Daabaco Boggan | Print

Mah-bar Mooyee Muwaadin Ma Leh Siyaasiinta Soomaaliya!!

Maxamed Macallin Cismaan (All-man) Somalitalk Jabuuti.

fatxumaalik@hotmail.com

Fadlan akh-riste ha fududeysan qormadan, ha dhibsan oo hana ku farxin ama dhab ka hadal buu kuu noqon ama dhalanteed, waana waxa jira oo xujo kugu ah, wax ka qabashadeeda adiga ayey kuu taal, Soomaalidu waxay tiraahdaa war la helaa talo la hel, Warr, Waran iyo Talo midkaad doonto u qaado, intaas weyga Afeef, laakiin Akh-ristayaasha sharafta leh, qoramadan waxaan ku soo qaadan doonaa, qaybaha ugu muhiimsan khilaafka Madaxweynaha iyo Ra’iisul Wasaaraha, dib u eegis qaybo ka mid ah qaabkii ay wax u socdeen shirkii dibu-heshiisiinta ee lagu soo gebagebeeyey 2009-kii caasimada dalka Jabuuti, sidoo kale waxaan ku soo qaadan doonaa qaabka faragelinta dowladaha horumarey ee caalamka ugu sameeyaan dowladaha kale iyo qaybo ka mid ah hab dhaqankooda muuqda iyo kuwa qarsoon ee aan wali la islafahmin.

Waxaa kale oo aan ku soo qaadan doonaa qaabka ay u shaqeeyaan hay’adaha UN-ka ee ka hawlgala dalka Soomaaliya iyo wax lagu sheego NGO,s-yada gudaha iyo arimo kale oo muhiim ah, waxaana ku soo xireynaa qormadeena qaar ka mid ah dadweynaha Soomaaliyeed ee ku dhaqan caasimada dalka Jabuuti aragtidooda ku aadan khilaafka Madaxweynaha iyo Ra’iisul Wasaaraha iyo waxa ay ku talinayaan.

Sida la wada ogyahay dunida aynu ku noolnahay, guud ahaan noloshu wey balaaran tahay, marka laga hadlo bani’aadamka, hadba si ayuu noloshiisa u maareeyaa, qaar waxay noloshooda ka raadiyaan wax soo saarka dhulka, Kaluumeysi iyo Xoolaha, halka qaar kale ay ka gudbeen dhamaan arimahaas oo waxayna gaareen heer warshado soo saara allaabo kala duwan oo aysan ka maarmin nolosha bani’aadamka, kuwaasoo isugu jira kheyraadka dhulka hoostiisa ah, badda, hawada iyo Qoraxda.

arimahaasi iyo kuwo kale oo badan, waxay qayb ka yihiin maareynta nolosha bani’aadamka, taasoo aakhirkii keentey in lagu tartamo soo saarista kheyraadkaas kala duwan iyo sida looga faa’iideysto, heer aadanuhu uu gaaro in qaarba qaarka kale uu u xoog sheegto, isagoo adeegsanaya, waayo aragnimada kala duwan ee uu ka heley nolosha aduunka ee leh Aqoon, Dhaqaale iyo Awood.

Taasina waxay keentey in bani’aadamku uu isu adeegsado,  aaladaha kala duwan ee uu kaga hormarey midba midka kale, balse kuma ekaan adeegsiga aalahadahan kala duwan ee uu gaarey oo wuxuu gaarey in uu isu adeegsado wax ka duwan waxyaabaha la isla bartey, sida hubka, qalabka kale ee wax soo saarka iyo tiro badnaanta dadka, laakiin waxaad moodaa adeegsiga hubku, in uu noqdey mid la wada ogaadey faa’iidada iyo khasaaraha uu u leeyahay aadanuhu, laakiin maanta waxaa la islamarayaa in la sameeyo wax ka duwan dhamaan arimihii la isla ogaa, gaar ahaan dowladaha horumarey.

Sababtoo ah, sida loo abuuro beeraha ayey colaada isugu abuuraan dowladaha dunidu xiligan, abuurista colaadaasi, waxay leedahay wajiyo kala duwan, sida mid xuduud qaarad ka qaarad, Gobol ka Gobol, wadan ka wadan, loolanka talada dalalka aduunka dhexdooda IWM, abuurista colaaduhuna, waxaa la ogaadey in lagu kala helo waxyaabao badan oo aan la soo koobikarin, sida dayowga aqoonta leh  ee Qaarad ka qaarad ka ymid, wax garadkooda, maal qabeenadooda, taariikh yahanada ay leeyihiin, waxyabihii ay hodanka ku ahayd Qaaradaasi nooc kasta uu yahay ama wadankaas, ayaa waxaa lagu helaa oo si fudud u fir fircooni gelineysa hawlaha shaqo  iyo kuwa warshadeed ee dalallkii ay u yimaadeen. Sidoo kale waxaa cilmi baaris lagu sameeyaa halka ay ka soo jeedaan faraca dadkaasi, is-bedelada ku dhaca dadkaasi iyo adkeysiga ay u leeyihiin jawiga cusub ee ay tageen.,

Waxaana shaqo abuuris nooc kasta ah ka hela, dadyowga cusub iyo kuwa looyimid intaba, deegaankuna wuxuu noqdaa, mid sameeya Is-bel  dhakhso ah oo aan hore loogu talo galin, waxaa camirma deegaanka oo dhan, indhaha bulshadaasi kala duwan ee isku dhacaya, waxay sameyaan Is-bedel xadaaradeed oo ka bilaabanaya xiligaas, waxaana meesha ka sii baxa, dhaqan hore meesha uga jirey ee ahaa mid mudooyin badan soo jirey nooc kasta uu yahay, islamarkaana ahaa mid sii socdey,  inkastoo dhaqanada qaar ay si dhakhso ah meesha uga baxayaan, hadana waxaa jira kuwo  mudo sii jiitama.

Hadana Inta badan waxaa dhacda, dadyowgii cusubaa dhaqankooda, taariikh wixii ay lahaayeen iyo luqadoodii, ayaa si dhakhso ah meesha uga baxda oo waxayna qaataan dhaqanka cusub ee ka dhashey isku dhaca dhaqankooda iyo kan cusub ee ay u yimaadeen, sababtoo ah, dadyowga cusub kuwooda waaweyn ee da’da ah, islamarkaana xifdisan dhaqankoodii, ayaa maalinba maalinta ka dambeysa meesha ka sii baxaya sababo dhimasho, mid da’da ah iyo mid caafimaad oo la soo gudboonaata bani’aadamka inta uu nool yahay.

Taasina waxay ka sameeyaan dadyowga dowladaha horumarey ee loo yimid, filimaan fara badan iyo buugaagg taariikh ah oo qaarkood lagu dhexdaro aydiyoolajiyada cusub ee la la doonayey, mustaqbalkuna waxaa looga dhigaa jiilasha cusub ee ku dhashey halkaas iyo kuwa ku dhex jooga dalkii laga soo haajirey ee ahaa jiilasha cusub dhaqankooda, waxaa kale oo intaa dheer kooda aqoonta leh ee muhandaska ah dadyowgan cusub ee soo hajirey, waxaa uu soo bandhigaa, aragtiyo wax ku ool ah oo ka duwan, kuwan ay u yimaadeen, waxaana si dhakhso ah loogu sameeyaa aragtiyadaas cusub, cilmi baaris deg deg ah, dabadeed isagii soo hindisey ayaa dib loogu celiyaa oo la baraa waxani qiimaha uu leeyahay dhamaan arimahaas iyo kuwo kale oo badan ayuu bani’aadamku xiligan isku hayaa.

Taana waxaa daliil u ah, eeryga Al-qaacida iyo waxa lagu sheego Argagixiso la dagaalka ee Qarnigan 21-aad ka qarxay dunida idil ahaan oo markaad si qoto dheer loo eego, sida ay u dhan yihiin labada kooxoodba, waa wax isku meel u socda oo ay abuureen dowladaha waaweyn ee Dunida, ujeedaduna waxay tahay, sidii looga hortagi lahaa mustaqbalka, wax, awoodooda wax u dhimaya noockasta ay yihiin, sida ay sheegtaan kuwan lagu sheego Al-qaacida oo ah in ay soo celiyaan Khilaafo Islaami ah, marka si aysan usoo bixin wax la yiraahdo Jihaad ama Khilaafo islaami ah iyo waxa ay la imaankaraan mustaqbalka dadyowga islaamka, in laga sii sameeyo ama ay sii tijaabiyaan xiligan dadka muslimiinta oo ah  awooda kaliya ee maanta dowladaha horumarey ay isha ku hayaan, dhaq dhaqaaqooda, taasoo ah ujeedada  dowladaha horumarey, marka aynu ka qiyaas qaadano saynis-yahanada soomarey dunida oo marka ay wax baarayaan u kala saara muxaafid iyo mucaarad ama NEGATIVE iyo POSOTIVE.

Sababtoo ah, marka si qoto dheer loo dhuuxo qaabka ay wax u socdaan iyo awoodihii kala duwana ee soomarey caalamka, kuwooda uga dambeeyey, waxay ahaayeen kuwo casharo badan laga barankaro, hadii la sii faah faahiyona, dunida xiliagan waxa ka jira, maamulo iyo maucaaradkooda, kuwaasoo ay abuureen dowladaha waaweyn ee caalamka, waxaad qaybaha warbaahinta caalamka ka maqleysaa ama ka arkeysaaa, maamul saxan oo laga sheegayo khaladaad uu ka galey dalkiisa iyo dadkiisa, dowladaha kale ee caalamka oo aan lahayn awood dhaqaale, mid aqoon, mid siyaasad fog iwm ee dalkeeda keliya la daalaadhaceysa mas’uuliyiintooda, waxaa dhegaha loogu shubayaa in wadan hebel uu shuruucda caalamka jebiyey, sidaas darteedna loo baahan yahay in tilaabo laga qaado, maadaama sharciyadaas loo sameystey in lagu caburiyo dowladaha aan lahayn wax lagu sheego codka Vito, isla xiligaas wixii ka dambeeya dalkaasi waxaa lagu qaadayaa weerar dhinac kasto ah oo waxaa laga dhigaa mid ka go’an aduunka intiisa kale, dabadeed waxaa loo diyaarinayaa koox mucaarad ah oo taageero dhinac kasta ah lagu siiyo duminta ama bedelaada maamulkaas, waxaana meesha kaaga cad in halkaas laga abuurey colaad cusub oo aan hore u jirin.

waxa keeney arintaasina marka dib loo eego, inta badan ugu dambeyn waxaa lagu sheegaa, arimo dhaqaale, mid deegaan, mid siyaasadeed oo uu dalkaas leeyahay, islamarkaasina loo arkey mid ku socda hab ka duwan kan ay iyagu doonayaan dowladaha waaweyn ee dunida, marka si loogu soo duwo wadadaas, waxaa lagu abuuraa buuq iyo qalaan qul uusan hore ugu jirin, dabadeedna waxaa kala fur furma, shabakadihii awooda badnaa ee dalkaas uu lahaa, ugu dambeyna wuxuu noqonayaa, maamulkaasi mid meesha ka baxa waqti kasta ha gaaree, ilaa uu ogolaado waxa laga doonayo.

