Xisaab Qoran : Gabay Baroordiiq Iyo Xisaabtan ah 

Inj. Maxamed Cali Cibaar

Mohamed_ebar@hotmail.com 

---

Nin Soomaaliyeed oo yaabban ayaa laga hayaa “Warkii hore war soo dhaafyoo waayeel qolof lahaa yimideey !!” Wallee maanta warkii hore war soo dhaaf. Xitaa xoolihii waa argagixiso, waana in la dabarjaro oo diyaarado lagu duqeeyo, walibana loo adeegsado hub casri ah oo aan waxba hambeyneynin, AC -130 !!! 

Waxaa maanta cadaatay in Gaashaanbuur aan arxan laheyni ay ku soo duushay shacabkii Soomaaliyeed, lagana soo weeraray cirka, dhulka iyo baddaba.  Waxaa maanta nalagu duqeynayaa hubka ugu casrisan caalamka ee wax gumaada, kasoo lagaba yaabo in qaarkiis uu adeegsigiisu adduunka mamnuuc ka yahay. Dhowrkii maalmood ee la soo dhaafay kaliya, waxaa lagu xasuuqay degaanno ka mid ah J/Hoose dad boqollaal gaaraya, dhaawaca iyo burburka hantiyeedna Alle-Weyne ayaa loo sheegtaa. Waxaan nahay looma ooyeyaal !! Caalamka laba Cali oo waxa na haysta iska wareysanayaa ma jiraan, waase gar. Sababtoo ah, Soomaalidii ayaaba ka daman dareenka jira iyo dabargoynta lagu hayo. Waxaa taas ka sii daran in ay jiraan qaar ku faraxsan oo u mashxaradaya xasuuqa socda, una hambalyeynaya oo u mudaaharaadaya cadowyadii falalkaas argagaxa leh geystay.  

Ma aha markii ugu horreysay taariikhda ee dad dhulkooda loo quuri waayay la isku dayo in la dabarjaro, ka dibna  dalkooda la dego. Arrinkaasi wuxuu dhacay marar badan, wuxuuna ka dhacay dhammaan qaaradaha adduunka. Waxaa kale oo aan iyaduna cusbeyn dagaal diimeed oo dunida ka dhaca. Waxaa markaa la dhihi karaa duullaanka qaawan ee Gaashaanbuurta ay horkacayaan Mareykanka iyo Itoobiya  waa dullaan maangal ah, dulmiba ha ahaadee!! Arrinkase la yaabka iyo amakaagga lihi waa in dad mas’uuliyiin Soomaaliyeed sheeganayaa ay eheladoodii ku soo hoggaamiyaan cadow ma naxe ah si loo xasuuqo! Kuwa kalena ay u mashxaradaan ! 

Gabaygaan Baroordiiqda ah ee Xisaab Qoran oo soo baxay 11/06/2007da, wuxuu ka curtay xasuuqa lagu hayo shacbiga Soomaliyeed,  gaar ahaan kuwa lagu dabarjarayo degmooyinka ka tirsan Jubbada Hoose, wuxuuna soo baxay  11kii Jannaayo 2007da. Gabaygu, Wuxuu musiibada dhacday eeddeeda dusha ka saarayaa dadka Soomaaliyeed  oo cudurka qabyaaladdu aafeeyay, asaagoodna ka reebay. “Laxiba shillalkey is dhigto ayaa lagu gowracaa” ayayna Soomaaliyi horay ugu maahmaahday.  Waa hubaal in farsamaxumidii difaac iyo isdhexyaacii  maamulkii maxkamaduhu uu door muhiim ah ku lahaa musiibada dhacday, wax badan oo wanaag kale ahba ha qabteene. Waa hubaal in ay bannaanaatay kaalintii indheergradka iyo aqoonyahannada Soomaaliyeed oo ay u muuqato in ay sahladeen khatarta halista ah ee ku xeeran dadka iyo dalka Soomaaliyeed.  Waxayse dhabtu tahay, in aafada ku dhacday maanta umaddeennii ay mas’uuliyaddeeda ugu culus qaadanayaan kooxahaan sida aan gabashada laheyn dadkii iyo dalkiiba u geliyay gacan gumeysi, waxayna kala yihiin: 

1. Daagaal-oogeyaasha kala ah G/Sare C/laahi Yuusuf Axmed iyo Dr. Cali Maxamed Geeddi  oo sheegta  Madaxweyaha iyo Ra’iiuslwasaaraha Soomaaliya, kuwaasoo dalka u soo horkacay ciidamo calooshooda u shaqeysteyaal ah oo dadka u geystay dambiyo gumaad ah, diintiina ku tuntay .

2. Koox lagu sheego Xildhibaanno, oo iyagoo u xilanaya dufan aan badneyn, si toos ah iyo si dadbanba u ogolaaday in dalka uu shisheeye cadow ahi maamulo, siduu doonana ka yeelo. Waxay Qarannimadeennii qaaliga aheyd dhaafsadeen qado iyo qaad.

