Dibin daabyada Cadowga, Dayrada Shiikh Shariif ka timid, Duur xulka dadkuu kasoo tagay, yey dan u tahay dadow?

Sheekaba sheekay keentaaye. barigii kacaanku ka waalnaa Soomaaliya ayaa maalin degmo demooyinka xamar ka mid ah, waxaa ka jiray (iskaa waxa u qabso), dowladii ayaa dadkii ku amartay in maalin heblaayo xaafad heblaayo la iska soo xadiriyo, si loo guto shaqadii qasabka ahayd ee iskaa wax u qabso, waa la isku soo baxay, ayadoo laga Jawaabayo codsigii qasabka ahaa ee dowladu kusoo rogtay dadweynaha Soomaaliyeed.

Dabadeedna oday weyn oo dadkii xaafada laga soo saaray ka mid ah, ayaa nin guul-wade ahi ku yiri: "Jaalle shaqadda si fiican u cab" oo uu ula jeeday Askarigu Jaalle shaqada si fiican u qabo, Qashinkana si hagar la'aan ah u xaaq.

Dabadeedna odaygii Askarigii buu inta fiiriyey wuxuu ku yiri: "Hibirtaa iyo walaashaa aa Jaalle ah."

Guulwadahii shalay ma'ehee daraad ay ka noqotay, ka dibna odaygii asagoo takhantakeynaaya ayuu saldhiga booliiska geeyey, ka dibna Booliskii waxa ay weydiiyeen askarigii waxa odaygani uu bi'yey, waxuuna askarigii yiri: "waa uu na af-lagaadeeyey".

Halkaas markay sheekadu marayso ayuu Taliyihii saldhigu wuxuu odeygii warsaday waxa uu askariga Qaranka ku Afla- gaadeeyey, markaas ayuu odaygii taliyihii ku yiri: "weydii askariga waxa aan ku afla gaadeeyey?", hadana taliyihii ayaa yiri: "war muxuu odaygu ku yiri"? markaas ayey gulwadayaalkii waxay yirahdeen : hooyoyaalkeen iyo walaalaheen buu wax ka sheegay, ayagoo qariyeen in uu yiri "hibirteen iyo walaalihiin ayaa Jaalle ah".

Markay sheekadu halkaas marayso ayaa odaygii wuxuu ku jawaabay: "Arey minay jaalle wax fiican tahay xuu habarti iyo walaashii ugu diidaa anigana iigu dhaahaa",kkkkkkkk. waala wada qoslay, waxaana markaas ka dib si waadixa (si cad) loo wada ogaaday waxa Askarigu ka xanaaqay iyo waxa odayga lagu soo qabtay, waxaana arintii dhameeyey Taliyihii saldhiga oo labadii nin kala diray, asagoo mid walba dhabarka ka taabtay kuna yiri: "adigaa saxane orodoo gurigaagi qabo".arinkaas ay isku qabteen askariga iyo odaygu wuxuu ahaa is-maandhaaf si fudud ku bilowday si fududna lagu xaliyey, maantayse is-maandhaafkii si fudud ku dhashaa si fudud laguma xalin karo, waxaana in badan la arkay rag isku jid (wado) ahaa oo iminka kala tagay tolow maxay ku kala tageen? haday kala tageense maxaan u kala qaban weynay? sida Taliyuhuba u kala qabtay Askariga iyo Odaygaba, Siyaasiinteenuse ma ogol yihiin in wax laka dhaho?, waa mayaan filaya jawaabtu.

Sida taariikhda Soomaalida lagu hayo, amaba ay dhabtu tahay, dadkeenu intii aanay baran nidaamka dowladnimo ee aynu ka dhaxalnay gumaystayaashii reer galbeedka ahaa dadka kaliya ee hogaanka noo hayey waxay ahaayeen Odayaasha iyo Culimaa u diinka. Qabiil walba oo ka mid ahaa beelihii Soomaaliyeedna wuxuu iska lahaaa Wadaad bari jiray diinta Islaamka iyo akhlaaqda suuban, wuxuuna Wadaadku markuu intaas sameeyo loogu badali jiray Karaamayn, Tixgalin iyo Ixtiraam saa'id ahaa oo uu dheeraa bulshada inteeda kale maadaamaa uu asagu ahaa kan kaliya ee dadka khayrka ku hanuuniya.