Kooxaha mucaaradka ah ee loo abuurey dalkaasi, hadba si ayey dowladaha dunidu, magac ugu bixiyaan, dowladii Militeriga ahayd ee Soomaaliya, kooxaha ku kacay waxay u bixisey “MAH’BAR”, hadaba ereygaas muxuu yahay?, Goormuu soo baxay?!, Xiligan dalka Soomaaliya maka jiraa?! Ujeedadiisu maxay tahay?! Yaa gacan siiya?!, Akh-ristaha sharafta lahoow dhamaan su’aalahaasi iyo kuwo kale oo badan, waxaa loo baahan yahay in qaybaha kala duwan ee shacabka Soomaaliyeed uu isla fahmo, iyadoo la eego kuwa ugu daran uguna sii dar daran?!!

Ereyga Mah-bar waa erey micno balaaran leh, islamarkaana ka mid ah ereyo soo koobaya xubin ama Urur mucaarad ah oo ka soo horjeeda, nidaam hore u jirey oo qaabdhismeedkiisu ay diidan yihiin xubnaha Ururkaas, sidoo kale xubin ka mid ah maamulkii hore u jirey ama xubno kale oo cusub oo badanaa Ereyga Mah’bar adeegsada ama mas’uuliyiinta nidaam hore u jiray iyo taageerayaashooda ayaa adeegsada.

Nidaamyada hore uga jiray deegaanada qaar ee caalamka, Ruuxa laga dareemo Mah’bar-nimo, waxay kula dhaqmaan, dil, caga jugleyn, xariga iyo maxkamadeyn, iyadoo mararka qaar keento  in Ururka diidan nidaamkaas uu isna sameeyo fal celin joogto ah oo isugu jira dagaal, adeegsiga dacaayado kala duwan oo leh kuwo muuqda iyo kuwo qarsoon iyo abuurista degenaasho dari iyo is-bedel ka duwan habdhaqankii hore ee nidaamkaas ku hagayey maamulkiisa Deegaanka, taasina waxaa dhibaato badan ay ka soo gaartaa shacabka maamulkaasi.

Inkastoo maamulada dowladaha kala duwan ee ka jira dunida ee laga soo horjeesto qaarkood hadba si ay u maareeyaan, iyadoo aysan adeegsan wax lagu sheego xoog, islamarkaana ay u isticmaalaan nidaam ka khatarsan midka xooga ah oo marka loo eego guud ahaan dowladaha horumarey iyo kuwa la jaalka ah, hadana hadii aad eegto dalalka lagu sheego dunida seddaxaad waxaa ka dhaca, waxyaabo badan oo aan la soo koobikarin oo uu ugu horeeyo xoogg IWM.

Sababtoo ah, Sababaha keena abuurida nidaam diidnimo ama mah’bar oo dal dhexdiisa ka dhaca, waxaa ka mid ah wax is-daba mariska, eexda, laaluushka, lusasho hanti qaran, mid dadweyne, jebinta xeerarka guud iyo kuwa gaarka ah ee dalkaasi uu leeyahay iyo dadyow u halgama xoriyadooda ayaa waxay u horseedaa, wax aan la qiyaasikarin.

Arimahan ayaa sidoo kale waxaa qayb libaax leh ka ah, faragelinta dowladaha shisheeya ee ka jira caalamka, waxayna leeyihiin, kuwo ku bilowda hab derisnimo oo ka soo if-baxaan nidaam diidnimada, kuwo hore u gumeysan jirey  oo damac kale ka soo gala in dib ay ugu noqdaan dalkii ay gumeysan jireen, kuwo hore xooga loogu haystey oo xoriyadooda u dagaalamaya iyo kuwo qaab saaxiibtinimo ku bilowda oo isu bedela dano siyaasadeed iyo mid dhaqaale.

Danahaas is-diidan waxay keenaan, dagaalo daba dheeraada, bur bur dhaqaale goobta uu ka dilaacey nidaam diidnimada iyo dowladaha kale ee danaha ka leh dalkaasi qaarkood oo ugu dambeyn ku fashilma danaha ay ka lahaayeen, islamarkaana uu soo wajaho  qalalaase aan hore looga fiirsan iyaga dhexdooda,  maadaama uu halkaasi uu ka jiro hardan xoog badan, waxayna horseedaa in dalal kale uu ka sii qarxo nidaam diidnimo, iyadoo aan la soo af-jarin kuwii hore, sida dagaalada ka socda dalalka Af-gaanistaan, Ciraaq, Soomaaliya IWM oo laga barankaro casharo waaweyn oo taariikhdu ay in badan xusidoonto.

Inkastoo dowladahan colaadaha xiligan ka jira, marka si guud loo eego laga dheehankaro in ay isku guruub ku jiri jireen xiliyadii hore, sida Gaashaan Buurtii Waarso oo midowgii sofiyeetiga hormuudka ka ahaa, hadana marka laga reerbo  dalka ruushka, dowladahan waxay ka mid ahaayeen dowladaha ugu awooda badan Ururkaas, waxaana ku xidideystey khubaro kala duwan oo ku takhasusey nidaamkii shuuciga ahaa, islamarkaana laga yaabo in ay dib u soo cusbooneysiiyaan, khabiirada dalalkaasi, maadaama awoodii isku xireysey dalalkaasi ay bur burtey, hadna taasi waxaa la dhihi karaa waxaa socdaa waa ciribtirkooda.

Hadii aan si kale u dhigno oo la raaco hadalada, dadka u dhashey dalalkaasi, waxaa la dhihikaraa, waa nidmaan gumeysi cusub oo ay wadaan dalalka Reer galbeedka iyo mareykanka oo ku tartamaya, arimo dhaqaalo, mid awoodeed iyo siyaasad, maadaama dalalkooda ay ka soo shaac baxeen hoos u dhac dhaqaale iyo shucuubta dalalkaasi oo wax soo saarkii dhinaca tiknaloojiyada ay noqdeen kuwo ka gudbey xadkoodii, islamarkaana warshada soo saara hubka iyo qalabka kala duwan meel loo la’yahay oo caqabadaha ka dhashana mustaqbalka dhow laga yaabo dalalkooda, in ay ka soo shaac baxaan nidaam diidnimo xoog badan, lana ogaadey in dalalkaas ay ka taliyaan xisbiyo, mas’uuliyiin iyo ururo badan oo hab dhaqanka dalalkaasi, si farsameysan ugu tagri fali jirey khayraadka iyo awooda dadyowgaasi in mudo ah, islamarkaasina ay ugu mash-quuliyaan shucuubtooda, si waxyaaba ka dhacaaya gudaha dalalkooda loogu jeediyo  dibada.

Inkastoo khubarada caalamka ee wax baara ama u dhuun daloola is-bedelada dunida, ay siyaabo kale oo badan ay ku sheegaan, hadana qaybahaan aan soo sheegney, waxay qayb muhiim ah ka yihiin nidaam diidnimada caalamka ka jirta xiligan.

Waxaa kale oo si buuxda loogu sifeyn karaa ereyga Mah-bar, Munaafaq, ereygan munaafaqna waxaa uu ka soo jeedaa Diinteena Xaniifka, waxayna si faah faahsan uga hadashey micnaha ereygaas munaafaq oo isna muujinaya, nidaam diidnimo ama xaasid-nimo weynaatey.

Dadka ku si feysan munaafaq, waxaa lagu yaqaanaa in aysan ogoleyn wax kasta oo wanaagsan oo aan ka imaan maskaxdiisa ama kooxdiisa, wuxuu ku sheegaa wax aan macquul ahayn oo aan la qaadankarin, cidii ka diida aragtidiisa, wuxuu u diyaariyaa wax kasta oo uu kaga hortagikaro, taasina waxay keentaa isku dhac iyo qalaaqul aan hore loogu talagalin, inkastoo diinteena xaniifka ah ay xalisey, munaafaqa iyo caqligiisa xun, hadana xiligan la joogo, dadd la’aan ma ahan oo wey jiraan, dadd uurka gaalo ka ah af-kana waxay doonaan ka sheega oo dadka Islaamka ku dhex jira.

dadkaasi aan soo sheegney ee ku abtirsada nidaam diidnimada, waxay u adeegsadaan habab kala duwan, bulshooyinka caalamkuna waxay ku hayaan dhibaato xoog badan xiligan, Soomaaliyana xiligan waxaa ku sii xoogeysanaya, dadka leh calaamadahaas ama dowladahaas iyo wakiiladooda, waxayna soo mareen habab kala duwan, sida aynu ka aragney Hogaamiye kooxeedyadii ka jira dalka Soomaaliya mudada dowlad la’aanta, walina lama dhihikaro ma jirto koox dambe oo soo baxaysa.

Hadaba hadii aynu dib u eegno, taariikhda soo if-baxa ereyga Mah-barka Soomaaliga, waxaa la dhikaraa xiligii dowladii Militeriga ay dalka maamuleysey ayey ahayd, inkastoo ficil ahaan uu hore u soo jirey, hadana erey ahaan waa xiliga lagu kalsoon yahay soo if-baxiisa.  Dadka Soomaaliyeed, waxay hido iyo dhaqan u leeyihiin, sameynta ereyada cusub ee Qarni kasta.

Akh-ristaha sharafta lahoow, bal indhahaaga kaga bogo dood na dhex martey mid ka mid ah aqoonyahanada Soomaaliyeed, islamarkaan iga codsadey in aan magaciisa la xusin, arimo badan oo jira aw-good, maadaama uu wax badan ka ogyahay waxa ka dhacaya dalka Soomaaliya.

Sheekadeenuna waxay ku bilaabatey qaab iska kaftan ah, waxaa uu igu yiri “adigan hada joornaaliistaha sheeganaaya, imisaad jirtaa?”, markii aan u sheegey da’deyda ayuu igu qosley, taasina waa wax iska caadi ah oo bani’aadamku uu iska leeyahay iyo dadka xoogaawax is-mooda, sababtoo ah, ruux kasta oo cilmi leh, mid baa ka sareeya, sidaas darteed aniga uma arkin hadalkiisa wax culus oo dhinaceyga ayaan ka qosley, anigoo aad u daneynaya bal waxa uu igu kordhin karo.

