Ganacsatada Soomaaliyeed oo maalintii labaad ka Doodaya shaqo Abuuris loo
Sameynayo Dhalinyarada Soomaaliyeed iyo Xubno Ganacsato oo ay SomaliTalk la
Yeelatey Wareysi
Kulan balaaran oo ay isugu yimaadeen Ganasato Soomaaliyeedd oo ka kala yimid
Qaaradaha Yurub, laatiin Ameerika, Aasiya iyo Afrika oo tiradoodu gaareyso ku
dhowaad 70 xubnood, Ururada Dhalinyarada wadaniga ah iyo kuwa taageera,
Hay’adaha UNDP iyo Hay’ada Shaqaalaha aduunka ILO oo ay furitaankiisa goob joog
ka ahaayeen Wasiirka Is-boortiga iyo dhalinyarada, Wasiirka Warfaafinta,
Dhaqanka, Boostada iyo Is-gaarsiinta Dowlada Jabuuti ayaa lagu qabtey hoolka
shirarka Hoteel Kempinski ee Caasimada dalka Jabuuti 21/03/2009.
Kulan oo socondoona laba maalmood, islamarkaana ahaa aqoon is-weydaari ku saaban
sidii dhalin yarada shaqo abuuris ay ugu sameyn lahaayeen Ganacsatada
Soomaaliyeed, caqabada ka imaan kara iyo sida looga bixi karo ayaa furitaanka
khudbadaha Mas’uuliyiinta kadib waxay dood kala duwan ka yeesheen qodobo kala
duwan oo khuseeya baahida guud ee dalka iyo sidii lagu heli lahaa barnaamij ku
haboon oo ay isla qaataan Ganacsatada.
Ganacsatadan oo intooda badan ka kala yimid Magaalooyinka Dubai, Muqdisho,
Kiiniya, Hargeysa, Ugandha, Koofur Afrika, dalallka Yurub, iyo Mareykanka ayaa
waxaa inoo suuragashey inaan wareysiyo gaagaaban la yeelano qaar ka mid ah
mas’uuliyiinta shirkadaha Soomaalida qaarkood iyo xubno ganacsato kale oo iska
caadi ah.
Gudoomiyaha Shirkada Is-gaarsiinta Telecom Maxamed Cabdullaahi Sheekh
"Midoobida Shirkadaha Runtii Shacabka Dan ugu ma jirto, Sababtoo ah …"
Maxamed Cabdullaahi Sheekh
Gudoomiyaha Shirkada Is-gaarsiinta Telecom Maxamed Cabdullaahi Sheekh oo ka
mid ahaa xubnihii kasoo qaybgaley shirka oo aan wax ka weydiiney ujeedada
shirka, waxa uu kaga duwan yahay kulamadii hore u dhici jirey kalankan ayaa
wuxuu yiri "shirkan waxaa martiqaad inoo fidiyey wakiilka Qaramada Midoobey ee u
qaabilsan arimaha Soomaaliya, ujeedadiisuna waxay tahay sidii shaqaaleyn ku
wajahan dhalinyarada Soomaaliyeed guud ahaa wadanka, taasoo ah fakir fiican,
laakiin waxay u baahan tahay wax qabad badan, gaar ahaan meelaha nabadgelyadu ka
jirto, maamuladuna inta badan gacan bay ka geystaan, maadaama shirkadu ay tahay
shirkad shaqo abuuris u taagan, waxayna bixisaa adeeg bulshada ay u baahan
tahay, anagu yoolkeenu waa inaan gaarsiino wadanka oo dhan"
"Hadii aan is-barbar dhig ku sameeyo kulankan iyo kii horena, runtii kulanka
furitaankiisa waa cusub yahay, walina ay doodihiisa dhiman yihiin iyo
natiijooyinkiisa, runtii wadanku wuxuu u baahan yahay wax qabad badan, wixii
lays orankaro wax baa ka soo baxaya waan soo dhaweyneynaa, waxaana u maleynayaa
inaan qayb ka noqoneyno, marka xigana aniga kulamo badan kama qaybgelin,
maadaama kulanku uu ku saaban yahay arimo shaqaale oo shirkaduna ay tahay
