Rasuulka SCW wuxuu 13 sano ka waday kacwadii islaamka
Makka hase yeeshee reer Makka dacwadii way qaadan waayeen in
yar maahane, dhib aad u tiro badan ayuu Nabigu SCW kala
kulmay, isku day badanna wuu sameeyey oo ay ka mid ahaayeen
inuu reer Daa'if tegey si ay diinta Alle ugu gargaaraan hase
yeeshee iyagana dhib weyn ayuu kala soo kulmay, dabadeedna
juhdi iyo dadaal ayuu saaray wafdiyadii Makka imaanayey si
uu u helo dad xaqa qaata iyo meel dacwada sal u noqota,
maxaa yeelay reer Makka loogama rajo qabin in xoog lagu
qabto mooyee wax kale, sidaa darteed waxaa Ilaahay islaamkii
ku hanuuniyey oo diintiisa iyo Rasuulkiisa u doortay reer
Madiina kuwaas oo Rasuulka SCW kula mubaayacooday in ay
Ilaahay, Rasuulkiisa SCW iyo diintiisaba u gargaari doonaan.
Haddaba markii Ilaahay nasrigaa uu u soo hooyey diintiisa,
muslimiintiina ay heleen dhul sal u ah ayaa Rasuulku SCW
amray asxaabtii inay u hijroodaan Madiina qof kastana siduu
ku bixi karo uu ku baxo.
Hijradu runtii waa shey adag oo qof iimaanku qalbigiisa
dagay maahee qof kale uusan ku dhiirraneyn, maxaa yeelay
wuxuu qofku Ilaahay dartiis uga hijroonayaa dhulkiisii,
dadkiisii, maalkiisii, xaaskiisii, iyo carruurtiisii.
Asxaabtii Rasuulka SCW iyagoo fulinayaa amarkaas Alle iyo
Rasuulkiisu SCW ay amreen, diintoodana ay ku dhowrsanayaan,
ayey bilaabeen hijro ay ka hijroonayaan Makka una
hijroonayaan Madiina iyagoo ku baxaya si qarsoodi ah una
bareeraya masaafadaas dheer ee kuleylka iy dhibka badan wax
walba oo ku soo gaara Alle dartiisna ku sabraya.
Ma soo koobi karno asxaabtii Rasuulka SCW qof walba oo ka
mid ihi siduu u hijrooday balse aan soo qaadanno qaar ka mid
ah siday u hijroodeen.
Ummu Salama, oo markii dambe ka mid noqotay xaasaskii
Rasuulka SCW, ayaa iyada, ninkeedii (abuu salama) iyo wiil
yar oo ay dhashay oo ka baxaya Makka waxaa ka war helay
reerkii ay ka dhalatay, markaasay ka daba tageen oo la soo
hareen Ummu Salama iyo wiilkeedii kuna yiraahdeen Abuu
Salama "adigu haddaad tegaysid tag laakiin noo soo reeb
gabadhayada". Abuu Salama hore ayuu isaga sii socday maxaa
yeelay waxba kama qaban karin. Reerkii markay Ummu Salama
iyo wiilkeedii la soo hareen ayaa waxaa ka war helay oo u
yimid reerkii kale ee Abuu Salama ka dhashay oo ku yiri "haddaad
wiilkaygaii gabdhiinnii kala soo harteen, annagaa ilmahan
yar dhalnaye na siiya" sidaas ayey kuwaasina wiilkii yaraa
ku qaateen. Ummu Salama oo maxbuusad ku ahayd reerkoodii oo
mushrikiin ah, wiilkeediina ay reer kale haystaan,
ninkeediina uu hijroday waxay bilowday oohin iyo murugo ay
ku jirtey muddo hal sano ah.
Sannad ka dib ayaa nin ehelkeeda ka mid ahi wuxuu yiri 'iska
sii daaya qoftaan miskiinta ah ee dhibaateysan', sidaas
ayeyna ku sii daayeen. Markii la sii daayey ayey reerkii
kale u tagtay oo wiilkeedii ka qaadatay, ratigeediina rartay
ka dibna Madiina u hijrootay. Goor ay dhexda sii marayso
ayaa waxaa arkay nin la oran jiray Cismaan ibnu dalxa ibnu
abii Dalxa, oo mushrik ahaa, markaasuu yiri "ma aha in ay
qoftaan oo kale masaafadaan dheer marto", markaasuu u yimid
oo ku yiri "anigaak ku kaxaynaya".
Ummu Salama waxay tiri iyadoo ka sheekaynaysa akhlaaq
wanaaggii ninkaas "ratiga markuu ii raro ayuu intuu ka durko
oraneyey "fuul", markaan fuulana wuu igu waadayey, markii
meel la degana intuu meel har leh ratiga arumo oo
qarqarsiiyo (jilib xiro) ayuu ka durkayey, markaan ka degana
intuu rarka ka dejiyo oo ratiga seeteeyo ayuu geed kale
seexanayey. Markaan Madiina tagnayna wuxuu yiri "magaaladaas
ayaa ninkaagii joogaa ee orod u tag" isna halkii ayuu ka
laabtay". Ummu Salama iyadoo hadalkeedii sii wadata waxay
tiri "ninkaas nin aan muslim ahayn oo ka akhlaaq wanaasan ma
arag".