Wuxuuna igu soo celiyey  “ma og-tahay halka aad wax ku baratey in aysan ahayn sax, bal ay tahay khalad?”, dabadeed waxaan ku jawaabey ma ogiye sababta ii sheeg, ayaan ugu jawaabyey Anigoo yaaban?!,  “hadaba waan kuu faa’iideynayaaye I dhegeyso” ayuu igu yiri.

“Dowladii militeriga ahayd ee Soomaaliya xiligii ay dalka ka talineysey, mas’uuliyiinta dowladaha deriska ah ee xiligan, iyadaa soo tababartey, islamarkaana u diyaarisey in ay noqdaan mas’uuliyiin qaran oo dalkooda iyo dadkooda wax u qabta, sida dalalka Itoobiya, Eriteriya, Kiiniya, Koofur Afrika iwm. Balse ururadii mucaaradka ahaa ee dowladii Militeriga Soomaaliya ka soo horjeedey, dowladihii taakuleyn jirey uma tababarin nidaam dowladeed in dalkooda ay ku soo dabaalaan, bal ee waxay ahaayeen kuwo Mah-bar nimo shaqaale shisheeyo loogu qortey, maamuladii dowladihii deriska ahaa markii ay meesha ka baxeen, waxaa la wareegey mas’uuliyiintii Ururada mucaaradka ee dowladii Militeriga Soomaaliya soo tababartey, laakiin kuweena dhamaantood waxay isu dhiibeen mas’uuliyiinta jabhadihii mucaaradka dowaladahan kala duwan ee ay taageereysey dowladii Militeriga Soomaaliya”!! ayuu yiri.

Mar aan weydiiyey sababtaas ayaa wuxuu ku jawaabey “Sababtoo ah, bal eeg intooda badan waxaa taageerayey dowladaha deriska ah, waxa keliya ee ay ku guuleysteen, waxay ahayd duminta maamulkii dalka, balse iney wax dhisaan uma dhisneyn ee waxay u dhisnaayeen dumin keliya, taasina wali kama aysan daalin oo wey wadaan, xili kastana koox cusub ayaa lagu bedelaa kuwii hore u jirey”!!.

Isagoo hadalka sii wata ayaa wuxuu intaa ku darey “Dib u eeg maamuladii kala duwanaa ee dalka Soomaaliya soo marey mudadii 20-ka sano ahayd iyo ururadii SS-ta watey, maxay xiligan ku hawlan yihiin Ururadaas iyo mas’uuliyiintoodii hore?!, maxaase ka dambeeyey oo dhashey?!, yaase taageera oo uguna sii daran?!! ayuu I weydiiyey.

Waxaan ugu jawaabey Runtii waa su’aalo badan oo muhiim ah, islamarkaana u baahan in shacabka Soomaaliyeed loo bayaaniyo halka ugu dambeysa ee inoo faah faahi.

Isagoo ay ka muuqato dabacsanaan iyo hadalka aan ugu jawaabey ayaa wuxuu yiri “Masar, Yeman, Liibiya, Itoobiya, Kiiniya, dhamaantood waa wada dilaaliin dhaqaalo weyn ku qaba arinta soomaaliya, waxayna mid kasta dooneysaa in arinta soomaaliya wax laga weydiiyo, hadana marka lagu daro Talyaaniga, Ingiriiska, dhamaan dalallka Bariga dhexe, mareykanka iyo Bakistaan, sida ay u dhan yihiin bal hoos ma u eegtey taageeradooda, waxa ay ugu fadhido khasaare iyo faa’iido dalka iyo dadka Soomaaliyeed mudadii dowlad la’aanta, islamarkaana xiligan ku soo siyaadey dowlado kale oo badan, kuwaaso taageeradooda ku bilaabatey qaab saaxiibtinimo oo hadana isu rogey dano dhaqaale iyo mid siyaasadeed”.

Waxaan ugu weydiiyey lama socdee bal ii faah faahi, wuxuuna ku jawaabey “Dhamaan dalallkaasi, waxay leeyihiin wakiilo kala duwan oo mas’uuliyiinta xiligan ka jira dalka Soomaaliya ah, kuwaa soo leh, mucaraad iyo kuwo dowlad sheegta, waxay kaloo leeyihiin ganacsato kala duwan, Ururo bulsho, aqoonyahano iyo siyaasiin qarsoon, iyadoo ay u sii dheer tahay Wakiilada rasmiga ee dalalkooda iyo shaqaale hoose oo Soomaali ah”.

Akh-ristoow, waxaa iga soo harey eegmo iyo aamusnaan, markaan arkey ninka wajigiisa waxa caro ka muuqa, wuxuu sii watey sheekadiisa “Hadii aynu  dalalkan mid mid u soo qaadano oo aynu ku hormarno,  dalka Masar, Taageeradiisa ee dhinaca dalka Soomaaliya, ugu horeyn Soomaaliya waxay ku taalaa meel muhiim u ah dalka Masar oo laga difaacikaro, dhinaca dagaal kaga yimaada dalalka kala dhexeeya muran xuduudeedka iyo kan biyaha webiga Niill, waxay keloo qiimeyneysaa dadka Soomaaliyeed, waa dadd si weyn ugu dheereeya xaga xamaasada noocyadeeda kala duwan, hadii la isku dayo in laga kiciyo dhinacyada Diinta, kan Carabta iyo kan Afrikaan-nimada ay sahlan tahay sida lagu kicinkaro, sidaas darteed si mustaqbalka hadii ay damacdo hiilo ama weerar ay ku qaado dowladaha ay kala dhexeyso cadaawada aan looga soo marin dhinaca Soomaaliya, islamarkaana iyadu waxa ay doonto ka fushato, haba ugu horeeyo wabiga Niilka oo dagaalkiisu xiligan meel xun marayo, dowladii ay taageerada ka heli lahayd ee Soomaaliyana ma lahan awood xilgan, dadka siyaasiinta iyo mucaaradkuna waxay ku leedahay xubno muhiim ah, sidaan hore kuugu sheegey” ayuu igu yiri.

“Sidoo kale Dalka Yemen, sida la wada og-soon yahay, waxay xoog ku haysataa, qaybo ka mid ah Marin biyoodka dalka Soomaaliya, sida babul mandab iyo jasiirado kale, sidaas darteed taageerada dalka Yemen, ma ahan mid ku dhisan dano siyaasad oo muhiim ah, islamarkaana ay ka leedahay dalka Soomaaliya, balse taageeradeeda waa mid cadaawadeed, sababtoo ah xiligii dowladii Militeriga ahayd oo ay duulaanka culus ku qaadey dalka Itoobiya, iyadoo xoreyneysa dhul iyo dadd ka mid ah dalka Soomaaliya, ayaa waxay gacan siisey dowladii Itoobiya, sidaas darteed taageerada ay bixineysey mudadii dagaalada sokeeyo, waxay ahaayeen kuwo Militeri ah ama hub ay isugu dhiibeysey Jabhadihii kala duwanaa ee ka jirey dalka Soomaaliya mudadii dowlad la’aanta, waxaa kale oo la wada ogsoon yahay, Maraakiibta shisheeye ee badda Soomaaliya Ka Kaluumeysta ama ku shuba Haraaga Sunta Nukliyeerka, in ay xarun u tahay, islamarkaana ay ku qabto dhaqaalo baaxad leh oo badeenuna ay Jariifto”.

“Sidoo kale Dalka Liibiya, wuxuu ka mid ahaa, dalalkii taageerey dalka Itoobiya, xiligii dowladii Militeriga ee xoreynta ugu jirtey, qayb dalka iyo dadka Soomaaliyeed, islamarkaana iyadoo ka baqeysa cududa ciidan ee ka soo baxeysa Geeska Afrika oo mustaqbalka, cirii gelineysa danaha ay ka leedahay Gobolka, iyadoo xiligaasina fulineysey dano kale oo qarsoonaa, taageeradeeduna ma ahan mid saaxiib-tino siyaasadeed ee waa mid cadaawad ah oo waliba sida Yemen oo kale ayey Hub iyo dhaqaalo isugu dhiibeysey kooxihii ku dagaalamayey talada dalka, ilaa xiligana wey wadaa.

Sababtoo ah, shirkadaha Maraakiibteeda Kaluumeysiga, waxaa lagu sheegey in ay yihiin kuwa badda Soomaaliya, si bareer ah uga kaluumeysta, islamarkaana mas’uuliyiin ku sheega soomaaliyeedna ay u tusto, waji kale oo Afrikaan-nimo in badda Soomaaliya lagu soo duuley, islamarkaana waxaa lagu xantaa, in kooxaha burcad badeedda xiriir hoose kala dhexeeyo oo ay u tahayba xiriiriyaha soo qabashada Maraakiibta cusub iyo Af-duubkooda”!! ayuu yiri.

Siduu u fadhiyey ayaa wuxuu u jeestey xaga dalka Ibootibiya, isagoo sharxaya wuxuu yiri " dalka Itoobiya, sida la wada ogyahay xiligii Gumeysiga reer yurub uu Afrika qaybsanayey, waa dalka keliya ee Afrikaanka ahaa ee ka qayb qaatey, qaybinta qaarada Afrika, islamarkaana qayb ahaan loo siiyey dhulka Soomaaliyeed, qaybta ay xiligan gumeysato”.

Waxaa kale oo uu intaa raacsadey “sida muuqata, dalka Itoobiya xiligaas, waxay ahaayeen jawaasiista Gumeystayaasha Reer Yurub oo loogu adeegsanayey hab noocyo kala duwan, dalalka Afrika, kuwaasoo kala ahaa dhinaca midabka, kan aqoonta qaaradda Afrika, kan Af-ka, maadaama ay Afrika dhamaanteed, deris wada tahay, dhaqanadooduna uu isu dhaw yahay, marka laga reebo qaybo yar, ayaa iyadoo laga duulayo arimahaas iyo kuwo kale oo fara badan ayna ka mid tahay dhinaca diinta oo xiligaa dhibaatooyin badan kala gaarey dadka Soomaaliyeed iyo boqortooyadii xiligaa ka talineysey ee dalka Itoobiya ku heshey, walina wey la qeylineysaa.

Hase ahaatee uruge lehe, maamulka xiligan ka taliya dalka Itoobiya, waxaa uu wax ku bartey dalka Soomaaliya, waxaana soo barbaariyey dowladii Militeriga ahayd ee Soomaaliya, iyadoo u jeedadeedu ahayd sidii  looga xoreyn lahaa, maamulkii uu hogaaminayey keligii taliyihii Mingiste, qowmiyado kala duwan oo Muslim ahaa oo  uu ugu horeeyo, Gobolka shanaad ee ay soomaalidu degto.