shirkadaha ugu shaqaaleynta badan dalka Soomaaliya oo ay shirkaduna ka hawl
gasho guud ahaan wadanka oo dhan, shirkaduna guud ahaan waxaa ka shaqeeya 1400
oo qof, marka la eego Somalind waxaa jooga 450, Puntaland waxaa joogta ilaa 350,
Gobolada Koofureed iyo kuwa dhexe ee Soomaaliyana waxaa jooga 850 Qof, marka
arinkaas ayaanu daneyneyney inaan wax ka ogaano wixii talo ah, laakiin shirar
hore oo aan ka qaybgaley ma jirin, sababtoo ah shaqaalaha dalka jooga ma ahan
kuwo xirfadeysan, waxaan ku qabnaa dhibaatooyin fara badan dadka aan aqoonta u
laheyn, mana laha tababaro xirfadeysan oo ku saabsan aqoonta Is-gaarsiinta,
taasoo nagu kaliftey dadkii inaan wax badan barno qalabkii sida loogu shaqeeyo,
qalabkaas lagu tababaranayo waxaa naga soo gaarey dhibaatooyin fara badan, waana
arimaha aan dooneyno inay wax nagala qabtaan, Hay’adaha caalamiga ah iyo Ururada
ku shaqada leh, waxaa keloo aan ka sugeynaa ama aan ka dooneynaa in la dhiso
Machadkii Is-gaarsiinta oo dalku uu yeesho" ayuu yiri Maxamed Cabdullaahi Sheekh
mar uu ka jawaabayey su’aal ahayd waxa uu kaga duwan yahay kulamadii hore u
dhici jirey kalankan?.
Mar aan weydiiyey Maxamed Cabdullaahi ma jirtaa tilaabooyin aad ku dooneysaan
inaad ku midowdaan shirkadihiina Is-gaarsiinta ayaa wuxuu yiri "midoobida
shirkadaha runtii shacabka dan ugu ma jirto, sababtoo ah tartanka ayaa wax ugu
jiraa dalka, laakiin waxaa fiicnaan lahayd in la helo xakameyn u baahan in
lakala hago hantida dalka, sida hantida dadweynaha oo mararka qaarkood hal meel
isugu tegeysa".
Muuse Ganjab "Waxaa ka Wanaagsaneyd Inta uu UN-ka na Casuumi Lahaa Inaan
Anagu Isuyeerno, Laakiin Hada Waa Nalooga Hormarey, Waana Ayaan Daro…"
Dr. Muuse Xaaji Maxamed Dhiblaawe(Muuse Ganjab)
Dr. Muuse Xaaji Maxamed Dhiblaawe(Muuse Ganjab) oo isna ka mid ah Ganacsatada
Soomaalida ee dalka Koofur Afrika ayaa wuxuu yiri "arimaha looga hadlayey aqoon
is-weydaarsigan, waxay ahayd sidii dhalin yarada loogu abuuri lahaa shaqo,
waxaana layska weydiiyey su’aalo badan, sida dhinaca amaanka, taageerada Dowlad,
sida ay wax u qabanayaan Ganacsatada iyo hantida shaqo abuurista sida beri lagu
heli karo hantida gasha, su’aaluhuna wey badan yihiin, 20 Sano wadan bur burayey
oo hoos u socdey wey dhib badan tahay in maalin lagu soo koobo, sababtoo ah
Ganacsatada iyagaa wadanka iska leh marka loo eego UN-ka, waxaa ka wanaagsaneyd
inta uu UN-ka na casuumi lahaa inaan anagu isu yeerno, laakiin hada waa nalooga
hormarey, waana ayaan daro, waxayna u baahan tahay ka Soomaali ahaan inaan
arintan si wanaagsan u eegno, inagoo aan waxba weydiisan aduunka ayaan wax
qabankarnaa, waxaana aaminsanahay in wax fiican ay ka soo bixikaraan hadii aan
isla fahano, sababtoo ah dalkaan dad baa iska leh iyagaana meeshan soo
gaarsiiyey, 20Sano kadib ruux kasta wuxuu doonayaa inuu wadnka hagaago," ayuu ku
jawaabey Muuse Ganjab mar uu ka hadlaayey Ujeedada shirka.
