FURAHA GANACSIGA

Bilaabista iyo kobcinta ganacsiga 

Buuggan, oo ah kii ugu horreeyey ee ka hadla bilaabista iyo kobcinta ganacsiga, ku qoran af-soomaali miidh ah, una qoran qaab akadeemig ah, cutubyadiisa iyo qaabka uu u qoran yahay labadaba waxa saldhig u ah saddex arrimood: (1) Cashar diyaarin la xiriirta maaddada antrabranoornimada iyo ganacsiga yar-yar (entrepreneurship and small business) oo aan ka dhigi jirey Macaahid sare oo ku yaala Boqortooyada Ingiriiska (UK) sanadihii 2001-2005; daraasado aan ku sameeyey ganacsiga iyo ganacsatada Soomaalida sanadihii u dhexeeyey 2001-2008; iyo waaya’aragnimo gaamurtay oo la xiriirta la talinta sharikaadka yar-yar iyo kuwa dhexe oo aan ka shaqaynayey ilaa 1996-dii.

      Buuggan, waxa sidoo kale saldhig u ah, daraasad socotay mudo labo sano ah oo koobtay: xaaladda uu qofka Soomaaliga ahi ku sugan yahay inta uusan bilaabin ganacsiga; noocyada ganacsiga ee Soomaalidu xushaan iyo asbaabaha ay ku xushaan; qaabka ay fikradda ku helaan, qaabka ay u horummariyaan iyo qaabka ay u qiimeeyaan; asbaabaha keena in ganacsiyada Soomaalida qaar kobcaan, qaarna dhintaan; duruufaha maammul iyo hoggaamin ee soo wajaha sharikaadka Soomalida; qaabka suuqgeynta iyo xisaabaadka maaliyadda ay u sameeyaan; iyo qaabka ay u fahmaan isagana caabiyaan tartanka.  

      Guud ahaan saddex qaybdood ayuu buuggu ka kooban yahay. Qaybta 1aad, fahanka ganacsiga yar-yar iyo antrabranoornimada, waxay muuqaal ka bixinaysaa dhalashadda sharikaadka yar-yar iyo dadka bilaaba sharikaadkaas. Qaybtaas oo ka kooban saddex cutub, waxay qaadaa dhigayaa qaabka Sharikaadku u samaysmaan iyo dabeecadaha dadka bilaaba sharikaadkaas.

      Qaybta labaad, oo ka hadlaysa bilaabista, horummarinta, kobcinta iyo fashilka ganacsiga, waxay marka hore wax ka iftiiminaysaa qaababka loo helo fikradaha ganacsiga (qaababka loo dhaliyo fikradaha, qaabka fikradda loogu beddelo fursad iyo qaabka loo miisaamo fursadda). Waxay marka xiga wax ka taabanaysaa qaabka loo sameeyo qorshe ganacsi. Waxa kale oo qaybtaasi dulmar kooban ku samaynaysaa sida loo bilaabo shirkadda. Labada cutub ee ugu danbeeya qaybtani waxay faahfaahin ka bixinayaan koboca iyo fashilka sharikaadka yar-yar.

      Qaybta saddexaad, oo daawo u raadinaysa waxyaabaha sharikaadka Soomaalidu ku liitaan, waxay ka kooban tahay afar cutub: tartanka, suuqgeynta, istaraatiijiyadda iyo maaliyadda xisaabaadka. Meesha cutubka tar-tanku ka waramayo sida loo fahmo tartanka iyo sida loo ilaashado suuqa; cutubka suuqgeyntu wuxuu soo bandhigayaa qaababka loo goboleeyo suuqa, loo xusho gobol ka mid ah, looguna mitido gobolkaas la xushay. Wuxuu sidoo kale wax yar ka taabanayaa sida loo sameeyo suuq baaris (market research). Cutubka maaliyadda xisaabaadku wuxuu ka waramayaa sida loo helo maalgelin xalaal ah iyo sida loo maareeyo maalgelintaas. Cutubka istaraatiijiyadu, wuxuu guudmar ku samaynayaa sida loo sameeyo istaraatiijiyad shirkadda gaarsiin karta koboc.  

      Buuggan, oo ujeeddadiisa ugu weyni la xirriirto, sare u qaadista tirada iyo tayadda ganacsiga iyo ganacsatada Soomaalida, laba kooxood ayaa si gooni ah niyadda loogu hayey markii la qorayey: (1) dadka ku talo jira in ay yagleelaan ganacsi gaarsiin kara himilooyinkooda - himilooyinkaasi ha noqdeen maalqabeenimo ama in ay magac ku dhex yeeshaan mujtamaca; iyo (2) dadka ku dhex jira ganacsiga, laakiin, jecel in ay wax ka beddelaan jihada ay u socdaan iyo xawliga ay ku soconayaan labadaba.  

      Maaddaama buuggu u qoran yahay qaab akadeemig ah, waxaa loo isticmaali karaa koorsooyinka ‘entrepreneurship and small business management’ ee sanadaha 2aad ama 3aad ee jaamicadaha dalka. Waxaa sidoo kale buugga wehel iyo saaxiib ka dhigan kara siyaasiyiinta iyo aqoonyahanada ku hawlan sidii sare loogu qaadi lahaa tirada iyo tayadda ganacsiga Soomaalida.

      Ugu danbayn, in kastoon intii mudo ah aan ku dhex jirey cilmiga antrabranoornimada iyo ganacsiga yar-yar, daraasado badana aan ku sameeyey ganacsiga iyo ganacsatada Soomaalida, haddana ma sheegan karo in aan ka soo kor laabtay waxyaabaha saamaynta ku yeelan kara ganacsiyada Soomaalida oo dhan. Buuggani, waxa kaliya oo uu soo guuriyey nuxurka daraasadihii aan ku sameeyey ganacsiga iyo ganacsatada Soomaalida. Dadka ku takhasusay ama waaya’aragnimada gaamurtay u leh maaddadan, gunaanadka buuggaan iyo aragtiyaha uu xanbaarsan yahay intaba waxbay ka oran karaan 

Saciid Cali Shire
B.Sc (Hon), PGD, M.A., M.Sc., M. Phil., MIBC, MIIBF
saidshire@buuh.net

44 (0) 7838236171  

NB: Fadlan la soo xiriir qoraaga si uu kuugu sheego meesha kuugu dhow ee aad ka heli kartid buugga