Towbad soo celiya (Gabay)

Cali Maxamuud Xiirane

xiirane2@hotmail.com

---

Tixdan gabayga ah ee la yiraa Towbad soo celiya, waxaa tiriyey Cali Maxamuud Xiirane, oo ku nool London, waxayna soo baxday 27/11/06. Waxaan aad iyo aad uga xumahay anoo filaya inuu qof kasta ee wadani Soomaaliyeed ahi ila mid yahay ciidamada tigree ee dalkeenna soo galay. Tixdu waxay si caam ah u khuseeysaa dhammaan dadka qaba iney tigree u qaraabeystaan bur-burinta dalkooda iyo laynta dadkooda. Tixdu mucaarad kaliya maahane waa talo lagala talinayo taariikh iyo towbad xumada laga dhaxli karo arintaas. Waxay tixdu tilmaameysaa iney tala xumada siyaasiyiinta Soomaalida qaarkood ay ku sifeeysantahay maah-maahda Soomaaliyeed ee ah Tuke caano aragtidood u nasiib leh una calaf xun. Dadka Soomaaliyeed waxaan ka codsanayaa dadkaas oo qabiil walba leh inaan gar darro, dulmi, damiir xumo iyo dabadhilifnimo lagu taageerin, cadowga Soomaaliya ku soo duulayna meel looga soo wada jeesto oo aan loo kala harin, hoosaasinta qabyaaladeed iyo dhalanteedka beenta ahna aan lagu dagmin. Haddii shisheeye kal-kaal, gumeeysi casuumid iyo dagaal oogid la door biday, hedde kolley Soomaali waddankooda way u hari inshaa allaah, tigreena dalkoodii bay jab kula noqon bi’ idnillaah, adinkuna inta talo idinla gudboontahay haddaad garan weydaan dagaal oogayaashii hore iyo tigreega ka hari maysaane ogaada. Somaalidu waa dad wada dhashay oo is dhalay, dhib daawo u baahan baase dhexmaray, waxaanna ku maah-maahnaa ilma adeerro waa caytamaan caanahana waa wada dhamaan, bal dadka manta dhagarta cadowgooda soo jireenka ah iyo rixinkooda khilaafka dhexyaalla kala saari la’ wax ka weyn oo iney gartaan looga fadhiyo garan mayo aniguye qofkii yaqaannaa ha noo sheego. Gabaygiina waa kan: 

1. Tixda gabayga beryahaan ma tirin tuducyadiisiye
2. Wataan ha taabanin lahaa waad taraarixiye
3. Toorihiisa goortaan dhigaa wax igu taabtaane
4. Maantana waxaa taagan baan marini taariikhe
5. Taban-taab shihseeyaan arkaa dhaanto loo tumane
6. Kuwo been ku tuugsanahayaa gaalo taabacaye
7. Rag taleefan lagu soo amraa taajka loo xiraye
8. Anigaa ku taageersan baa lagu tahdiidaaye
9. Aniguna intaan soo tufaan gabayga taabsiine
10. Inaan tooshka ugu daaro waad igu taqaaniine
11. Bal aan tebiyo waa taan beryahan tuuray maansada e 
     
12. Tuke toobte caanaa wuxuu soo tamadiyaaba
13. Isagoon afkiis taaban buu dhinac u tuuraaye
14. Adinkuna tabtiiyoo kalaad talo xumaateene
15. Tumaatida kuwii nala jeclaa nooma turahayne
16. Ma tilmaamiddii toobiyahaan cidi u taag waayin?
17. War hooy naga tartiibsada miyaa waayo laga tuugay?
18. Wadaaddadeey u tookheen miyaan xanan taraarsiinin?
19. Is toohaalka kibirkii miyaan tuur xun laga qaadin?
20. Tororogtii miyaa been ahayd tookhi lala yaabay?
21. Ma tigree is tuskoodi baan shayna tari waayin?
22. Tolla’ayeeysigoodii miyaan cidina taageerin?
23. Wallee ruux ilaah tuuray baan cago ku taagnaanin
24. Wallee kii ilaah tiiriyaan tiisu socon waayin 
     
25. Tiqaan-tiqeyntii horaan haddeer taagso leenahaye
26. Tubtii awal lagu hoobtay baa loo tartamayaaye
27. Duul tacshiirad talo moodayaa toobiyaha seegye
28. Toowfiiq ma haysaan haddaad  taangi wacateene
29. Tafaraaruq maxaa inaku rida ee na kala tuuray?
30. Tartankii qabyaaladda miyaan tiihan nagu reebin?
31. Turaanturrose weligiis ma huro talo walaal diide
32. Inta turuqu tabar leeyahaa talo la yeeshaaye
33. Mar haddaad tacbaan tahay war baan ruuxna kaa tabine
34. Tabac-tacda hadalkaad tiraah taabbo geli waaye
35. Is tartiibsha waad talax-tagteen ee toowbad soo celiya 
     
     
36. Taakulada waxaa loo qabaa waa tab iyo xeele
37. Tabcadii siyaasadda ayaad tababar mooddaane
38. Bal tixraaca taariikhda waad ila taqaaniine
39. Oo tix-geliya tuhun maahan waa idin hor taallaaye
40. Tallan iyo tashwiish baa wax badan nagu taqraarnaaye
41. Tolkiinnii Tigree buu noqdood naga tegeysaane
42. Tareenkaad u raacdeen ayaad nala taraartiine
43. Talqiintiinnii weeyaan middani oo tahluukaahe
44. Tusbax go’ay intaadnaan noqone tobanba meel aadin
45. Nimanyahow tigree taabacoow toowbad soo celiya 
     
46. Hadduu qoom tabaaloobo waa lala tacaalaaye
47. Tafantoofka dadkiinnii qabaan maba tabeysaane
48. Ninba tiisa inta tooxsadaad tamashle aaddaane
49. Tilmaantana ma yeeshaan qofkii idin tusaaleyne
50. Tiinnood u tafaxaydataan tacaddi weeyaane
51. Tiin-tiin duulkii tacbaa timir ma goostaane
52. Tabtaadana ma waayaan hadday tuugo kula taale
53. Tallaahaan ku dhaartiyo allihii taajirka ahaaye
54. Nin tigree u yeertoow wallee ma lihid taarriikhe 
     
55. Ka tun weyni reer hebel haddaan toowbad laga keenin
56. Oon tub gooyadu meelahay u tiil tuugo laga waayin
57. Tuhumada qabyaaladda intaan rixin takooreeyno
58. Soo tukada haddaan taarik badan lagu tatoonyeynin
59. Mid taqsiintay tubaakada haddaan daanka laga tuurin
60. Oon taladeenna kii qaban lahaa xukunka loo tuugin
61. Tacab qaada ah intaan iibsanoon toban malyuun siinno
62. Taq-taq been ah inta aan wadnoon turubka dheeleyno
63. Oo tacaddiga waqtigeenna lumay aan la tabahaynin
64. Oo aan tasbiixdi eebbahay ku tegin ama taxmiiddiisa
65. Tarbiyada haddii aan la barin oon ubadku noo toosin
66. Uu tafsiirkiyo qur’aankaba akhrinin toban gu’ kii gaara
67. Intaan tuug tabcadeenna wada xumo ku taageerno
68. Ama tulud la soo dhacay dagaal toban kun loo laayo
69. Ama tacab nin leeyahay mid kale uu ka taajirayo
70. Tafaraaruq baa weli jiree taa ha la ogaado  
     

Cali Maxamuud Xiirane 
Xiirane2@hotmail.com