Dadkii ugu horeeyay hijradii madiina waxaa iyana kamid
ahaa Muscab binu Cumayr iyo Cabdullaahi ibnu umi Maktuum
waxay qur'aanka barayeen dadkii muslimiinta ahaa (ee reer
Madiina).
Sidoo kale Suheybu-ruumi markuu hijroonayey waxaa u yimid
gaaladii qureysh waxayna ku yiraahdeen "adigoo faqiir ah oo
xaqiir ah ayaad noo timid, maal ayaadna naga tabcatay ee
haddaad dooneysid inaad tagto, maalkaaga ayaannu qaadanaynaa"
Suheyb wuxu yiri "Haddaan malka idiinka tago ma iska kay
deyneysaan?" "haa" ayey jawaabtoodii noqotay. Markaas ayuu
Suheyb maalkii oo dhan uga tegey Ilaahay dartiis.
Markii ay sidoo kale hijroonayeen Cumar binu Khadhaab,
Cayaash ibnu abii Rabbiica iyo Hishaam ibnu Caas waxay ku
ballameen iney saddexdoodu is raacaan. Hase yeeshee Hishaam
ibnu Caas ayaa laga war helay waana la xiray, laakiin Cumar
binu Khadaab iyo Cayaash ibnu abii Rabbiica way wada
hijroodeen waxayna tageen Madiina.
Ka dib waxaa ka daba tegey Abii Jahal iyo Xaarith oo ay
labadoodaba Cayaash isku hooyo ahaayeen, iyagoo doonaya iney
Cayaash soo celiyaan. Waxay u degeen khidad ay rabaan inay
ku soo kexeeyaan o waxay ku dhaheen markay Madiina ugu
tageen "Cayaashow hooyadaa waxay ku dhaaratay ineysan timaha
shanlaysan oo aysan qorraxda ka harsan ilaa ay ku aragto'.
Cayaash markii arrintaa loo sheegay, naxariis ayaa qabatay
wuxuuna go'aansaday inuu Makka ku laabto oo hooyadiis u tago.
Cumar binu Khadhaab ayaa markaa la taliyey oo ku yiri "hooyadaa
hadday injirtu dhibi lahayd way shanlaysan lahayd, hadday
qorraxdu dhibi lahaydna way harsan lahayd, ee anigu waxaan
kuu sheegayaa ujeeddada nimankani ay wataan waa inay
diintaada kaa fitneeyaan ee ka joog" hase yeeshee Cayaash
wuxuu ku adkaystay go'aankiisii ahaa inuu hooyadiis u tago.
Cumar binu Khadhaab ayaa mar kale ku yiri "haddaad
go'aankaagii kolley ku adkaysatay kaxayso hashaydan
dheeraysa oo haddaad wax dareento, ama aad shakido, ku carar".
Cayaas sidii ayuu nimankii ku raacay laakiinse markii dhex
la sii marayo ayay arrintii sidi Cumar uga digayey noqotay
Cayaashna laga caqli badiyey oo Abii Jahal ayaa ku yiri "Cayaashow
ratigan aan saarnahay sidaa uma leylisna oo wuu i dhibay ee
ii beddel aan hashaada xoogaa sii saarnaadee". Cayaash
markuu arrinkaa yeelay o hashii fariisiyey ayaa la qabtay oo
la xirxiray, waxaana la geeyey Makka isagoo xirxiran.
Abii Jahal iyo Xaarith markay Makka tageen ayey iyaga oo
faanaya waxay dadkii reer Makka ku yiraahdeen "sidaas ayaan
maangaabkayagii ku soo samaynaye, idinkuna sidoo kale
maangaabyadiinna ku soo sameeya". Cayaash sidaa ayaa xabsi
lagu geliyey isaga iyo saaxiibkiis hore loo reebay ee
Hishaam binu Caas.
Ka dib markuu Rasuulka SCW Madiina u hijroodey ayuu ku
yiri asxaabtii "yaa Hishaam iyo Cayaash arrintooda wax ka
qabanaya?". Waxaa istaagay Waliid ibnu Waliid oo yiri "aniga
ayaa waxa ka qabanaya". Waliid wuxuu si dhuumahso ah ku
tegey Makka, wuxuuna ogaadey meeshe ay ku xiran yihiin oo ah
guri aan saqaf lahayn. Habeenkii markii la seexday ayuu
meeshii ugu dhacay oo xargihii ka furay, xabsigiina kasoo
saaray, ka dibna wuxuu ku soo noqday Madiina isagoo wada
Cayaash iyo Hishaam.
Siyaabahaas iyo siyaabo la mid ah ayey asxaabta Rasuulku
uga hijroodeen Makka oo ugu kicitimeen Madiina. Waxayna
raggii asxaabta ahaa Makka uga wada bexeen muddo ` laba
bilood gudohood ah, marka laga reebo Abuubakar iyo Cali oo
Rasuulku SCW la haray maahee.