Dhaqankaas suuban ee Soomaalidu lahaan jirtayna, waa mid wali sii jira, waxaana deegaan kasta fadhiya Sheekh iyo Macalin dadka deegaanka ku hanuuniya diinta Islaamka, waxaase jirta in Diintii, Dhaqankii iyo Siyaasadiiba la isku qalday oo koox waliba ay sheegato in ay iyadu wax walba mas'uul ka tahay, waxayna taasi keentay in wadaadadii xumaan reebista iyo wanaag farista lagu yaqiinay, dadkuna kusoo carari jireen marka ay xaaladu xumaato, in ay isku badalaan Dukaamo lagu iibiyo Khayaanada, Beenta, Dilka, Is qarxinta, Lugooyada iyo hagar daamada toosoo sababtay markii danbe in lagu kala guuro meeshii wadaad lagu maqlaba, halkii markii hore looga soo carari jiray, waxaana sabab u noqday in dhibku ka yimaado dhankii la filayey in lagu badbaadi doono, waa culimo kale oo ay diinta dano gaar ahi u wehliyaan. Cismaan Yuusuf Keenadiid oo Abwaan weyn ahaa, kana gabyi jiray wadaniyadda iyo dhaqanka ayaa yiri:

Culimada gadaalkani, waxaay galay khilaaf weyne.
Gayigan dariiqooyin baa, gooni ku ahaaye,
Khaliifyadan guutada watiyo, Calankan giirgiiran,
Iyo gabano soo baxay dhawaan, yaa u gar naqidoona.

Abwaanka, oo xili hore gabaygan tiriyey, maantay ayaan filayaa in ay kaga haboonayd maalintaas, maadaamaa ay Soomaalida maantay joogta isaga darsameen wanaagii iyo xumaantii. kuwii laga filayey in ay dabkan maantay shidan damiyaana, waa kuwa aad arkaysaan ee Miinooyinka dhigaaya, lana kala safan Itoobiya oo gurigeena dab ku qabanaysa, iyo Eritrea oo aan doonayn in ay damiso gurigaas dabku qabsaday oo rabta in uu gurigaas basbeelo, Wadaad Owowgay ahaa oo xaga beenta isla ilaalin jiray, ayaa maalin niman u tashadeen, ayagoo rabay in ay Shiikha Afkiisa been ka keenaan, waxay waydiiyeen Eyga iyo Doofaarka midka daahirka u dhow? wuxuu ugu jabaabay; "Adeerayaaloow labaduba waa Alow kaa bixi", oo la macno ah mid mid dhaamaa ma jiro, sidaas daraadeed Itoobiya iyo Eritrea labaduba waa alow kaa bixi, iyo alow naga bixi.

Waxaa kale oo dhacday in Macruufkii booskiisii Munkar lagu badalay oo haddii culimadii hore dadka Samir, Dulqaad iyo wanaaga fari jireen, xaqana sheegi jireen, dharkooduna u cad cadaa sida afkoodu iyo gacantootu nadiifka uga ahayd Dilka iyo garab marida xaqa maantay waxaa soo baxday culimo kale oo ku caan baxday Dilka, Dhaca, Cayda, Ceebaynta, afkooda iyo ficilkooduna uu is khilaafsan yahay, waxayna noqdeen kuwo ay kusoo hirtaan inta sharta wadata oo dhami, garabna siiya inta dulmiga heshiiska ku ah, halkii la doonayey in ay u hiiliyaan xaqa iyo diinta, waxayna Soomaalidu soo martay xili ay sidan ka Xoog yarayd, ka Xoolo yarayd, ka Aqoon yarayd, ka Siyaasad yarayd, ka Ilbaxnimo yarayd oo ay isku duubnaayeen, wax qabadkooduna uu muuqday, Mira badana uu dhalay, Anaguna aan wax ka guranay mirahaas, maantayna ayadoo Xoolihii, Aqoontii, Xoogii, Siyaasadii la hayo ayaanu noqonay Shinbir Ceel ku dhacday oo kale, waxaana taas noo keenay baan filayaa in ay tahay isku duubnaan la'aanta, duulkii talada ku murmaana waxa Ilaahay Qur'aankiisa ku cadeeyey in ay fashilmayaan, Awoodooduna lumayso hadaanay is qaban, sida kucad Aayadda (45) ee Suurada Al-anfaal.