Runtii Jabhadii uu hogaaminayey ninka Ra’iisul wasaaraha ka ah, xiligan dalka Itoobiya, wey u hagar baxdey, dowladii Militeriga ahayd ee Soomaaliya, taasina waxaa daliil u ah, habka maamulkoodu u shaqeeyey, markii uu dalka ka baxay Mingiste, waxaa uuna qaatey go’aan ah qaybi oo xukun, sidoo kale, wuxuu xornimo siiyey dalka Eriteriya, kadib markii uu ogaadey in uusan ku guuleysaneyn maamulkiisa, inta dalkaasi uu hoos imaanayo taladiisa, taasoo la dhihikarey, waa siyaasadii ugu xumeyd oo uu fuliyo, Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, sababtoo ah, waxaa uu iska riixey deegaan, dadd iyo marin biyood muhiim ah oo wax walba u soomari lahaa.

balse xeel dheerayaal siyaasadeed, waxay ku sheegeen in arintaas uusan iska fulin, sababta uu arintaas u sameeyey ay ahayd, rajo uu ka qabey in uu la wareego xeebta dheer ee dalka Soomaaliya, si uu ku gaarana, waxaa uu hub isugu dhiibey jabhadihii hubeysaa ee dalka Soomaaliya ka hana qaadey mudadii dowlad la’aanta ahayd, kadib markii ay isu dhiibeen, kuwii hore iyo kuwa dambe intuba isaga, taasoo u muuqata Jabhad Isu dhiibtey Jabhadd oo aakhirkii iyadoo duulaan hubeysan ah soo gashey dalka Soomaaliya, balse kuma guuleysan hadafkeedii ahaa qabsashada xeebta dheer ee dalka Soomaaliya, arimahaas iyo kuwo kale oo fara badan oo uu sameeyey maamulka Itoobiya, kama ahayn taageero siyaasadeed oo ku timid mid saaxiibtinimo iyo mid deris ee waa mid cadaawad ku dhisan, inagoo intaas ku ekeyneyna hab dhaqanka dalka Itoobiya, sababo badan oo jira aw-geed, hadana halkii dhulka Soomaali galeed ay ka xoreyn lahayn ayey Eriteriya ka xoreysey, inkastoo dagaal adag uu dhex marey oo walina aan laga gaarin xal” ayuu yiri.

Siduu iigu sheekeynayey ayaa Wuxuu u soo jeestey xaga Kiiniya wuxuuna yiri “Waxaa wax laga xumaado ah, qaabka ay kula dhaqanto dowlada Kiiniya dadka Soomaaliyeed, Dowlada Kiiniya, waxaa ay ka mid tahay dalalka xooga ku haysta dhul soomaaliyeed, sida Itoobiya iyo Yemen oo kale oo waxay gumeysi xooga ah ku haysataa, dhul iyo dadd Soomaaliyeed, waxaa kale oo intaa u dheer, markii ay bur burtey dowladii dhexe ee Soomaaliya, waa dalka keliya ee ka faa’iideystey arimo badan oo khuseeya dalka Soomaaliya, sababtoo ah, waxaa ku qaxay in badan oo ka mid ah dadka Soomaaliyeed qaybihiisa kala duwan, waxaana xarun KMG ah ay u noqotey Hay’adaha kala duwan ee dalka Soomaaliya ka hawl-gala iyo wakiilada beesha caalamka ee dalka Soomaali fadhigooda ahaa, sidaas darteed, waxay isku heshey xoog jaban, xirfad siyaasadeed oo baaxad leh iyo dhaqaalo aan xad lahayn. sidaas darteed, taageerada kiiniya ma ahan mid siyaasad iyo walaaltinimo ku timid ama saaxiibtinimo iyo derisnimo ee waa mid cadaawadeed.

Sababtoo ah, dib u eeg imisa shir ayaa lagu qabtey, dalka Kiiniya?, miraha ka soo baxayse ma yahay mid keeney guulo la taabankaro?, maxayse isku daydey?, rabitaankeeduna muxuu yahay xiligan?, dhamaan su’aalahaas iyo kuwo kale oo badan waxay daliil u yihiin cadaawad siyaasadeed ee ay ku hawlan tahay Kiiniya oo waliba dadka Soomaaliyeed ku eegeyso indho cadaawad xoog badan, bal ee damaca dalka Itoobiya iyo kan Kiiniya, marka la is-bar bardhigo, waxaad moodaa in uu xoog badan yahay kan Kiiniya, cadeymaheeduna waxaa ka mid ah, heshiis beenaadkii lagu sheegey Is- af-garad iyo kuwo kale oo qarsoon oo aan u deynayo inta ay qoreyso taariikhda, qaybaha dadka Soomaaliyeed wey bah dishaa, sida siyaasiin isku sheega dowlada, kuwa kale ee wax moodey oo iyada markasta ku orda iyo waliba waxay keloo dhibaato baaxad leh ku haysaa Qoxootiga Soomaaliyeed ee ku qaxaya, sidoo kale ganacsatada soomaaliyeed waxay ku haysaa dhibaato aan yareyn, islamarkaana ma doonayo xiligan in aan faah faahiyo” ayuu ku soo koobey arinta Kiiniya.

waxaa uu u jeestey sida isagoo iskuul dhigaayo oo kale xaga iyo dowlada talyaaniga “Dowlada Talyaaniga, waxay ka mid tahay dowladihii dalka Soomaaliya Gumeysan jirey, qarnigii 19-aad ilaa iyo bartamihiisa, islamarkaana qayb ka mid ah xornimo ka qaatey, inkastoo nidaam adag oo la xusikaro uusan kaga tegin dalka Soomaaliya, hadana maamuladii kala duwanaa ee soomarey dalka Soomaaliya, waxaa lagu tiriyaa dowlada keliya ee aan wali, si cadaan ah dalka looga saarin, islamarkaana siyaasadaheeda kala duwanaana ay kula dhaqmeysey, balse markii ay bur burtey dowladii dhexe ee Soomaaliya, ma jirin wax isku day muuqda oo ay u sameysey dadka iyo dalka Soomaaliyeed oo waxay ku dhaqaaqdey dhibaateynta iyo bur burinta hantida qaranka Soomaaliyeed iyo shacabka”.

Wuxuu keloo yiri “Talyaanigu, dadka Soomaaliyeed, wuxuu u ahaa dalkooda labaad, xiligii dowladii dhexe ee Soomaaliya, balse shacabkii Soomaaliyeed ee ku qaxay dalka talyaaniga, kama helin wax taageero ah oo waxay u geysatey dhibaato midii ugu darneyd oo ay kala kulmaan dowladaha caalamka, waxayna ka mid tahay, dowladaha ugu horeeya ee diidey aqoonsigii ama baasaboorkii Soomaaliya, waxay keloo si bareer ah Xeebaha Soomaaliya Maraakiibteeda ugu daadiyeen Sunta Haraaga Nuyukleyrka ah, islamarkaana waa dalka keliya ee jideeyey in xeebaha Soomaaliya si sharcidaro ah loogu kaluumeysto oo aan hal maalina ka baaqsan, sidaas darteed taageeradiisa ma ahan mid siyaasadeed iyo mid saaxiibtinimo ee waa mid cadaawad ku dhisan.

Sababtoo ah, maamul kasta oo la soo dhiso waxaa uu ka yahay goob jooge, garuumo badan wata, kuwaasoo isugu jira kuwo qawda maqashii ah iyo kuwo bur burin ah, urur kasta oo mucaarad ah, waa dowlada keliya si cadaan ah looga dhex arko, islamarkaana maamul kasta oo la soo dhisana mucaarad u diyaariya, isagoo rajo ka qaba in mar labaad uu dib ugu soo noqdo dalka Soomaaliya ilaa laga ogolaado ama isku day kasta uu bur buriyo”.

“Dalka Ingiriisku waa dalka keliya ee ku guuleystey, deegaankii uu hore u gumeysan jirey, in uu gooni ula dhaqaaqo, islamarkaana maamul u sameeyo, isagoo waqti badan ku bixinaya sidii uu u kala qaybin lahaa dalka Soomaaliya, arintaasina waxaa wakiil ka ah xubno ka socdey safaarada uu ku leeyahay dalka Itoobiya oo in mudo ah ku soo noq noqtey, waxaa uuna sameeyey isku dayo kale oo fara badan, sidii Gobolada woqooyi ee Soomaaliya, maamul iyo nidaamyo kala duwan oo lagu hormarinayo deegaanadan loogu sameyn lahaa, oo Gobolada Koofureed ee Soomaaliyo iyo kuwa Woqooyi uu kala dhex dhigo cadaawad daran.

Sababtoo ah, xiligii xoriyad doonka Soomaaliya ayaa Ingiriiska, dadka Soomaaliyeed ka soo horjeesteen hab dhaqankiisa guracan ee leh wajiyada badan, islamarkaana ku dhisan qaybi oo xukun.

Ingiriisku waxaa kale uu ku guuleystey, in uusan soo xaadirin shirarka dibu-heshiisiinta ee loo qabto siyaasiinta Soomaaliyeed mudadii dowlad la’aanta, inta badan, intii uu socdey shirkii lagu qabtey dalka Jabuuti ee ARS iyo TFG, ma jirin xubin ka socotay dalka Ingiriiska oo soo xaadirtey shirarkaas kala duwanaa ee ka dhacey dalka Jabuuti 2008 ilaa iyo 2009-ka inta aan ogahay, taasina waxay muujineysaa in arinta Soomaaliya uu meel iska dhigey, islamarkaana uu qaybtii isaga lagu magacaabi jireyna meel ku xirtey, taasoo muujineysa caqabada nabadeynta Soomaaliya in uu qaybta ugu weyn ka muuqdo.

Taageerada dowlada ingiriiskuna, waxay ku xiran tahay mid cadaawad oo cuqdad ay ku jirto, islamarkaana aysan ahayn mid saaxiibtinimo siyaasadeed, ilaa cuqdada uu ka qabo arintaasna wax u qalmo oo saamaxa la helona, uusan marna ka haridoonin, waxaa kale oo lagu xantaa arimo badan oo ka jira geeska afrika in uu qayb  ka ahaa.

