Maantaan halbeeggii helnoon kala haraynaa

Halgan: Maantaan halbeeggii helnoon kala haraynaa

Inj. Maxamed Cali Cibaar

Delft, The Netherlands

Xilliyada barwaaqada iyo nabadda waxaa fudud in qof walbaa uu sheegto sifo kasta oo uu u arko in ay tahay mid wanaag iyo sharaf xambaarsan sida; deeqsi, geesi, caaqil, Aftahan iwm. Haddaan imtixaan jireen oo aan la isweydiineynin: “Maxaad taqaan?”, yaa ka hor istaagaya in ruux kasta oo caamo ahi sheegto caalim cilmiga meel uga soo haray?

Wixii la doono ha la sheegtee, waxaa jira xaalado imtixaan oo lagu miisaamo qof waliba wuxuu galo iyo wuxuu gudo oo aan qofna sheegan karin ama isku tilmaami karin sifooyin uu caashaqsanyahay laakiin uusan camalkoodii haynin. Waxaa jira xilli laga gabbado geesinimada. Xilli la iska diido deeqsinnimada. Xilli hoos la wada fiiriyo marka la isweydiiyo: “ yaa na hoggaaminaya oo noo hormaraya? ”. Xilligaasi waa xilliga ay ummaddu u jiheysantahay halgan dhab ah oo aan hunguri loo tartameynin, waana halbeegga ay shaqsiyaadka, kooxaha iyo ummaduhuba ku kala haraan. Waa xilli ay nafhurid taagantahay oo aan lagu hardameynin kursi ay dadka ku hodeyso hawo adduun. Waa xilliga ay howshu culustahay oo aan heello iyo hoobeey cayaareed la tumaneynin.

Haddaan Soomaali nahay, laguma muransana in aan maanta ka lulanno haadaan aad u halis ah. Waxaa kale oo la isku waafaqsanyahay in xaaladda sidaan oo kale ah looga gudbi karo oo kaliya halgan culus iyo dadaal dheeri ah oo lala yimaado. Halgankaas waxaa lama huraan ah in ay hormuud u noqdaan dadka aan iska sheegannin laakiin uu Rabbi hibada u siiyay sifooyinka la qaddariyo oo aan muruq iyo maal midna lagu heli karin. Waxaan u baahannahay halyeeyo naga dulqaada heeryada dullinnimo ee dusheenna lagu hubsaday. Arrinkaas, yaa kasa oo kara? yaa noo geesi ah? Yaa noo caaqil ah? Yaa noo caalim ah? Yaa noo deeqsi ah? …. Yaa noo…yaa…noo? Yaa na badbaadin kara maanta?

Waxay ila tahay in la joogo waqtigii la kala hari lahaa oo la kala hormari lahaa iyadoo wax iska-sheegasho waqtigeedii uu soo dhamaaday, qof walbana jihada uu aadayo ay doorashaadiisa iyo dadnimadiisa ku xirantahay. Taariikhdu waa run sheegto, diiwaankeeda ka kooban baalasha dahabiga ah iyo kuwa madow qof walowba kii aad doorato damiirkaaguna ku siiyo qalinkaaga ku duug, waxaadna xisaabta ku sii darsataa in aan dirqis, damdan iyo dafiraadi meel ku lahayn diiwaanka taariikheed ee qormaya.Ha il duufin! waxaad tahay, ahaanna doontaa qofka aad maanta iska dhigto!!

Arrimahaan kor ku xusan iyo xaaladda aan maanta ku sugannahay ayaan isku dayi doonaa inaan ku soo koobo gabay magaciisa la yiraahdo Halgan oo soo baxay 17kii Nofeembar 2006da. Gabaygaani wuxuu ka dhashay martiqaad aan ka helay walaalo Soomaaliyeed oo ku dhaqan waddanka Denmark oo igu martiqaaday inaan kala qaybgalo, aragtideydana ka dhiibto kulan 18kii Nofeembar 2006-da ka dhacayay magaalada Århus ee waddanka Denmark. Kulankaas ujeeddadiisu waxay aheyd in looga doodo, loogana wadatashado isbedellada ka soo cusboonaaday waddankeennii Soomaaliya. Laakiin nasiibdarro anigoo aad uga xun suurtogal iima noqon inaan kulankaas tago.

