Nabaddu waa khaali, Nimaan haysan waa Nuxuus

Wadamada loogu hal qabto (Dunidda Horumartay), mar kasta oo ay qoraxdu soo dhalaasho hadal haynta ugu badani waxay u janjeertaa dhanka horumarka, dhiiragelinta waxbarashada, kor u qaadida iyo tayo-gelinta horumarka casirga ah iyo waliba kobcinta maskaxdda da’yarta soo koreysa oo lagu toosiyo sida ugu macquulsan oo ay ku dhaxli karaan doorka uu doonayo in uu tiigsado wadankaasi, waxaa maskaxda da’yarta laga ilaaliyaa ama wadanka oo dhan wax kasta oo ku sababi kara dib u dhac iyo waliba in ay ka mashquulaan hadafka loo qosheeyey in ay ku furtaa mustaqbalka fog.

Xidigaha dushooda in la isaga baaqo, waxay wadamada horumarka ku faanay ku gaareen qodobo dhowr ah oo aad u muhiim ah, waxaan qodobadaasi wax badan ka qishay wadamada iyana loogu yeero (Wadamada soo koraya), balse waxaa weli wadadda ku soo dhicin dhulyow kuwaas oo weli hurdo ku jira oo xitaa aan isku dayeen in ay baadi goobaan wadiiqada dheer ee mudo dad badani ku soo tacab beeleen lana sahlay runtii, una fudud cid kasta oo haatan u istaagta in ay ku safarto wadadaasi maadaama horey loo falay oo keliya ay u baahan tahay in aad lugta saartid adiga oo caqli shaqeynaya uu ku wehliyo.

Waxaa isweydiin mudan sida kuwa horumarka ku talaabsaday dayaxa u gaareen, dad badan oo caqli u saaxiib ah ayaa si weyn uga faalooday

arrimahaasi, qaarkood umaba baahno faalo oo waa kuwo iska muuqda, oo haddii loo holado la heli karo, waxaa hadal badan u baahneen oo la isku wada raacay in dhamaan arrimahani sidii lagu xaqiijin lahaa qodobka keliya ee saldhigga u ah yahay in la helo Jawi xasiloon oo qas iyo jahwareer ka maran, jawiga noocaas ah ayaa marka la soo koobo waxa uu qaatay magaca ah (Nabad).

Deganaashaha wadan ama Qaarad weyn ay hesho ayaa ah wax lagu faano, oo aan la iska sheegsheegin, waxaa waajib ah in la dhowrto oo la qarsado, wax walba oo cuuryaamin karana laga ilaaliyo, waxaa iyana meesha ku jirta in waqti walba la hubiyo sida ay ku waabariisatay ama uu gabalku ugu dhacay nabadda meel ka jirta, tan oo xurmadda koowaad la siiyo waxay ka dhigaysaa inta hartay kuwo wado keliya ku wada dhaca oo aan leex-leexad lahayn.

Qaaradaha dunnida ee maanta ku guuleystay in ay xaqiijiyaan nabadda gudahooda ka jirta, indho badan way u muuqan kartaa dhaxalka ay ka heleen nabadda ay juhdiga badan ku bixiyeen, welina ay diyaarka u yihiin in ay dadaal kale geliyaan, jawigaa xasiloon oo ay ku guuleysteen wadamada horumaray, waa midda keentay waxa aan kor ku soo xusay ee dhamaan hoosta ka xariiqaya kor u kac iyo waliba in hawada sare lagu tartamo, sidoo kale waa midda keentay in tacliinta heer sare laga gaaro, waxaan kaa dabooleyn in da’yarta dunidda

horumartay aan la barbardhigi Karin kuwa dunida saddexaad marka loo eego maskaxda kobacsan ee daqiiqad walba u fikireysa soo saarista wax cusub oo aan horey adduunka looga baran, waxayna nabadda ay heleen oo ay ku guuleysteen dhaxalkii ay ka heeleen u suuragelisay in ay ku hogaamiyaan dunidda saddexaad.

Dunidda saddexaad, waxaa lagu tilmaamaa in ay tahay mid dhulka taal weli, kaba soo gudub in ay cirka tiigsatee waxaa la tilmaamayaa in ay weli dhulka galgalaneyso, waxaa amuurtaan sabab looga dhigay dhowr qodob oo midba midka kale ka sii liito, waxaa la soo jeediyey in daawo loo heli karo dhamaan qodobadaan waa haddii la meeleeyo qodobka ugu muhiimsan, qodobkaa ayaa lagu sheegay in uu yahay (Nabadda).

Foowdada, Qaska iyo Jawhareerka ka taagan dunidda saddexaad inteeda badan ayaa loo doortay in uu yahay caqabadda koowaad ee hor taagan in dunidda saddexaad dhulka ka kacdo, waxay aqoonyahanadu isku raaceen in nabad darida iyo waliba nabad la’aanta meelaha qaar ee Dunidda saddexaad ka jirta keentay in weli wadamo badani sii hurdaan oo aysan ku baraarugin sida adduunka loo kala boobayo, waxaan qoraal badan u sii baahneen in Qaaradda Afrika si qaas ah ay ula degtay nabad dari, wadamada yar ee afrika la dhihi karo waxaa ka jira wax xoogaa hurdo ka soo toos ah qudhooda waxaa daashaday nabad dari, u xuubsiibatay musuqmaasuq.