Ninkan isagoo aad moodo in uu soo maaxanayo daqiiqadba daqiiqada ka dambeyso ayuu wuxuu sheekadiisa la soo dul is-taagey dowladaha carabta “Dhamaan dalalka Khaliijka carabta la isku yiraahdo iyo bariga dhexe, saaxiibtinimadooda, walaall-nimadooda carbeed iyo tan islaam-nimo, tan is-tiraatiijiyadeed ee geeska Afrika, waxaa ka xoog badiyey, Ceelasha shidaalka ah ee ka burqanaya deegaanadooda iyo boqortooyooyinka Jabaabirada ah ay hayaan, in bedelkood hadii Soomaaliya laga qodo shidaal ama maamul shuuro ah laga sameeyo, in ay ciriiri dhaqaale iyo mid maamul geli doonaan dalalkooda sidaas darteed si aysan u hirgelin arintaas, dadka Soomaaliyeed oo lagu yaqaano, dadd si weyn ugu add adag dhinaca diinta, waxay u abuureen mash-ruuc Jihaadi ah oo looga soo horjeedo, danaha dhaqaale ee ay ka leeyihiin dowladaha reer galabeedka geeska afrika, iyadoo maskaxdoodu lagu shubayo Gaalo naceyb, halka deegaanada ay degan yihiin oo dhan ay maamulaan dowladaha reer galbeedka iyo mareykanka, islamarkaana ay ka jiraan waxyaabo badan oo diinta islaamka ka soo horejeeda, iyadoo aysan ku dhicin in ay ka hadlaan!!.

waxaa kale oo ay ka soo horjeedaan, mash-ruucaan xukunka cida ay bulshadu doorato loo dhiibo, kaasoo iyaga maamulada ka jira dalalka carabta guud ahaantood uu ku dhisan yahay, mid boqortooyo iyo mid kelitelisnimo, sidaas darteed aysan doonayaan, nidaamka shuurada islaamka oo Soomaaliya laga hirgeliyo, waxayna ku bixinayaan wax kasta oo dhaqaalo ah oo looga hortegikaro arimahaas. Sidaas darteed saaxiibtinimadooda, walaall-nimadooda waxay ku dhisan tahay mid cadaawadeed ee ma ahan mid siyaasadeed iyo dano muhiim kale oo ay ka leeyihiin dalka soomaaliya”.

Wuxuu keloo si gaar ah u xusey dalka Sucuudi Carabiya “ninka ugu sareeya Al-qaacid,a wuxuu ka soo jeedaa dalka Sucuudi Carabiya, Boqortooyada xilka haysana soo qabashadiisa, waxay ku bixineysaa dhaqaalo badan, sababtoo ah mar wuxuu ka soo horjeeda nidaamka boqornimada dalkaasi ka jirta iyo kan dowladaha reer galbeedka ay ku joogaan dalkaas, dhaqaalaha ugu badan ee soogala kooxaha mucaaradkuna, waxay ka soo galeen dhinaca dalalka khaliijka, si loo difaaco nidaamyadaas boqorada ku dhisan ee faasidiinta ah iyo ciriiri dhaqaale oo ay ka baqayaan”.

“Wuxuu is-weydiiyey ileyn dadka Soomaaliyeed kalama baran miyaa dunida, bal eeg Dalka bakistaan, waxaa ka yimaada wadaado gar dhaadheer oo isku sheega marka hore in ay yihiin, Jameecadda Tabliiq, sidey hadba meel u tegayaan waxay si xariifnimo ah ugu biiraan Urur diimeedyada mucaaradka ah ee ka jira dalka soomaaliya, iyagoo iska dhiga mujaahidiin, bal ee wey ka fog tahay waxa ay sheeganayaan, sababtoo ah hadii ay yihiin dadd jihaad doon ah, deegaanada Kashmiir iyo Af-gaanistaan ayaa waxaa ka socda dagaalo noocyo kala duwan leh, hadii ay run tahay maxay jihaadkaas ugu biiriwaayeen, midkaas ayaa kaga xaqnimo badan ka soomaaliyee? “Ayuu is weydiiyey.

Laakiin marka runta laga hadlo waxay tahay buu yuu yiri “waa jawaasiis shisheeye oo shaarar badan huwan, islamarkaana qaba cuqdad ka dhalatey, dagaalkii dhex marey ciidamadii UNISOM TWO iyo kii Gen, Caydiid ee lagu gumaadey ciidamadii Bakistaanka ahaa, sidoo kale waxay xirfad tababar noocyo kala duwan leh oo ay ku shaqeystaan u soo gudbiyeen dalka Soomaaliya oo ay aafeeyeen dagaalada sokeeye ee aan micnaha lahayn, si ay isu baabi’iyaan dhexdooda, taasina waa xaqiiqo jirta.

Sababtoo ah, bal dib u eeg dhaqaalaha ay ka helaan hawsha tababar ee ay ka fuliyaan dalka Soomaaliya, sanadkiiba imisa jeer ayaa la kala bedelaa kii hore u joogey oo la keenaa mid cusub” ayuu yiri xeeldheerahanoo ay ka muuqato wajigiisa caro daran.

Wadankii ugu dambeeyey ee uu xuso wuxuu ahaa dalka Mareykanka “dalka Mareykanka saaxiibtinimadiisa, inta badan waxay ku dhisan tahay dano dhaqaale, mid is-tiraatiijiyadeed iyo mid cadaawad ah, waligiisna saaxiibtinimo siyaasadeed Soomaaliya lama yeelan, hadana lama yeelanayo, taageerada uu bixiyana ma ahan mid uu iska bixinayo, waa dal saaxiibo badan ku yeeshey dabayaaqadii qarnigii  labaatanaad ee tegey Bariga Afrika, marka saaxiibtinimadiisa ma ahan mid si deg deg ah wax looga helayo., Sababtoo ah taageerada uu bixiyo waxaa uu bedel u qaataa wax ka badan waxa uu bixiyey, bal dib u eeg xiligii uu yimid dalka Soomaaliya 1993-dii, markii uu yimid, dalka Mareykanka waxaa la hawl geliyey Warashado badan oo in mudo ah ka fadhiyey dalkiisa, kadib markii uu si bareer ah u gurtey kheyraadkii dalka Soomaaliya noocyadiisa kala duwan badd iyo beri intaba.

Sidoo kale, imaanshiyihii uu yimid dalka Soomaaliya, waxaa uga kordhey khibrad dagaal oo aad u balaaran, islamarkaana uusan heleen waqtiyo dhaw, soomaaliya waxaa uu ka leeyahay dano Saldhig Militeri oo muhiim ah, waqti kasta oo ay ku qaadato, wuxuu doonayaa in arintaas uu ka fuliyo, waxaa kale oo intaa dheer, kheyraadka dabiiciga ah ee dalka Soomaaliya qabihiisa kala duwan in uu qandaraas ku qaato, si shirkadaha iyo warshadaha waaweyn ee uu leeyahay uga helaan macaashul macaash, dhamaan arimahaas iyo kuwo kale oo badan oo uu ka leeyahay qaarada Afrika ayaa waxay hordhac u tahay, waxa loogu yeero la dagaalanka Argagixisada iyo Burcad badeedda, waxaa uuna si aan toos ahayn u soo kireystey ciidamada UGANDA iyo BURUNDI si hadafkiisa u gaaro.

Shir kasta oo loo qabto dadka Soomaaliyeedna, waxaa uu ku leeyahay xubno cusub oo muhiim ah oo ka shaqeeya danihiisa, islamarkaana ah Soomaali, lagama yaabo ilaa danihiisa uu ka gaaro, xalka soomaaliya  lagama yaabo in la helo isu soo dhawaansho dhaw, waana dalka ugu weyn ee faragelinta tooska ah iyo midka aan tooska ahayn soomaaliya ku haya”.

Dhinaca kale Xeeldheerahan mar uu ka hadlaayey Hay’adaha qaramada midoobey ee ka hawl gala dalka Soomaaliya ayaa wuxuu yiri “Tan iyo markii ay burburtey dowladii dhexe ee Soomaaliya, dalka Soomaaliya waxaa ka hawl gala Hay’addo kala duwan, kuwaasoo isugu jira Dowli iyo kuwo aan dowli ahayn. Hay’addaha ugu badan ee ka hawlgala dalka Soomaaliya, waa UN-ka waxayna Xafiisyo ku leeyihiin inta badan Gobolada iyo degmooyinka dalka Soomaaliya.

Tirada Hay’addaha UN-ka waxay gaarayaan ilaa  18-Hay’addood, kuwaasoo la dhihikaro waxay bedeleen dhamaan 18-kii Wasaaradood ee uu lahaa dalka Soomaaliya, sidoo kale waxay Soomaaliya ka sameysteen NGO,s-yo yar yar oo hoosyimaada hay’addahan kala duwan, kuwaasoo ka shaqeeya hawlaha loo igmadey iyo waxa dheer, taasoo la dhihikaro, waxay si toos ah u Af-duubteen dhamaan sharcigii iyo kala dambeyntii dalka uu lahaa, kuwaasoo aanba ogoleyn in dalka Soomaaliya laga hirgeliyo nidaam iyo kala dambeyn, inkastoo sida ay Afka ka sheegaan ujeedkoodu yahay maamul wanaag, laakiin xaqiiqada jirta ay tahay sidii ay uga shaqeyn lahaayeen hurinta colaada iyo bur burinta dalka iyo dadka Soomaaliyeed”.

Wuxuu keloo sii faah faahiyey aragtidiisa ku aadan dhinaca Hay’adaha Qaramada midoobey  “bal eeg NGO,s-yadan kala duwan ee ka hanaqaadey dalka Soomaaliya, waxay helayaan wax ay  ku fuliyaan mashaariicdooda, laakiin Wasaaradihii dowladaha kala duwan ee dalka ka hirgeley, waxay la bur buraan dhaqaalo la’aan iyo wax lagu sheego nidaam amni oo aan ka jirin dalka Soomaaliya, taasoo marka dib loo eegana ay salka ku hayso balan qaad taageero dhaqaale Afka ah oo aan la jirin ficil”.

Wuxuuna igu soo celiyey su’aal ma is-weydiisey maxaa keeney khilaafka Madaxweynaha iyo Ra’iisul Wasaaraha??!!