Gabaygu wuxuu hadiyad u yahay guud ahaan inta ku howlan halganka loogu jiro badbaadinta umaddeenna.

Gabayga Halgan wuxuu bilaabmayaa sidaan:

Howraar sarbeeb qodan leh iyo hadal la miisaamo
Soomaali hooyaale gabay hibo Allow siiye
Waa waxaan dad nagu haysannoon uga horreynaaye
Hardan goorta ay noqoto iyo xaqa in loo hiilsho
Waa Howsar cadow lagu ridiyo Hoobiyiyo Suuge
Marna waa heshiisiiye iyo nabad horseedkeede
Aniguna haddaan hufi karayn uma hawoodeene
Rabbi baa hanuun lehe inuu Halgan wax saameeyo
Iyo inuu hadaaqba iska yahay la hubsan doonaaye.
Hoobeey ciyaar iyo Markey joogto haasaawe
Inkastoo mid haga ciidankiyo hanad la sheeg-sheegto
Maalinta hillaac uu baxoo hubku daryaamaayo
Hilbodirirka maalintey tahey holacdo baaruuddu
Maalinta halbowlaha la jaray harada dhiigeeyo
Halyey dhalada ruuxaan ahayn wuu hinraagaaye
Hootada kan rida oon baqayn horana sii aada
Iyo fulay wixii uu ham yiri wada hunqaacaaya
Laba heer inay kala yihiin la hubsan doonaaye.
Marka bulsho horseed looga dhigo kuwo la heenseysto
Halaqyadana loo soo xuliyo hebed waxyeelleeya
Iyaduna hamaansiga hurdada iska halaaqyooto
Amay gacanta wada hoorsatoo baryo u soo hogato
In habaa’an ay soo baxdoo horor ka noolaado
Ooy haaddu kala jiidatey halis u joogtaaye
Haddii aan hoggaamiye u kicin waa habeen dumaye
Midka shacabku u han weyn yahee sida Shariif heellan
Iyo kii huq iyo ciil la raba la hubsan doonaaye.
Hillin toosan inuu qaado oo himilo dheer yeesho
Colaadahana ku hagoogto oo halista daaweeyo
Hal-adeyg inuu caan ku yahay habacu waa ceebe
Habaqluhuna soo haybsadoo gacal ku soo hoydo
Haybad wuxuu ku leeyahay Suldaan howlkar daacad ahe
Hadii uuse haad-haado oo meel harsaba waayo
Ama uu dagaal huriye yahay wuu halaagsamiye
Sida Hurre ninkii noo hog-gali oo heeddi noo quuri
Iyo kii haruur lagu sasabo la hubsan doonaaye.
Hal-abuurka suugaantu waa hanti Ilaaheeye
Nin walbana hankiisu hadlaa iyo hiraalkiise
Inaad shacabka ugu hiillisood abid hareer joogto
Oo aad halkii nuur leh iyo kheyrka u horseeddo
Hab waxay ku leedahay murtidu hagar la’aan sheege
Hir qabyaalad oo lagu haftiyo hungurigoo meel ah
Hooggeedna waa helladood howl ka dhigataaye
Hobolkii qofkii hoo yiraa hees u tirinaaya
Iyo kii Hadraawoo kalaa la hubsan doonaaye.
Dadku waa hantiiliyo mid aan haysan qadadiiye
Nimankaa horweyn geel ah iyo kuman halaad hoysta
Iyo kuwa hoteellada dhistee boqol hektaar jeexday
Waa deeqsi hayntii baxshoo danyarta hooyaay leh
Iyo tuug habaarqabe ahoo ku hodmay xaaraane
Aakhirana waa lama huraan kii hilmaamow e’
Hor Ilaahey ruuxii sadaqo hadda wax quuraaya
Iyo kii intaa hababa’ lee hodi masaakiinta
Ninba wuxuu ku howshoonayaa la hubsan doonaaye.
Hindiskeeda haantaba guntaa laga habeeyaaye
Ummaddana hodnaanteedu waa aqal hagaagaaye
Halheyskeennu waa tuu ahaa waa haween guriye
Waa howtulhamag keysan habin ama horaad siinne
Haadaanna uma jeedo iyo hogagga waaweyne
Hayaan iyo waxaa loo socdaa howl aan fududeyne
Hooyada la wada jecelyahee qoom ku hiranaayo
Iyo taan hareerteed la dayin hiifidna u taagan
Mid waliba waxay ku hamisaa la hubsan doonaaye.
Haduu qoom haraatiyo jahligu wuu habaabaaye
Hebellada la liidaayo iyo hayb la sooc-sooco
Huuhaada ay qaar wadaan waa huf iyo beene
Inta aan walaalkeen hiliba hunuf ku sheegayno
Amaan haragga kii noo sanceyn kibir huruufeyno
Oo aan hargaantiga nacdali aan waxba halleynin
Maantaan halbeeggii helnoon kala haraynaaye
Heeryada gumeysiga kan raboo hibishle hoostiisa
Iyo kii halgaad kala hortagaa la hubsan doonaaye.
Hawaa bi’isay aadanaha iyo haabo meel kale’e
Rabbi hoygu nagu beerayeen uga abaal hayno
Hoodada aan leenahay iyagoo ka hin-hinaasaaya
Qaar bow haliilaaya oo laga horjoogaaye
Hoosaasin iyagoo wadoo harawsan kii liita
Maantey hujuumoo qabsada huwan go’aansheene
Sidaan hilo biyood nahay colkii haamo soo tolaye
Bal inaan hamuunteey qabaan iyo harraad bi’inno
Iyo iney huleelaan hungaa la hubsan doonaaye.
Tigreegaa Hargeysiyo Berbera u hanqaltaagaaya
Ee ciiddii Howd laga hayiyo carrada Hiiraana
Baydhabo markuu ku habsadoo Mudug ku soo hoyday
Kismaanyaad hatiday oo Markana wada hareereysay
Hadduu Muqdisho ku hadaaf is yiri weys hafraayaaye
Inkastoon habsaannoo beryahan xaajo naga hoostay
Kuwii hilibka ceyriin baraan hiddo wadaagnaaye
Hawaash iyo inuu Harar ka qaxo hoogayna ka yeerto
Iyo inuu sidii hayin na raro la hubsan doonaaye.