Mar uu ka hadlaayey meelaha ay ka kala yimaadeen Ganacsatadan Soomaaliyeed aya
wuxuu yiri "waxaa ugu badan Ganacsatada ka timid Dubai, Soomaaliya, Kiiniya,
Koofur Afrika waxaan ku nimid 2 ruux, Ugandha 4, qaar kale waxay ka yimaadeen
Yurub, marka laysugeeyo waxay gaarayaan ilaa 70 Qof, laakiin dadka arinta ka
go’do waa ganacsatada Dubai, kuwa Soomaaliya iyo kuwa Kiiniya joogo, markii
arimaha oo dhan laga doodey ganacsatada wey garaabeen, marka loo eego kulamadii
horena wuu ka duwan yahay kuwii hore, sababtoo ah kuwii hore waxay u badnaayeen
qaab siyaasad"
"Soomaalida sidoodaba Koofur Afrika keligood laguma dilo,sanad walba waxaa ku
dhinta Koofur Afrika tiro aad u badan ilaa dhowr iyo Toban kun oo qof ayaa la
dilaa Sanadkii, waxaana kubadan dilka, Kufsiga, Boobka iyo dhaca,sababtoo ah
wadaniyiinta ma wadahaystaan wax ku filan, waxaana ka jira laba dabaqadood oo
aad u kala sareysa, soomaaliduna waa dadd aad u dadaaley oo shaqo badan ka
qabtey dalka, waxayna ku leeyihiin ganavcsiyo kala duwan, waxayna inta badan
tagaan meelaha ugu amaan daran dalkaas, waan meelo ku fiican Ganacsiga, laakiin
kama jiraan sharci iyo kala dambeyn, waxaa kale oo jira dhibaato dhinaca luqada
ka haysato mararka qaar, waxay isku dayaan meel ay wax ka soo bilaabikaraan,
marka meelahaas ayey tagaan waana lagu dilaa, sanadkii 2008-dii waxaa lagu diley
102 oo Soomaali ah, sanadkaan waxaan mareynaa ilaa 8 qof, waxaana ku jirnaa
bishii 3-aad, rajaduna waxay ku egtahay ilaa uu dalka ka dego, laakiin
Soomaalida ku nool waxay aaminsan tahay in arintooda ay tahay nooc ka mid ah
Jihaadka, maadaama ay ka soo carareen wax ka daran, tirade ku nool Soomaalida
dalka Koofur Afrika waxaa lagu qiyaasaa 25000 ilaa 30000, boqolkiiba sagaashana
waa dad shaqeysta, waxayna u badan yihiin dad dhalinyaro ah, da’dooduna waxay
isugu jirtaa 18 ilaa 30 Sano, waxa kale soo hara waxay isugu jiraan Rag, Haween
iyo Caruur, Wasaarada Arimaha Dibada dalka Koofur Afrika waxay bilaabeen in
arimaha Soomaaliya ay wax ka qabtaan, anaguna waxaan u diyaar garowney inaan ka
shaqeyno isusoo dhawaanshaha labada dal Soomaaliya iyo Koofur Afrika, waxaana
qabaa dowladihii hore ee KMG ahaa wey ka awood badan tahay Dowladan, waxayna ku
dhowdahay Dowladii Militeriga ahayd, sababtoo ah waxaa aad u yar inta ka soo
horjeeda" ayuu ku jawaabey mar uu ka hadlaayey arimaha soomaalida ku nool dalka
Koofur Afrika.
Cabdullaahi Yuusuf Indhocaad "…Dadka Soomaaliyeed UN-ku Shirarka ay Qabtaan,
ma Aaminsana, Waxaa ku Baahsan Wax UN-ka Keliya…"
Cabdullaahi Yuusuf Indhocaad
Cabdullaahi Yuusuf Indhocaad oo ka mid ah Ganacsatada ka timid Dubai ayaa
isna wuxuu yiri "anigu waxaan ka mid ah ganacsatada Dubai ka timid, waana meesha
Ganacsatada Soomaaliyeed ay ugu xooga badan yihiin, waxaan is leeyahay
shirkadaha Magaalada Dubai ka jira ee Ganacsatada Soomaaliyeed inay gaarayaan
500 ilaa 1000 inta u dhexeysa, mana jira wadan dibada ah oo intaas ay joogto,
marka laga reebo waxaa kaloo jira magaalooyin kala duwan, sida Shaariqa iyo
Cujmaanoo ay iyaguna ku sugan yihiin ganacsato badan, Ganacsatada Soomaaliyeed
badeecadeeda ugu badan waxaa laga keenaa Dubai, ama aan iraahdee Imaaraadka
Carabta, waxaa kale oo la geeyaa xoolaha Soomaaliya dalallka Carabta, waana
meesha ugu xooga badan ee la geeyo xoolaha Soomaaliya" ayuu ku jawaabey mar uu
ka hadlaayey ganacsatada Soomaaliyeed ee jooga magaalada Dubai.