Hadaba, akhristoow ragaas afkooda iyo ficilkoodu is khilaafeen, waxaa ka mid ah labadii hogaamiye ee waa weynaa ee reer Asmara, waa Shiikh Shariif Shiikh Axmed iyo Shiikh Xasan Daahir Aweys, oo ay dadka badankoodu u yaqaanaan Geesiyaalkii birta ahaa, Aabayaalkii Nabadda Soomaaliya, Madaalayaashii Halganka, Mujaahidiinttii iyo magacyo kale oo fara badnaa oo aanan halkaan kusoo koobi karin, laakiin ujeedada laga lahaa ay ahayd in dad gaarihi ku Awr kacsadaan si ay danahooda siyaasadeed u gaaraan, Nasiib darase masiijirin magacyadaasi oo waxaa dhacday in labadii Mujaahid mid ka mid ah lagu tilmaayo (Matukade) ka dib markii lagu soo eedeeyey mujaahidkaas Matukade loo bixiyey in uu hareer maray Halgankii iyo Dariiqii lagula balay in uu maro.

Yaanan war idinku daaline, aan idin baro Mujaahidka, waa ninkii aad wada garanayseen ee lugta kaga soo baxay Xuduudka Soomaaliya sidii Jaale Siyaadba uu lugta uga baxay xuduudka Soomaaliya, waa Mujaahidkii Lugta ku galay Xuduudka Kenya, sidii ina Siyaadba uu Lugta ugu galay wadanka Kenya, waa Mujaahidkii reer Asmara u duceeyey sidii Nabi Muxumad CSW ugu duceeyey reer Madiina, waa Mujaahidkii caqli tiradiisa looga yaabay sida Ahraamaadka dadkii dhisay loola yaabay, waa Mujaahidkii Sal fudaydkiisa lala yaabay sidii Assayes Afawrqiba Aduunku ula yaabay , waa Mujaahidkii Xikmadiisa lala yaabay sida Abwaan Hadraawi oo kale, waa Mujaahidkii marka xaaladu xumaato xanaaqi jiray, sida Abwaan Sangub Maraykanka uga soo xanaaqay oo kale, waa Mujaahidkii markii Su'aal xun la weydiiyo xanaaqi jiray, sidii Jeneraal Mashayl Coon Al-Jazeera uga xanaaqay oo kale, waa Mujaahidkii habaarka badnaa, sidii Madaxweyne Marxuum Xasan Guuleed oo kale, waa Mujaahidkii Amiin Arts habaarey sidii C/qaasim u habaaray reer Muqdisho markay dowladiisi diideen ka dib, waa Mujaahidkii Indha-Cadde ku sheegay Hooyadii Maxkamadaha, sidii maxamad dheereba loogu sheegay Hooyadii dowlada, Cadaalad badanaa, ma Jeeneral Caydiidbaa?, waa Mujaahidkii dagaalkii Xaafada CC ka qayb galay, sidii Jeneraal Caydiidba uga qayb galay dagaalkii Makka iyo Madiina, waa Mujaahidkii Dhalinyarada Aaga hore galin jiray, asaguna Darbiga ku ganban jiray, "talo wanaagsanaa Alow cimrigiisa noo dheeree, yaa noo talin doona haduu dhinto, waa ninkii loogu duceeyey markuu Guriceel booqashada Sirta ah ku tahay".