Dhammaad

------------------------------------------------------------------------

F.g: Waxaa jira saddex shaqsi oo ku xusan gabayga Halgan kuwaas oo aniga iyo inta ila aragtida ahiba ay qabaan in ay baal dahab ah ka gali doonaan taariikhda halganka cusub ee ay Soomaalidu ugu jirto soo nooleynta karaamadeedii dhuntay, waxayna kala yihiin:

Shiikh Shariif Shiikh Axmed, oo ah hoggaamiyaha Maxkamadaha Islaamiga ah ee Soomaaliyeed. Waxaa loo qirsanyahay inuu yahay hoggaamiye isku darsaday geesinnimo iyo daacadnimo.

Suldaan Axmed Maxamuud Maxamed ( Hurre), AHN, oo ahaa Suldaan Soomaaliyeed oo samaha jacelaa. Sida la wada ogsoonyahay Suldaanku wuxuu u geeriyooday aragtidiisii samaddoonka ahayd, iyadoo ay dishay gacan ka gardarani.

Abwaan Maxamed Ibraahin Warsame ( Hadraawi), Waa suugaanyahan ummadda Soomaaliyeed u soo maray halgan dheer. Waxaa si aad ah loogu xusuusan doonaa socdaalkii nabadda ee uu sanadkii 2003-dii ku soo maray dhulka Soomaalida intiisa badan, xilli ay dadka Soomaaliyeed ahaayeen kuwo kala qoqoban. Wuxuu kaloo Abwaanku socdaalkiisaa nabadda ku maray waddamo badan oo dibadda ah oo ay Soomaalidu ku dhaqantahay.

Rabbiyow na badbaadi.

Inj. Maxamed C. Cibaar
Delft, The Netherlands
Mohamed_ebar@hotmail.com

Maqsuud: Maashaa-Allee Sow Muqdisho Lama Mushaaxaayo! isbeddelladii dhowaan ka dhacay Muqdisho Akhri...