Mar aan weydiiyey ganacsatada intaas la eg sow lama orankaro iyagaa dalkii bur
buriyey mar hadii awood intaas la eg ay ku leeyihiin dal aysan lahayn ayaa wuxuu
yiri"lama orankaro sababtoo ah, hadii aysan jirin Ganacsatada intaa la e gee
joogta wadankaas, waxaan qabaa dalka Soomaaliya dhibaato weyn baa soo gaari
lahayd, qof kasta oo Soomaali ahna waa ogyahay in meesha wax ka yimaadaa ay
tahay Dubai, waana kuwa wax u qabtey Soomaaliya, Ganacsatada uun baa loo
shaqeeyaa, mana jirin meel kale oo loo shaqeeyo, shirkad kasta waxay laan ku
leedahay Gobolada dalka, wadankuna lagama guurin ee shirkad kasta waxay u baahan
tahay xafiis iney ku lahaato, sidaas baana looga maarmeyn, markaan eego dadka
hada Dubai ka yimid waxay gaarayaan ilaa 40 Qof, waxayna leeyihiin Urur hore oo
ay ku mideysan yihiin, inkastoo ay hada habacsanaan ay soo foodsaartey oo Ururka
dhexdiisa ah, dhowaana waxaan ku talo jirnaa in dib loo hagaajiyo".
"hadii aan eego shirka ka socda Jabuuti ee manta inoo bilowdey, wuxuuna u socdaa
si wanaagsan, waxaana rajeynayaa wax dadka Soomaaliyeed wax u tara iney ka soo
baxaan, sababtoo ah dadka Soomaaliyeed UN-ku shirarka ay qabtaan ma aaminsana,
waxaa ku baahsan wax UN-ka keliya dan u ah shirarkaas oo keliya ay ku kooban
tahay, kuwaasoo lagu qabtey meelo kala duwan oo aan wax natiijo ah ka soo bixin,
waana kulankii iigu horeeyey oo aan ka soo qayb galo kulankaan"mar aan weydiiyey
Ma is leedahay wax dalka iyo dadka Soomaaliyeed dan ugu jirto ayaa ka soo baxaya
shirkaan.
Gudoomiyaha Shirkada Diyaaradaha Cosob, Cabdiqaadir Cosoble Cali
"Ganacsatadu Waxayna Dowlada ku Taageereen Intii ay Timid Lacag Gaareysa Ilaa
iyo Hal Milyan, bulsho…"
Cabdiqaadir Cosoble Cali
Ugu dambeyn Gudoomiyaha Shirkada Diyaaradaha Cosob, Cabdiqaadir Cosoble Cali
oo aan kulmey ooka mid ahaa xubnihii hore uga qaybgaley shirarkii hore loogu
qabtey ganacsatada Soomaaliyeed ayaa isna waxaa uu yiri "shirkaan waxaa isugu
yimid Ganacsato iyo bulshada rayidka qayb ka mid ah, marka laga reebo qaabka
shaqooyinka loogu abuuri lahaa, inkastoo isku day kasta oo la sameeyana waxa
qabankara waa Dowlad, wax kasta waxaa ka horeeya Amniga sidii loo sugi
lahaa,dowladuna waxay ku imaankartaa iney ka wada shaqeeyaan Ganacsato iyo wixii
la halmaala,shirarka meel walaba ayaa lagu qabtaa waxaana ka soo baxa Go’aamo
iyo aragtiyo kala duwan oo la soogudbiyo, waxa wax ka soo baxaya waxay tahay
dabakicii iyo dhaqangelintii waxyaabihii ka soo baxay, waxaana aaminsanahay in
la dabakaco wixii ka soo baxa shirkaan, Hay’adaha doonaya in laga hadlo shaqo
abuurista Dhalinyarada qayb weyn ayaa ka saran, sababtoo ah waxay shaqaalo ku
leeyihiin dalka dibadiisa, marka si ay iyaga qabweyn uga qaataan waa in
shaqaalahooda gudaha ay u soo wareejiyaan, si ay ugu noqoto shaqo abuuris
dhalinyarada, waxyaabaha aan u tilmaaney ayey ka mid tahay, Soomaaliya 20-kii
Sano ee la soo dhaafey ma jirin wax la yiraahdo shaqo abuurin, intaasna baahida
jirta waxaa daboolayey ganacsatada Soomaaliyeed" ayuu ku jawaabey mar aan
weydiiyey ma is-leedahay natiijo wax ku ool ah ayaa ka soo bixi kara shirkaan?.