Waa Mujaahidkii Beenta ka dharjiyey duqdii Maraykanka ahayd (Jendaye Fraser) ee Lacagta ka qaatay, isla markaana u sheegay in uu isaga bixi doono ururka Argagixisa, waa Mujaahidkii Asmara qaxa ku tagay, sidii C/qaasimba Qaahira qaxa ugu tagay, waa Mujaahidkii sida diintu qabto gabadha Midgaanta ah guursaday ka dibna furay, waa Mujaahidkii markii Xamar la joogay Iclaamiyey (ku baaqay) in Baydhaba dagaal lagu qaado sidii C/qaasimba horey ugu baaqay in Beeshiisu Koofurta Soomaaliya qabsato, waa Mujaahidkii ururkii Asmara madaxda u noqday, sidii Mowliid Macaane-ba (SRRC) madaxda ugu noqday, waa Mujaahidkii C/laahi Yuusuf Camiilka u yaqiinay, C/qaasina mujaahidka u yaqiinay, waa Mujaahidkii in C/laahi iyo Geeddi la isku miidaamiyo saxiixay, sidii Xasan Nasrulaahiba u saxiixay in Yuhuuda dagaal lagu qaado, waa Mujaahidkii ninkii Geeddi isku qarxiyey Diyadiida bixiyey sidii C/qaasimba u qaatay Diyadii Aabihiis, waa Mujaahidkii labadii wiil ee Maxkamaduhu Qisaaseen dilkooda saxiixay, sidii Maxkamadii Godkuba u saxiixday Qisaaska Wadaad reer Baydhaba ahaa , waa Mujaahidkii tolkiis hubka ka dhigay,waa Mujaahidkii reer Muqdisho ugu Heeseen nooloow Shiikh Shariif, waa Mujaahidkii Beesha Caalamka waxba kama rabno yiri, halka Cali Mahdi uu dalbaday Galeey iyo Naafato in dalka lala soo gaaro , waa Mujaahidkii hadana yiri beesha caalamka kama maarano, waa Mujaahidkii is bad badalka badnaa, waa Mujaahidkii oran jiray heshiis waa xaaraan inta Itoobiya joogto, waa Mujaahidkii heshiisyada diidi jiray, waa Mujaahidkii Jowhar laga soo gamay, waa Mujaahidkii Jowhar kasoo lugeeyey, waa Mujaahidkii hadalka qurxoonaa sidii Faarax Gololeey oo kale, waa Mujaahidkii Gobolada Dhexe iyo Koofurta Muqdisho Amiirka looga yaqiinay, sidii Xaaji Muuse Suudiba uu degmooyinkii makka iyo madiina Amiirka uga ahaa oo kale, waa Mujaahidkii Asmara amaani jiray. sida Claahi Yuusufba uu u amaano dalka Itoobiya, waa mujaahidkii Askartiisu ay gubeen Calankii Soomaaliya, sidii Jeneraal Caydiid, C/laahi Yuusuf, C/raxmaan Tuurba hortooda loogu gubi jiray Calankii Soomaaliya waayadii ay ku kacsanaayeen dowladii Soomaaliya ee ay joogeen dalka Itoobiya, waa Mujaahidkii Caruurtiisu iyo Waalidkiisu u soo qaxeen magaalada Asmara, sidii dadka Soomaaliyedba ugu qaxeen magaalada Hargaysa, waa Mujaahidkii wax walba diidi jiray sidi C/raxmaan Tuur-ba u diiday gooni isu taaga Somaliland, waa Mujaahidkii loogu baahnaa sida dadku dabka ugu baahan yahay , waa Mujaahidkii sida Birta loogu baahnaa, waa Mujaahidkii sida Dhulka iyo Biyaha loogu baahan yahay marka ay Jihaadka tahay, waa Mujaahidkii intii danta gaaralihi jeclaayeen sida Siilaanyo-ba Hargaysa looga jecel yahay, waa Mujaahidkii nin kasta oo halganka ka qayb gala u Saxiixi jiray Xaaraan iyo Xalaalba si uu Cuno dhacday usoo dajiyo dalak , waa Mujaahidkii shirkii Khatuum diiday in Heshiis lala galo Dowlada, waa Mujaahidkii markii Arin culus jirto Telfoonka xiran jiray sida Bashiir Raage oo kale.