3. Koox Dulmi-taageerayaal ah, oo labadaan kooxood  ee hore ku taageerta dulmiga iyo tacaddiga ay ku hayaan umaddooda, waxayna isugu jiraan kuwo dulmiga u taageeraya qabyaalad. Kuwo u taageeraya xildoon. Kuwo u taageeraya hunguri. Kuwo u taageeraya xaasidnimo iyo xiqdi iyo kuwo ujeeddooyin kale u taageera.

Kooxahaan ku eedeysan khiyaamada Qaran ayuu ka hadlayaa gabayga Xisaab Qoran, waana kan gabaygii ee akhris wanaagsan:. 

1. Adduunyadan aan xasileyninee samada xiimeysa
2. Adduunyadan  xalaashii yartahoy badatay xaaraantu
3. Adduunyadan  xishood ceeb yahoo lagu xikaayeysto
4. Adduunyadan xumaantii gar tahay oo xaq lagu diimo
5. Aduunyadan ninkii Xaramka taga kuba xujoobaayo
6. Adduunyadan midkii reerka xada loo xadreynaayo
7. Adduunyadan xannaannaduba tahay xaalufkiyo boobka
8. Adduunyadan xadiidkii bir uu jebiyo xaabshaanku
9. Adduunyadan nin xuutaan ahaa xoog ku faanaayo
10. Adduunyadan Xabley iyo Injiri Xamar ka tookheyso
11. Inkastoo xurgufo hoose iyo xadgudbkeen keenay
12. Mar haddii Quraan iyo Xadiis xukuntan loo diiday
13. Dullinimo intaan kuwo xagjira u xiri leyn taajka
14. In xabaal la aadaa ka roon ku dhex xashaashkeede !! 
     
15. Waa laga xanaaqaa gunnimoo wey xaraartahaye
16. Sida Gureygii xaqiraad nacee rabay xuquuqdiisa
17. Sayidkii xawaareynayee Xiinfaniin laliyay
18. Bashiirkii xanuunjiyay Smith ee xisaar geliyay
19. Xasankii Barsane  joogayee xabsiga loo jiitay
20. Xalanihii xadgudub diidayee Xayle(1) samirsiiyay
21. Xarbigii Jabuutiyo wixii geesiyo xijaabtay
22. Iyo wixii xiddigo nuuri jiray xawda laga gooyay
23. Gobonnimo inaan xajisannaa noo xarrago roone
24. Mar haddiiba xaafaddii Muqdisho uu Tigree xulayo
25. Intii  aan xarriir u gogli leyn  xabashi soo duushay
26. Waa  inaan Jihaad xaadirnaa lana xanjeertaaye
27. Waa inaan xag walba ka jilcinnoy xananka jiirane
28. Waa inaan xaluulasho galnaa xaskey ku dhuuntaane
29. Jidadkooda waa inaan xirnoy ku xabbisnaade
30. Xasharaadka waa inaan gubnaa xarunta tooda ahe
31. Waa inuu xanuunku ku batoy xummad hunqaacaane
32. Waa inaan xorownoy mar kale xowli cararaane
33. Xadka waa inaan dhaafinnoon  xaaqno gabigoode!! ( Insha-Allaa).  
     
34. Xuunshada sideedii qof cuna xaabka soo uraya
35. Xayawaanno duni waa jiraan xoor wax dheeryahaye
36. Kan xaraarad hooggeen u qaba xasarad sii socota
37. Ee xaseyso weli maal lahow xaasid baad tahaye
38. Xaakada bukaannada ildaran xiito waayeel ah
39. Xaamilada ilmeyneysa ee uu kufrigu xaydxeyday
40. Xaafidul-Quraannada gubtee xaabo laga yeelay
41. Ubad xabadka laga toogtay iyo xiidmahaa daadsan
42. Xinjiraha qulqulayaba haddaad xilal ku dooneyso
43. Yey kaa xargagin ee intaad xaabsatoo kariso
44. Meydkooda xago oo ka dhereg xaalku kaa murugye !!  
     
45. Xaqirnaan ammaan loo qabiyo xiqdi qof maangaab ah
46. Kuwey ceeb ku xoontaa jiroo xiiray sharaftiiye
47. Odaygaa xakaaraaya ee cidlo ku xuurtooday
48. Oo cadow inuu noo xirxiro noqotay xeeshiisu
49. Iyo gacal xasuuqaha kibraye afku xumbeynaayo
50. Oo xaashee xooluhuu daweyn ay xis dhaamaanba
51. Xujadeysan furiddeeda Karin xeebta gadiddeeda
52. In ujeedku xilahooda yahay xume in loo geysto
53. Xaqiiqdii waxay moogyihiin xarfadda khayrkoode
54. Haddey xikmad in uun leeyihiin xodxod ma yeeleene
55. Xornimadeennii qaaliga ahayd xanjo ma siisteene
56. Xiisuu Tadhase noo qabaa xubbi ma sheegeene
57. Xulufadey dhulkii soo gasheen waxay xasuuqeyso
58. Iyo ilmahey xabbadeynayaan waa xisaab qorane
59. Mar buu Xaakim aan eex aqoon xukun ridaayaaye
60. Xarbigii dhamaa kii qabow xaalku waa waliye
61. Xeeladna Ilaah baa iska leh xoog la mahadshaaye
62. Xaq- u- dirirka guushiisa iyo xilliga aan dhowrno !!  
     