Sidoo kale mar aan weydiiyey ma markii kuugu horeysey oo aad ka soo qaybgashaa
kulankan mise waxaa jirey kulamo hore uga qayb gashey, muxuuse kaga duwan yahay
kuwii hore ayaa wuxuu ku jawaabey "waa kulankii Afraad oo aan ka qaybgalo,
waxaana kan ka horeeyey 3 kulan oo kale, intii aan la soo dhisin dowladii TFG-da
hore, marka laga hadlo farqiga u dhexeeya kulankan iyo kulamadii hore waxay
tahay, kulamadii hore iyadoo aysan dowlad jirin ayaa la qabanayey, waxaana
qabanayey Hay’ado iyo Ururo kala duwan, lamana garaneyn meel loo socdo iyo meel
laga yimid, hadase Soomaaliya waxay leedahay Dowlad, waa wax in mudo ah ay
sugayeen Dowlad ku timaada rabitaanka shacabka, waxayna wadaa Kitaabkii Alle,
marka hadii aanu nahay Ganacsato waxay inooga baahan tahay inaan ka shaqeyno
sidii loo kaabi lahaa dowlada, waxaadna ogaataa dowladihii kala duwanaa ee la
soo dhisaayey iyo Ganacsatada mar walba waxay kala qabeen sheki weyn, marka hada
waxaa is bedeley is-faham weyn oo ka dhex dheshey Ganacsatada Soomaaliyeed ee
jooga magaalada Muqdisho iyo dowlada, Ganacsatadu waxayna dowlada ku taageereen
intii ay timid lacag gaareysa ilaa iyo Hal Milyan, bulsho kasta waxay leedahay
qayb xun iyo qayb san, ganacsataduna lama wada dhihi karo bur burkii ayey qayb
ku lahaayeen, laakiin way jiri karaan kuwo ka qayb qaatey arintaas". Ayuu
hadalkiisa kusoo gebagebeeyey Cabdiqaadir Cosoble.
Laakiin marka si guud loo eego ganacsatadii ka soo qayb gashey shirka ayaa waxay
u muuqdeen kuwa aan isu dhigmin dhinac kasta, qaar ka mid ah ganacsatada waxaa
ka muuqdey, mas’uliyadii lagu yiqiiney wadani Soomaaliyeed, halka kuwa kale ay u
muuqdeen kuwo kusoo caan baxay dhibaatadii iyo bur burkii ka jirtey dalka
Soomaaliya mudadii 19-ka Sano ahayd, waxaana ka muuqdey tilmaamo badan oo la
taaban karo oo aan sharaxaad laga bixinkarin sababa badan jira awogood, halka
kuwa kale ay ahaayeen ganacsatadii hore ee Soomaaliya, kuwaasoo ahaa dadd u
badan kuwo gaboobey oo xambaarsan fikir hore looga soo gudbey, waxaase si weyn
looga dheehanayey in aysan ku mideysneyn guud ahaan arimaha xalka dalka iyo
dadka Soomaaliyeed, balse ruux kasta wuxuu dareemayey baahida jirta ee soo
celintii Nidaamkii iyo kala dambeyntii luntey, wuxuuna ahaa ruux keligii meel ku
oodan, hase ahaatee waxaa xaqiiqo ah in dalka iyo dadka Soomaaliyeed ay u baahan
yihiin Shaqo Hub ku bedelasho, inkastoo muuqaalo kale oo aan hore usoo muuqan
jirina ay soo baxeen, taasoo ay ugu horeyso in shaqaalaha Hay’adaha Qaramada
Midbooyey iyo kuwa kale ee ka hawlgala Soomaaliya, gaar ahaan kuwa ku lugta leh
arimaha siyaasada, dhaqaalaha iyo wax-barashada ay caqabad ku yihiin nidaanka
dowladnimo ee Soomaaliya, si ay iyagu iyo kuwa kale ee Ajnabiga ah u ahaadaan
dowlada jirta.
Maxamed Macallin Cismaan (All-man) Somalitalk Jabuuti.
fatxumaalik@hotmail.com
Faafin: SomaliTalk.com | March 21, 2009
Daabaco
Boggan | Print