Waa Mujaahidkii yiri: Shirkii Khartuum anagaa dayacnay, sidii C/qaasimba u yiri Shirkii Jabuuti anagaa dayacnay, waa Mujaahidkii Guriga Assayes Afawarqi aan mar walbaba laga weyn jiray sidii Atto Meles Senaawiba aan looga waayi jirin gurigii Cali Maxamad Geddi Aabihiis, waa Mujaahidkii Asmara isaga soo cararay markuu Naftiisa u baqay, sidii Sanguba uga soo cararay dalka Maraykanka, waa Mujaahidkii Jabuuti kusoo qaxay sidii Cali Mahdi-ba ugu qaxay dalka Maraykanka, waa Mujaahidkii Shirka Jabuuti ku qabtay ka dib markuu Asmara kasoo tagay, waa Siyaasigii Haweeyo Dacar ay ugu riyooday in uu Soomaaliya oo dhan ka talin doono, waa Mujaahidkii yiri: aan la Heshiino C/laahi Yuusuf iyo Itoobiya 2 Sano oo dagaal ah ka dib, waa Mujaahidkii markuu Qaahira yimid halka beeluhu soo dhawaysay, waa Mujaahidkii markuu Qaahira yimid diiday in uu Beeshiisa (Mudulood) la kulmo, waa Mujaahidkii intuu Qaahira joogay beesha Cayr Qaabilay, waa Mujaahidkii Iqaamadaha (Sharciyada ) u xareeyey intii asaga taageersanayd intii kalena hoo Bariiska yiri, waa Mujaahidkii Waqooyiga Muqdisho laga soo cayriyey ee lagu yiri Koofurta Muqdisho waxaad rabtaad ka sheegi kartaa, waa Mujaahidkii aan u Tacsiyeyn Aadan Ceyrow iyo Shiikh Ilkacase sida C/qaasim Salaad aanu ugu Tacsiyeyn Maxamad Ibrahim Cigaal, waa Mujaahidkii dowlada Itoobiya caayey tan Eritrea-na amaanay, waa Mujaahidkii yiri 14 qof baa joogta Asmara, waa Mujaahidkii Afka Carabiga yaqiinay sida Xaaji Muuse Suudi oo kale, waa Mujaahidkii C/laahi Yuusuf iyo dowladiisa hor fariistay sidii Anwar Al-Saadaat-ba u horfariistay madaxdii dowladii Israa'iil, waa Mujaahidkii Xuseen Caydiid iyo Sakariye Shiikh Maxamuud Kursi u dhexeeya fariisan jiray, Qiiqa Saarkuna sanka ka gali jiray, Samir badanaa, daganaan iyo Aqoon badanaa, birlab sanaa, waa kuma ninkaas? waa Mujaahidkii Mujaahidiinta, waa geesigii geesiyaalka, waa Mujaahidkii weynaa, waa Mujaahidkii da'da yaraa, waa Mujaahidkii naftiisa u huray difaacida dalka, waa sh. Shariif Shiikh Axmed oo aad wada garanaysaan, Dadaalkiisa, Kartidiisa iyo Aqoontiisaba, waa su'aale maantayna muxuu yahay Shiikhu? waa Matukade, waa Jokar waa Sakiin iyo kuwo kale oo aad adinkuba meelaha ka maqli doontaan sida qoladii uu Asmara uga soo tagay ay meelaha la taagan yihiin.