Waxaan ugu jawaabey saaxiib adigaa wata hadalka ee ii dhameystir, dabadeed isagaa hadalkii qaatey “Khilaafka Madaxweynaha iyo Ra’iisul Wasaaraha waa noocyo badan yahay, waxaa ka mid ah, wax qabad la’aanta Xukuumadda, Keenista Ciidamo Shisheeye oo dalka Soomaaliya la keeno, sidoo kale waxaa qayb ka ah warqad uu u qorey waxa lagu sheego Beesha caalamka, islamarkaana uu ku dalbanayo, in laga taageero sidii qabyo qoraalka Dastuurka looga ansixin lahaa xubno gaar ah oo uu isagu cayintey, iyadoo Baarlamaanka iyo Golaha Wasiirada aan la soo marin, taasoo ay ka xanaaqeen in badan oo ka mid ah mudanayaasha baarlamaanka TFG, sidoo kale Dastuurka ayaa waxaa laga dhex arkey in uu u daneynayo Beelaha dega Gobolada Woqooyi Bari ee Soomaaliya iyo kuwa dega Gobolada Jubooyinka, Sh/hoose, Baay, Bakool iyo Geddo, Hadii aan dhinac kale ka eegno, mid ka mid ah raga sida gaarka ugu dhow labada mas’uul oo aan la sheekeystey waxaa uu uu ii sheegey sidan “Waxaa isku dhacey Hay’adda UNDP iyo mid ka mid ah Wasiiradda xukuumadda Ra’iisul wasaare Cumar Cabdirashiid, kadib markii Hay’adda UNDP iyo  Machad cilmi baaris oo fadhigiisu yahay dalka Jarmalka oo wax ka wadey hawlaha qabyo qoraalka dastuurka Jamhuuriyada Soomaaliya ay ka joojisey shaqadii uu wadey, islamarkaana ay u soo gudbisey Wasiiraka khuseeya dhinaca dastuurka, kuna wargelisey in Machadkaas ay shaqada ka joojiyeen, taasoo Wasiirka iyo Hay’adda UNDP ay isku maandhaafeen, sida uu ii sheegey mid ka mid ah shaqaalaha Hay’adda wuxuuna igu yiri “sababta isku dhaca wasiirka iyo hadana waxay ahayd, Wasiirkii ayaa wuxuu weydiiyey Hay’adda UNDP, ma adinkuu shaqada idiin hayaa machadku mise dalka iyo dadka Soomaaliyeed?!!”, hadalkaasi wuxuu ka xanaajiyey madaxda Hay’adda UNDP Soomaaliya iyo shaqaalahooda, waxaana halkaasi ka dhacey, is-maan dhaaf  xoog badan oo dhinaca UNDP iyo Wasiirka.

Wasiirka ayaa amar ku siiyey Hay’adda UNDP in aan shaqada laga joojin Karin Machadkan Cilmi barista Jarmalka, wuxuuna ku yiri “machadku uma shaqeeyo hay’adda UNDP ee wuxuu u shaqeeya dowlada Soomaaliya, sidaas darteed waa in shaqadiisa si madax bannaan u gutaa, inta uu fulinayo qorshaha qaranka”

“Hadalka Wasiirka ayaa waxaa diidmo adag kala horyimid hay’adda UNDP, waxayna warqad qoraal dacwad ah ka qortey Wasiirka, waxayna u gudbisey Ra’iisul Wasaaraha, waxaana wadahadal toos ah dhex marey Ra’iisul Wasaaraha iyo Hay’adda UNDP, waxayna u sharaxdey qaabka ay wax u dooneyso, taasoo Ra’iisul wasaaruhu ku qancay, sidaasna hay’adda UNDP hawsheeda iska sii wadatey, inkastoo qoraalkaas aan ka helin faah faahin dheer, hadana Ra’iisul wasaaruhu wuxuu u yeerey Wasiirka, si uu wax uga weydiiyo, Wadahal kadib, wasiirka waxaa lagu amrey in qorshaha iyo talada UNDP ay soo jeedisey uu raaco, taasoo wasiirku su’aal adag ka horgeeyey Ra’iisul wasaaraha.

wuxuu yiri wasiirku “Ra’iisul wasaare, dalka ma anagaa ka dowlad ah mise Hay’adda UNDP ?!!, waxaa kale oo uu sii raacsadey, hadii dalka aanu dowlad ka nahay waa in ay raacaan awaamiirta madaxda Qaranka iyo shuruucda dalka u yaal shaqaalaha Hay’adda UNDP!, hadi kale ha iska tagaan”, Cumar cabdirashiid ayaa hadalkaasi si weyn uga maagey, islamarkaana amar adag dul dhigey wasiirka.

Wasiirku isagoo aan marna ka daadegin amarka Ra’iisul wasaarihiisa ayaa wuxuu si aan gabasho lahayn ugu gudbiyey Madaxweyne Shariif Sheekh Axmed, islamarkaana u faah faahiyey sida  ay wax u jiraan, taasoo Madaxweynuhu ay ku noqotey fajiciso, islamarkaana hurdadii ka kicisey oo isna amar kale dul dhigey Ra’iisul wasaaraha, laguna sii adkeeyey in uusan faraha la gelin hawlaha wasiirku uu wado”!!.

Cumar Cabdirashiid ayaa isna waxaa uu la hoos galey amarkii lagu soo rogey, Gudoomiyaha Baarlamaanka Shariif Xasan Sheekh Aadan oo ay isku guruub ahaayeen isaga, xiligii seefta lala dhacayey Gudoomiyihii hore ee Baarlamaanka Aadan Madoobe, waxaa uuna ka heley garab buuxa iyo qorshe qarsoonaa in mudo ah oo xiligan si tartiib tartiib u soo ban baxaya.

Qorsha xilka looga qaadayo Ra’iisul Wasaare Cumar Cabdirashiid ayaa waxaa uu soo socdey in mudo ah, waxaa uuna soo bilowdey intii aan laga guurin caasimada dalka Jabuuti, kadib markii la ogaadey kartidiisa maamul, tan fikir iyo mida siyaasadeedba, balse waxaa loo raadinayey jaanis looga qaado xilka, inkastoo koox isaga taageerayaal u ahaa oo  badan, islamarkaana ka tirsan TFG-dii hore,  ayaa waxay difaac adag u galeen sidii looga hortagi lahaa arinkaas walina wey wadaan, waxaana qorshihii ugu horeeyey ee xil ka qaadista Ra’iisul Wasaaraha, lala doonayey, waxaa lagu wareejiyey Gudoomiyihii hore ee Baarlamaanka Aadan Madoobe oo xildhibaanadii hore ee TFG-da caro weyn ka qabey soo guuritaankii Baarlamaanka uu ka soo guurey magaalada Baydhabo, ogolaanshaha tirada lagu kordhiyey baarlamaanka, mushaar la’aan in mudo ah soo wajahdey xubnaha golaha baarlamaanka iyo kulamada baarlamaanka uu lahaa oo in mudo ah uu meer meeriyey, taasoo aakhikii uu meesha isaga huleeley isagoo wareersan, islamarkaana aan ku xisaabtamin qabsoomid la’aanta fadhiyada baarlamaanka waxa ay ku keeneyso”.

“Arinta xil ka qaadista Cumar Cabdirashiid, waxay kaloo soo martey mar xalado kala duwan oo qaarkood ay ka mid ahaayeen heshiiskii uu la soogaley Putland, kii Ahlu Suna, qorshihii xarunta  la dagaalanka burcad badeeda  xeebaha Soomaaliya ee lagu kala sixiixdey dalka Jabuuti, sanadkii aynu ka soo gudubney iwm, dhamaan arimaas iyo kuwo kale oo badan, islamarkaana la tashiyo kala duwan lagala yeelanayey qaar ka mid ah madaxda Urur goboleedka IGAD, madaxda Hay’adaha qaramada midoobey iyo kuwa Afrika oo aakhirkii seeftii isaga lala doonayey ay la tagtey gudoomiyihii hore ee Baarlamaanka iyo qaar ka mid ah wasiiradiisa oo wax ka wadey arinta, laakiin maanta ayey joogtaa” ayuu yiri  ninkan

isagoo sii hadlaya wuxuu yiri “Waxaa kale oo jira, markii ay soo shaac baxdey dhicitaanka miisaanka siyaasadeed ee cumar cabdirashiid, xubno isu soo diyaariyey qabashada xilkan xajiinta badan leh, kaasoo aan la ogeyn halka uu ku dambeyn doono mustaqbalka dhow iyo kan fogba.

Dhinaca kale gudiga dastuurka madaxa bannaan ee qabyo qoraalku, waxaa ka dhex jira khilaaf maamul, mid aqooneed, mid beeleed iyo mid siyaasadeed oo salka ku haya siyaasadaha is-diidan ee ka jira dalka Soomaaliya iyo kuwa faragelinta shisheeye, kuwaasoo aysan warba ka hayn dhamaan bulshada Soomaaliyeed, iyadoo taasi ay jirto ayaa mararka qaar waxaa dhacdey in la isku qabto qodob ka mid ah qodobada qabyo qoraalka dastuurka ee ay qorayeen, taasina waxay keentaa, in la yiraahdo aan ka gudubno oo aan gudagalno kuwa kale ee inoo harey, maalmo kadib qodobkii la isku qabtey ayaa dib loo soo celiyaa, iyadoo aan waxba laga bedelin waxaana cod la geliyaa qodobkii si meesha looga saaro wax la yiraahdo midi midi ku taagtii hore oo sidaasna lagu ansixiyo qodobkaas, isagoo Afka ku wata falaaro badan oo mariid leh.

Laakiin dhabtu ma ahan sida loogu codeeyey, bal ee waxaa lagu sameeyey faragelin qaawan oo ay la socoto balan qaad dhaqaale oo aan la ogeyn iyo mid siyaasadeed intuba, taasina waxaa daliil ah dhaq dhaqaaqa gudiga iyo qaabka hay’adaha kaalmeeya, waxaa laga dareemayey Ajendooyin badan oo aan la qiyaasikarin, balse marka dib loo eego oo la isku dayo in wax laga ogaado, xubnaha qaarkood mustaqbalka dhow iyo kan fog, waxay u muuqdaan kuwo loo diyaarinayey qabashada xilka xukuumadaha soo socda.

Xubnaha gudiga Dhaqaalo ahaan bishii waxaa ku baxda ugu yaraan $130500, halka maalintii ay ku baxdo $4350, taasoo mushaar ay u noqon karto lacagta ku baxda xubnaha gudiga maalintii 43 ka mid ah ciidamada dowlada ee mushaarka loo la’yahay!, bal qiyaas akh-riste danta laga leeyahay qoraalka dastuurkan iyo xubnaha ku hawlanba!!.

Mid ka mid ah aqoon yahanada Soomaaliyeed ee qurbo jooga ah oo aan sheekeysanay ayaa wuxuu si faah faahsan iiga sheekeeyey xubnaha shaqaalaha Soomaaliyeed ee Hay’addaha Qaramada midoobey (UN-ka) ee jooga daafaha caalamka iyo qaabka ay u shaqaayeen, wuxuuna yiri

“inta badan shaqaalaha hay’addaha UN-ka ee jooga daafaha caalamka, waa laba Jufo oo ka soowada jeeda beel ka mid ah beelaha Soomaaliyeed, waliba waxaa ugu badan hal jufo, siyaasada Soomaaliya, iyagaa qasaya, ilaa ay beeshoodu ku guuleysato qabashada talada dalka Soomaaliya oo dhan, islamarkaana talada iyo kala dambeynta dalka Soomaaliya, iyaga looga dambeeyo, qorshahaasina laba mar buu soo dhawaadey, laakiin wuu fashilmey”

Yaab badanaa oo waa su’aale nidaamka 4.5-ka miyaan dunida oo dhan ugu shaqo tagnaa mise Soomaalinimada ayaan ahayn wax qiimo leh Akh-ristaha sharafta lahoow?!!, walaahi hadalkaasi si weyn ayuu ii taabtey dhinac kasta, laakiin maxay iigu taalaa, waxba kama qabankaro.

