107. Hubka qananaxleeyana berriga qiiq ka kicinaayo

108. Mar  haddii Jihaad loo qumoo laysku qalabqaato
109. Mujrimiinta wadnahaa qarrari oo qandhaa diliye
110. Goorta laysku qaabilo dagaal wey qarqarayaane

111. Qumbulado waxaa uga darnaan qaanso iyo leebe

112. Quruuruxan ku tuurtuureynaa qarxin Insha-Allaahe

113. Ha qalqalina Weynaha dad qiray kuma qasaaraane. 
      
114. Rabbigii fircoon iyo qarqiyay boqorro Qaaruun leh

115. Abrahana shimbirihii qabdhabay ku diray qoolleyda

116. Oo Namruudkii qalcadaha lahaa ku qahray hoygiisa
117. Qafuur iyo Qudduud iyo Qudduus Qaaliq iyo Qaafir
118. Qayuum baan ku dhaartaye kuwaan kibir is qaadqaadi

119. Qulhuwalle haddey diidayaan Qaaddir amarkiisa

120. Waxay qooshayaan waa sun ay qalaf ku leeyiine

121. Qaaddadana annagaa u dari oo ku qalam siinnoo

122. Qaanteennii wey hunqaacayaan qaras ka sii dheere
123. Ha qalqalina Weynaha dad qiray kuma qasaaraane. 
      
124. Ha qalqalina Weynaha dad qiray kuma qasaaraane
125. Ha qalqalina Weynaha dad qiray kuma qasaaraane
126. Ha qalqalina Weynaha dad qiray kuma qasaaraane. 

• Halkaan ka daawo jabkii Gumeysiga Abasiinya 1977kii !!!
• Halkaan ka daawo xasuuqa uu maanta geysanayo cadowga Abasiinya !!!