63. Kuwaa  maanka  laga soo xadeye xeradii Doofaarey
64. Xiisado damiirlaana iyo xaqdarro loo meershay
65. Nacabkuna uu noo soo xulee xaajadiis fuliya
66. Xubno rooni inkastoy jiraan xabbado kow labo ah
67. Xildhibbaano kii moodayow waa xis li’ idaaye
68. Haddey xeerinayaan dadnimo nama xaraasheene
69. Xaajiyaal ma dhoofsheen intey culimo xaabshaane
70. Xuseenkii xuduudaha inkirey ma xarrakoodeene
71. Waa kuwo xusuustood yartoo xaaran gabigoode
72. Waa kuwo xafiis aan lahayn laga xog qaataaye
73. Waa kuwo is ximin iyo u nool iney xil gaadaane
74. Waa kuwuu jahligu badi xayiray oon xayi aheyne
75. Waa kuwa xabkeystoon ka nixin xaal siduu yahaye !! 
     
76. Waa kuwo la xuuxuuxiyoo xaax la leeyahaye
77. Waa kuwo u xaadiri yaqaan gunno xariifeede
78. Waa kuwo xayaatada u jecel xamasho jaalkoode
79. Xoogaa yar meeshey ka heli wow xaluushaane
80. Shacabkoo xayeysiya ayay xayr la jabayaane
81. Xalustey salaaxaan markaan xagal ka daacnaaye
82. Xididkoodu waa kuwuu bukoo ka xoqan iimaane
83. Mar haddeysan lafaheenna xagan waa xamdi Ilaahe
84. Waxba yaysan xamxameyninoo u shirin xaynxeyne
85. Waxba yaysan xasillooni iyo nabadna xaaleyne
86. xulufadey dhulkii soo gasheen iyo xasuuqeeda
87. Iyo ilmahey xabbadeynayaan waa xisaab qorane
88. Mar buu Xaakim aan eex aqoon xukun ridaayaaye
89. Xarbigii dhamaa kii qabow xaalku waa waliye
90. Xeeladna Ilaah baa iska leh xoog la mahadshaaye
91. Xaq-u-dirirka guushiisa iyo  xilliga aan dhowrno !! 
     
92. Deriskoo xaqdhowr badan leh iyo xaafadaha jaarka
93. Xidid iyo haddii gacal u jiray la is xigaaleysto
94. Soomaali xeerkeedii iyo dhaqan xushmeyntiisii
95. Waxa jira dir soo xoorayoon xaajo ka lahayne
96. Kuwa nacabka  soo xamaalayee sida ximaarkiis ah
97. Oo xaqiran xaqna aan lahayn iskana xayraansan
98. Beentuna  xadaaradba u tahay xigasho huuhaa ah
99. Kuwo iney dhashoodii xasdaan u xusul duubaaya
100. Oo xijaabka dumarkii dhig loo xerada gaal aada
101. Kuwo fikirku xaflad qado ah iyo xeeradaba dhaafin
102. Oo xaanshiyaha lacag u qaboo baryo xabeebsanaya
103. Xalku kuwuu u daranyahay xareed lagu harraadbeelo
104. Taageerayaal xiiqsan iyo Xaarwalwaal badane
105. Kuwii xaawaleydii qataloo xalwadahow dhiibay
106. xulufadey dhulkii soo gasheen iyo xasuuqeeda
107. Iyo ilmahey xabbadeynayaan waa xisaab qorane
108. Mar buu Xaakim aan eex aqoon xukun ridaayaaye
109. Xarbigii dhamaa kii qabow xaalku waa waliye
110. Xeeladna Ilaah baa iska leh xoog la mahadshaaye
111. Xaq-u-dirirka guushiisa iyo xilliga aan dhowrno!!  
      
      
112. Mar buu Xaakim aan eex aqoon xukun ridaayaaye
113. Xaq-u-dirirka guushiisa iyo xilliga aan dhowrno!!  
      
114. Xarbigii dhamaa kii qabow xaalku waa waliye
115. Xaq-u-dirirka guushiisa iyo xilliga aan dhowrno!!  
      
116. Xeeladna Ilaah baa iska leh xoog la mahadshaaye
117. Xaq-u-dirirka guushiisa iyo xilliga aan dhowrno!!

--------------------------------------------------------------------- 
 

                           Dhamaad

Taariikh: 11/06/2007           
 

Inj. Maxamed Cali Cibaar

Delft, The Netherlands 

Mohamed_ebar@hotmail.com 

• Halgan: Maantaan halbeeggii helnoon kala haraynaa : Howraar sarbeeb qodan leh iyo hadal la miisaamo Akhri