Hadaba Karaamada iyo Ixtiraamka uu gaaray Sh. Shariif, waxay ahayd mid ku waynad reer Qaahira, waxaanan xusuustaa Safarkii ugu horeeyey ee uu Qaahira yimaado in la isku dili gaaray meeshuu cagta dhigana 10 jeer cagta la dhigaayey si loo barakaysto, waxaan kale oo xusuustaa xili uu Shir ku qabanayey Hotelkii uu daganaa in aan soo raagay, ka dibna waxaa Iridda Hotelka iiga hor yimid Shiikh Xasan Mahdi, waxaanan waydiiyey halka uu Shiikhu joogo? markaasuu ii tilmaamay Jiho kale oo aan Shiikhu joogin, Nasiib wanaagse waxaan helay Shariif Shiikh Aadan oo ii tilaamay halkii uu Shiikhu joogay. anigoo u fahmay in aan meesha loo ogolayn rag war fidiyaal ah maadaamaa Sheekooyin Sir ah oo sax iyo khaladba isugu jiray meesha laga akhrinaayey.

Waxaan kaloo xusuustaa, Safarkii labaad ee uu Shiikhu Qaahira yimid in iyadana loo maamusay sida madaxda caalamaka loo maamuuso oo kale, iyadoo lacag aad u badnayd markaas Jeebka loo galiyey si uu Jihaadka socda qayb uga qaato, waxaan kaloo xusuustaa mar aan Shiikha salaamayey miis hortiisa ku gudbanaana aan ka qaadayey in uu Wadaad Ilka-case la yiraahdo oo Shabaabka Qaahira dagan ka mid ahi uu sixun iila hadlay, waxaan kaloo xusuusta mar Shiikha Su'aalo la weydiinayey in raga aadka u taageeri jiray ay yiraahdeen yaan Shiikha la weydiinin Su'aalo Sadrigiisa (qalbigiisa) wax yeelaya.waxaan xusuustaa oo kale Shiikha oo marti u ahaa dowlada Masar in hadana martiqaadkiisa la isku dili garay oo cuno badan oo loo diyaariyey markuu ka tagay Qaahira Masaakiinta loo qaybiyey, waxaan xusuustaa oo kale maalin aan nin aan saaxiibo nahay uu igu yiri Shiikhu waa amiirul mu'miniin, aniguna aan ku iri la iskuma raacsana arintaas, asaguna uu iga xanaaqay asagoo leh: "Aniga wuxuu ii yahay Amirul mu'miniin haduusan adiga kuu ahayn" ka dibna waxaan arkay saaxiibkay waayadii Shiikhu is badalay, waxaan ku iri: saaxiibkay ka waran amiirul muminiinkaagii? wuu qoslay, wuxuuna si hoose iigu yiri: "waan qaldanaa, sow ma arkin xataa in Shiikhu garkii xiirtay", ma arkin baan ku iri.

Isku soo duuboo, dadka Shiikha garbaha kaga jiray, mar walbana soo dhawayn jiray xiliyadii kala duwanaa ee uu Qaahira imaanayeyna waxay ahaayeen hal beel ah, maantay markuu Shiikhu yimidna waxaa soo dhaweeyey Beesha uu ka dhashay iyo Taageerayaasha dowlada, oo u arka in uu Shiikhu iminka ku socdo dariiqii ugu haboonaa ee Soomaalinimada ahaa, halka markii hore uu ku socday ujeedo ay hal beelihi leedahay, waxaadna dariiq walba oo Qaahira ku yaala aad ku arkaysaa kuwo ku leh ma u tagtay Shiikha? haa markaad dhahdana ku leh oo maxaad ka doontay? ogow dadkaasi waa kuwii shalay nagu khasbaayey Sankana naga galinayey in aan Shiikha soo booqano, Maanatayna waa kuwa nagu leh yaanu idin halayne ka dheeraada. hadaba sow lama oran karo Sh. Shariif Shiikh Axmed beeshii dooratay wuu dayriyey, ka dib markuu fahmay Dhagartii iyo Khayaanadii ay Sanadada badan ugu Sacabo tumayeen..

C/raxmaan Madaxeey
cadceed_80@hotmail.com
Cairo, Egypt