Akh-ristaha qiimaha lehoow ninkani waxaa kale uu ii xusey  shirkii dibu-heshiisiinta ee lagu dhisey dowladan midnimada qaran lagu sheego  waxyaabo dhacay xiligaas oo xiligana muuqda wuxuuna yiri “intii uu socdey shirkii dibu-heshiisiinta ee ka socdey dalka Jabuuti 2008-kii ilaa 2009-ka, dibu-heeshiisiinta waxaa barbar socdey dhaq dhaqaaqyo kale oo cusub, kuwaasoo la doonayey in lagu bedelo hanaanka siyaasadeed ee dalka ka jirey mudadii dowlad la’aanta ahaa iyo mid kale oo lagu diyaarinayey dhismaha kooxaha ka dagaalamaya xiligan gudaha dalka qaarkood”!.

Isagoo hadalka sii wata wuxuu intaa ku darey “Marka laga reebo kooxaha dagaalamaya, dhaq dhaqaaqyada dhiilada xambaarsan ee aan wali si waafi ah loo fahmin waxaa ka mid ah, dhismaha Urur walaallaha Mudug iyo Woqooyi Barri Soomaaliya oo talada dalka Soomaaliya qaybta, arintaasina waxaa horboode u ah maamulada Galmudug iyo Putland, inkastoo uusan wali soo muuqan hadana, arintaas waxaa ka hirgaley isku dhaca Beelaha labada Harti, taasina waxay kicindoontaa duufaan siyaasadeed oo hor leh iyo dagaal waji cusub oo lagu hoobto” Ayuu yiri.

Sidoo kale wuxuu xusey in ay jireen dhaq dhaqaaqyo kale xiligaas “waxaa jirey dhaq dhaqaaq lagu doonayey dhisme maamul Goboleedka Koofur Galbeed oo in mudo ah soo socdey, islamarkaana ay jireen isku dayo loogu dhawaaqayo oo dibu-dhac uu la soo gudboonaadey in badan, kaasoo isna xiligan la doon doonayo shirkii ugu dambeeyey ee loogu dhawaaqi lahaa iyo goobta lagu qabanayo, maamul goboleedkan, ayaa waxaa uu ka koobnaan doonaa lix Gobol, sida Sh/Hoose, labada Jubo, Baay, Bakool iyo Geddo”.

“Marka aad dib u eegto taariikh ahaan waxa dhacayey xiligaas, runtii waa la filayey, in ay soo baxaan waxa hada socda, sababtoo ah hadii aan wax yar ka taabano waxyaabihii socdey xiligaas, ARS waxaa loo arkayey Urur mucaarad ah oo xoog badan, waxayna saameyn ku lahaayeen Baarlamaankii TFG-da, Golaha Xukuumadii Nuur Cadde iyo shaqaalaha Xafiiska Madaxweyne Cabdullaahi Yuusuf, sida hada ka muuqata dowlada iyo mucaaradka, waxaana jirey xiligaas xubno si hoose ula shaqeynayey ARS-ta oo dowlada ku dhex jirey oo markii la yimid Jabuuti si cadaan ah ugu imaanayey halka ay degan yihiin xubnaha ARS-ta!” ayuu yiri isagoo aad iyo aad uga xun arintan.

Wuxuu keloo intaa ku darey “Xubnahaasi marka dib loo eego waxay ahaayeen kuwo ugu awooda badan Baarlamaanka, xiligana waa ay jirikaraan kuwo sidaas oo kale oo mucaaradka la shaqeeya, islamarkaana Baarlamaanka ku dhexjira, sidaas oo kale xubnaha ARS-ta waxaa ku dhex jirey Ragg si weyn ula shaqeynayey TFG-da, kuwaasoo isugu jirey kuwo hoose iyo kuwo dhexe, sidaas oo kale wey jiraan Ragg badan oo ku dhex jira mucaaradka oo si weyn ula shaqeeya TFG-da xiligan, inkastoo kuwaasi sida lagu ogaado ay adag tahay, hadana markaad eegto qaabka ay wax u socdaan iyo dhawaaqyada soo yeeraya, waxaa muuqda in hawlihii hore aan wax weyn iska bedelin, balse ay jiraan kala bedel xubnihii hore oo hawl gab noqdey labada dhinac, wey jiraan kuwo cusub oo xilkii la wareegey”.

Mar uu ka jawaabayey sababta ayaa wuxuu yiri “Al-shabaab iyo TFG, waxaad moodaa in ay hoosta iska ogyihiin, waayo, dowladu ma jiro wax weerar oo ay qaado, in la soo weeraro mooyee,  xiliyadii hore TFG waxay qaadi jirtey weerar xoog badan iyo difaac xoog leh, dhamaan marka la isku geeyo is-bedeladii kala duwanaa ee ka dhacey magaalada muqdisho, ma ahan kuwo ku yimid is ogaansho la’aan, bal ee waa kuwo la isla ogyahay qaabka ay wax u socdaan, sababtoo ah, markaad u kuur gasho dadka ku dhaqan magaalada muqdisho iyo dhamaan xubnaha dowlada, waxay si hoose oo shekhsi shekhsi ah u sheegayaan, in xubnaha baarlamaanka qaarkood ay u socdaan heshiisyo hoose iyaga iyo kooxaha mucaaradka, sidaas darteed baarlamaan u gooni ah oo ka tarjumaya danta TFG iyo tan guud ma joogo ayey ku leeyihiin”.

“wax qabad la’aanta guud ee xubnaha dowlada ka dhex jira, arimaha amaanka shekhsiyaadka xubnaha baarlamaanka oo aysan kalsooni ku qabin ciidamada magac ahaan loo soo tababarey, ee caqabada ku noqdey dowladii dirsatey iyo arimo dhaqaale ayaa u sabab ah, Baarlamaanka DKMG-kuna waxaa la soo gudboonaadey duruufaha dhaqaale, maamul xumo baahansan iyo khilaafyo siyaasadeed oo ku dhisan nin jecleysi” ayuu carabka ku adkeeyey ninkani

Ninkan oo in badan ii sheekeynayey, islamarkaana isoo xasuusiyey shirkii dibu-heshiisiinta ahaa ee lagu qabtey dalka Jabuuti 2008-ka ilaa 2009-ka, waxyaabo badan oo ka dhacey aan goob jog u ahaa ayaa wuxuu yiri “Xiligii lagu jirey soo xulista xubnaha xildhibaanada cusub ee ARS-ta markaad eegto, waxaa markhaati ma doonto ah, in ay jireen waxyaabo aan la inkirikarin oo xiligaas jirey hadana taagan, taasoo ay ka mid tahay habacsanaanta xiligan jirta, sababtoo ah xubnaha xildhibaanada ARS, waxay kala ahaayeen A iyo B.

xubnaha A, waxay degenaayeen Hoteelada ugu qaalisan ama haku jiraan xubnaha kuhawlan arimaha dibu-heshiisiinta ama yeysan ahaane, sidoo kale waxaa jirey xubno ku jirey kooxda B, kuwaasi waxay deganaayeen meel ka baxsan gudaha magaalada, sababtoo ah waxay isugu jireen kuwo xubin nimadooda lagu soo dhaariyey in ay u codeeyaan Madaxweyne Sheekh Shariif iyo kuwo hore ugu jirey xubnaha ARS-ta oo iyaguna laga baqayey in codkooda meel kale ay u wareejiyaan, sidaas darteed si aysan ula kulmin musharixiinta xilka madaxweynaha u tartamaya iyo wakiiladooda kale ee ku hawlan doorashada madaxweynaha, taasoo la dhihikaro waxay ahaayeen doorte keliya ee dal iyo dad looma daneyneyn”!!.

Wuxuu keloo taabtey arin yaab leh oo nabar weyn ku ah Madaxweyne Sheekh Shariif “Waxaa kale oo jirey xiligii lagu jirey soo xulista Ra’iisul wasaaraha cusub ee DKMG, xubno si weyn madaxweynaha ugu dhowaa, islamarkaana ahaa la taliyeyaasha gaarka ah ee madaxweynaha oo xiligaas miizaan weyn kulahaa dhegeysiga codkooda oo diidey xubno kale oo kaga fara dhuudhuubnaa Cumar Cabdirashiid qabashada xilka uu hada hayo, balse maanta sida ay u dhan yihiin, waxay ka joogaan banaanka xeyndaabkii ay hore ugu jireen, taasina waxay dhalineysaa culeys siyaasadeed oo weyn.

waxaa kale oo meesha ka muuqda in madaxweynuhu uu u dhaqmaayo qaab keli telisnimo, sababtoo ah, dhamaan kuwii isaga la jaalka ahaan jirey oo dhan waa uu iska fogeeyey, marka laga reebo in yar oo fara ku tiris ah mooyee, qaar waxay ku jireen kuwii ku dhintey qaraxyadii kala duwanaa ee looga soo horjeedey maamulkiisa, taasoo marka si qoto dheer dib loo eego dadka ku xeeldheer arimaha amaanka, waxay ku sheegaan in maamulka madaxweynaha uu wax ka ogyahay, islamarkaana ay ahaayeen dhamaan qorsheyaal shirqool oo u ku khaarijinayey madaxweynaha xubnaha uusan ka dhuumankarin, halka qaarna ay leeyihiin wuu iska fogeeyey, kadib markii ay ku badatey qaabka uu wax u wado, in Jabhadnimadii  hore  ay tahay, taasoo marka dhinac laga eego, u muuqaneysa kelitelisnimo la maldahay, oo ruux kasta oo uu islahaa maamulkaaga cusub wuu carqaladeynayaa, in uu mishin u dhigo, islamarkaana lagaba yaabo in meesha ay ku jirtey, rag si weyn u doon doonayeen xubnaha reer galbeedku, si sahal ah lagu khaarijiyo, maadaama uu isagu ka mid ahaa xubnihii la dagaalamey, wax lagu sheegey Is-bahaysigii sharta”!!.