Ujeedka qoraalkaan markaan u soo daadego, Soomaaliya waxay qaybta hore kaga jirtaa haddeysan nambar wan  ahayn meelaha adduunka looga yaqaano (Bahalo Galeen), nabad la’aanta ka jirta Soomaaliya, waxay keentay dib u dhac hor leh, iskaba daa’ in ay  kor u dhaqaaqdee, hoos ayay u sii maquuratay, waxaa laga yaabaa in dadka qaar horumarka ka fiirinayaa wax xoogaa yar oo u badan dhanka Isgaarsiinta oo Soomaaliya ku soo badatay, waxaase si waadix ah u muuqata in taas laba-jibaarkeed ku soo kordhi lahayd Soomaaliya 18-kii sano ee ugu dambeeyay haddaysan nabad daradu la degi lahayn.

Soomaaliya waxay qayb ka ahyd dadaalo dhowr jeer lagu doon doonay in meelo ka mid ah dunidda saddexaad wax laga bedelo, dhowr shir oo la iskugu yimid wadanka gudihiisa iyo dibaddiisa waxba ma aysan wanaajin in ay wax sii qaribaan mooyee, nabaddii la baadi goobayna laguma guuleysan in la helo, waxay dadka Soomaaliyeed mudo bilo ku siman u riyaaqeen mar ay koox Culumo ahi u istaagtay in ay nabaddii luntay dib u yakleelaan, taasina mudo kadib hoosta ayaa lagala baxay, dadku waxay qabaan in kuwo awalba diidanaa nabad Soomaali ay hesho middaanna ay dhuunta u galeen, haddaan soo koobo dhawaan ayaa Jabuuti lagu dhisay Dowlad uu  madax ka yahy shaqsi mudooyinkii dambe masraxa siyaasadda Soomaaliya lagu arkay, inkastoo uu cusub yahay haddana dadka badankiis waxay u muujiyeen taageero, caasimadda Muqdisho oo lagu tilmaamo in ay tahay meesha sartu ka qurunsan tahay ayaa ugu horeysay meelaha laga soo dhaweeyey Madaxweyne Sheekh Shariif  inkastoo weli ay jiraan kooxo quud-dareynaya oo sheegay in Shariif iyo kuwa la socda yihiin kuwo gefay, waxay wadaanna aysan waxba ka jirin.

Dadka Soomaaliyeed ayaa haatan waxa ay u baahan yihiin nabad, waxay dadku isku raacsan yihiin in nabaddu tahay shayga koowaad ee looga fadhiyo cid kasta oo mas’uuliyad u soo qaada wadankaan, waxay dadka qaarkii soo qaadanayaan halku dhigyo nabadeed sida (Nabad ayaa naas la nuugo leh, Nabad la’aan waa nolol la’aan iyo kuwo kale oo la mid ah). Waxaa Muqdisho la isugu yimid shirar badan oo lagu taageerayo nabadda, qaybaha kala duwan ee bulshada ayaa hoosta ka wada xariiqay in nabad waarta oo dhibaatada looga baxo si wada jir ah loo baadi goobo, waxaa goobihii la isugu yimid dhamaantood laga wada jeediyey suugaan ka hadleysa nabadda iyo waxtarkeeda, waxaana ka mid ahaa Baraanburu, Gabayo iyo waliba Heeso.

Haweenay ayaa si aad ah ugu calaacashay “War-heedhe sidaan si ma ahan, anaga haddaan nahay Haweenka Soomaaliyeed iyo carruurtooda waxaan dooneynaa nabad, carruurteenii waxay ku qaangaareen nabad la’aan, in ay wax na taraan oo ay wax noo bartaan iska daayee waxay halis ku hayaan nafteena, maxaa yeelay wiilkaagii oo ka qayb-qaadanaya amaba ku jira dhibaato, adiguba qiyaas markuu dhiig galo in marka dambe adiga uu kugu soo laabanayo, nabad la’aan ayaan mudo ahayn, intaa ka badanna nabad la’aan ma sii ahaan karno, waxaan ka codsaneynaa dhamaan dadka ay ka go’do talada Soomaaliyeed in ay u istaagaan nabadda oo ka gacmaha is qabsadaan,”. Dadka dhamaan hadlay waxay ka wada sinaayeen in nabaddu ay tahay muhiim ah.

Reer Miyiga ayaa laga hayaa in Rag goshii ay tahay nabad, waxaana halkaa kaaga cad in meel kasta oo xayndaaban ama Dhisme shub ah oo aad gashaa marnaba kuu noqon karin meel aad ku badbaado, balse nabaddu ay tahay mid lagu badbaadi karo, haddii aad nabad ku naalooneyso, waxaa hubaal ah in aad jiifsan karto meel kasta oo ay qoraxdu kuugu dhacdo, waxaan ugu dambeyntii afka lagu wada hayaa halkudhiga ah (Nabaddu waa khaali, nimaan haysan waa nuxuus),  

Amiin Yuusuf Khasaaro

E-Mail  amiinkhasaaro@hotmail.com  

SHALAY: I DOORO AAN KU DILLEE, MAANTA: I DOORO AAN KU DARYEELEE... Akhri..