Xeeldheerahan wuxuu keloo is-weydiiyey “Yaa la socda Madaxweyne Sheekh Shariif, yaase ka harey” isagoo isaga jawaabaya wuxuu yiri “ Waxaa  qarax lagu diley  Alle ha u naxariistee Marxuumiinta kala ah Col, Cumar Xaashi Aadan,  Sheekh Axmed Cabdullaahi Waayeel, Prof, Ibaarim Xasan Cadoow, Xildhibaan Saleebaan Colaad Rooble, Xildhibaan Abtidoon iyo xubno kale oo ka tirsanaa saraakiishii sar sare ee Maxkamadaha” dhamaan xubnahaasi waxay ka mid ahaayeen tiirarkii adkaa ee uu ku tagaanaa is-bahaysigii ARS-ta oo maanta wey mootan yihiin.

Inkastoo siyaabo kala duwan looga hadaley qaabkii ay u dhacdey khaarijintooda is-miidaamineed, hadana ma jiro wax tilaabo cad ah oo laga qaadey dadkii ka dambeeyey ama soo abaabuley qorshayaashan guracan, hadalka dowladuna wuxuu ahaa baaritaan ayaan ku sameyn doonaa halka laga soo abaabuley, inkastoo ay sheegtaan Kooxdan Al-shabaabka la yiraahdo, hadana falalkaas ma ahan mid iyaga sirdoonkooda keliya hawsha soo ogaadey oo sidaas ku fuliyey qaraxyadan, bal ee waxaa meesha aan ka baxsaneyn in dad la shaqeeya ay ku dhexjiraan dowlada, taasina waxay u baahan tahay, Baaritaan dhab ah”.

Sidoo kale wuxuu xusey xubnihii ARS-ta ahaa ee xilalka wasiirnimada loo magacaabey iyo halka ay ku dambeeyaan “waxaa xilka si toos ah  looga qaadey Cabdiraxmaan Cabdishakuur Warsame, Prof Maxamed Cabdi Maxamed (Gaandi), Dr.Maxamed Cali Ibraahim, Dr. Daahir Maxamuud Geelle, Sheekh Cabdiraxmaan Maxamuud Faarax (Janaqoow),  Xildhibaan Xasan Macallin”, dhamaan xubnahaasi, waxay ahaayeen kuwa ugu awooda badan ee is-bahaysigii ARS-ta ee la heshiiyey TFG-da.  Inta la ogyahay Waxa kaliya oo la socda oo hore uga mid ahaan jirey saraakiishii Maxkamadaha waxaa lagu sheegaa Sh, Cabdiqaadir Cali Cumar iyo Sh, Maxamuud Garweyne, marka laga reebo xubnihii la baxay Baarlamaanka xorta oo ay ka wada tirsanaayeen is-bahaysigii ARS-ta oo  la sheegey in wali ay isku siyaasad yihiin, inkastoo xubno kale oo is-bahaysiga ka tirsan ay ku kala tageen, heshisiiskii ugu horeeyey ee ay la galeen 09/06/2008-ka, kuwaasoo kala horyimid mucaaradadd xoog badan.,

Sheekh Shariif, hore dalka Eriteria wuxuu uga sootegay xubno ay ka wada tirsanaayeen, Is-bahaysigii ARS-ta iyo maxkamadaha Islaamiga, markii uu madaxweynaha noqdey, waxay kala tageen Ragga kor aan ku soo xusey, qaarna waa kuwa dilkooda shekiga la gelinayo, hadaba beri muxuu sameyndoonaa?!!” ayuu yiri isagoo ay ka muuqato ruux baqdin weyn ka qaba hab dhaqanka maamulka madaxweyne shariif.

“Waxyaabaha kale ee sida weyn isu bedeley oo aan la yaabey xiligii uu socdey shirka dibu-heshiisiinta waxaa ka mid ahaa laba arimood, kuwaasoo kala ahaa is-bedel ku yimid xaga fikirka xubnihii ARS-ta ahaa iyo hab kale oo ficil ahaan u dhacey, kaasoo ahaa kala boobista qaadashada baasaboorkii cusbaa ee ay u sameysey TFG-dii uu hogaaminayey Cabdullaahi Yuusuf, kaasoo lagu sheegi jirey waa baasaboor Itoobiyaan ay leedahay, iyadoo waxyaabihii lagu caayi jirey ay ka mid ahaayeen ereyga ugu horeeya ee ah E- da oo lagu duri jirey waa ereyga ugu horeeya ee lagu durikaro in dowlada Itoobiya ay leedahay, balse maanta wey wada sitaan baasaboorkaas, isla waqtigii magacaasi wuxuu isu bedeley waa “Elctaronic Basbort oo aduunyada wuxuu ka yahay wax aad u qiimo  weyn baasaboorka noocaan oo kale, in ay la soo boodaan, yaab badanaa xagee naloo wadaa maanta oo shaley nalaga keeney”!! ayuu si la yaab leh u yiri

“waxaa kale oo iga yaabiyey, Halka fkirkii hore ee ay aaminsanaayeen oo ahaa mid Jihaadi iyo Wadaniyad la isku qasey, isla xiligaas la joogo, wuxuu isu bedeley, in aan loo baahneyn in diinta la ad adkeeyo, loona baahan yahay sidii loosameyn lahaa dastuur shareecada Islaamka waafaqsan oo dowladaha caalamka lagula macaamilikaro!!.

Laakiin waxaa ii cadaatey,  waxyaabihii hore ee lagu mucaaradayey TFG, ma ahayn mid dhab ah, bal ee waxay ahayd qawda maqashii oo waxna ha u qaban, ruux kasta markii la dhaariyey wuxuu isu diyaariyey, siduu u noqon lahaa ra’iisul wasaaraha cusub ama xubin Golaha wasiiradda xukuumada cusub, islamarkaana beeshiisa sidii ay xubno muuqda ay uga heli lahaayeen ayuu ruux kasta u xusul duubey, maadaama nidaamka ay raaceen ee dowlada lagu dhisey uu noqdey nidaamka 4.5-ka” aduunoow warkaa ba’a ayuu yiri.

“Waxaa halkaas iiga soo baxdey in sidaas ay ku bur burey aragtidii ahayd ARS-ta, maskaxdii iyo awoodii mideysneyd  ee ay lahayd, waxay ku dhex milantey nidaamka 4.5-ka, gudaha dalka Soomaaliyana waxaa ka bilowdey qaraxyo siyaasadeed oo looga soo horjeedo qaabka ay wax ku qaybsadeen, maadaama is-bahaysigii ARS-ta, ay u badnaayeen marka dib loo eego laba beelood, sida ay ku doodeen xiligii kala qaybsiga xubnaha baarlamaanka cusub, balse qayladooda waxaa aamusiyey nidaamkaas oo noqdey laf dhuun gashey.

Sidoo kale xiligii lagu jirey xulashada Ra’iisul wasaaraha, waxaa jirey beelo badan oo quudareynayey iyo xubno caan ah oo ka soo jeedey beelaha soomaaliyeed oo intooda badan ahaa qurbo joog oo markii ay waayeen xilkaasna, qaarkood ma noqon kuwo halkaa ku harey oo waxay u soo gudbiyeen Ra’iisul wasaare Cumar Cabdirashiid qoraalo kala duwan oo ay ku leeyihiin waa in Golaha wasiiradda cusub aanu ku yeelanaa tiro hadii aanu nahay beesha..., halka kuwo kale ilaa xiligan ay u soo taagan yihiin qabashada xilkaas oo baarlamaanka dhexdiisna waxay ku leeyihiin xubno badan oo taageersan siyaasadooda” sow ka dar oo dibi dhal ma ahan ayuu yiri isagoo qoslaaya kkkk.

Mar uu dib ugu noqdey xil ka qaadistii Aadan Madoobe “Xil ka qaadistii Aadan Madoobe, waxay qayb ka ahayd waxyaabihii ka dhashey miraha shirkii dibu-heshiisiinta iyo siyaasadaha is-diidan ee Soomaaliya, sababtoo ah, qaar ka mid ah Xildhibaanada TFG oo inta badan taageere u ahaa Madaxweyne Cabdullaahi Yuusuf oo doonistoodu ahayd in shirka dibu-heshiisiinta qaybaha ka harey lagu qabto magaalada Baydhabo oo ciidamo Itoobiyaan iyo kuwa Soomaalida ay ilaaliyaan amaanka goobta shirka uu ka socdo oo meesha ka baxdey waxayb qayb ka ahayd arintaas, islamarkaana caro weyn loogu qaadey Gudoomiye Aadan Madoobe iyo Nuur Cadde.,

Taasina waxay sababtey in Nuur Cadde oo isu soo sharxey Madaxweynenimo, isna goobtii ka huleeley, kadib markii rabitaankiisa ahaa taageero weyn ayaad ka heleysaa xubnaha TFG-da uu meesha ka waayey, isagoo aan hoosba u eegin xaalada hoose ee baarlamaanka iyo taageerada ay u hayaan, iyadoo waxa lagu sheego beesha caalamka oo taageero ka haystey ay ugu tacsiyeeyeen, isla goobtii looga guuleystey”.

“Laakiin Aadan Madoobe oo isna xiligaasi ahaa gudoomiyaha Baarlamaanka oo aad uga cabsi qabey in xilka laga wareejiyo oo lagu qanciyey mudada u hartey TFG-da, xilka gudoomiyaha baarlamaanka adigaa sii haynaya, inkastoo uu ku qancey Aadan Madoobe hadalkaas aan qoraalka lahayn, hadana kooxdii hore ee BaarlamaankaTFG-da, waxay isku qanciyeen marka dalka dib loogu noqdo, in Aadan Madoobe xilka laga qaado, kudhawaad sanad kadib baarlamaanka oo uusan shirinin mudo Aadan Madoobe, cabsi uu ka qabo xil ka qaadis baarlamaanku uu ku sameeyo, ayaa isagoo waliba aan ku xisaabtamin carada ka dhalankarta, Fadhi la’aanta Baarlamaanka iyo mushaar la’aan soo wajahdey, uu ugu dambeyna  xilkii si bareer cad Baarlamaanku cod uga xayuubiyey, islamarkaana ka huleeley isagoo sii laalaadinaya kabtiisa.,

Inkastoo uu isagu hore u car-qaladeeyey Golihii Baarlamaanka, kii xukuumada iyo kan madaxweynaha, islamarkaana uu ku dhawaaqey in Ra’iisul wasaaraha xukuumada uu baarlamaankii cod u qaadey oo xukuumadii ay dhacdey, madaxweynuhuna uu ku amrey in Ra’iisul Wasaare soo magacaabo kadib markii mooshin ay ka keeneen qaar ka mid ah xubnaha baarlamaanka, arintaasi oo markii dambe noqotey, mid jahwareerisa hanaanka maamul ee dowlada uu madaxweynaha ka yahay Sheekh Shariif, hadana ma noqon mid sida uu ugu dhawaaqey loogu dhaqmo, kadib maalbo badan oo buuq ah” halkaas ayuu uga gudbey TFG iyo arimaheeda xeeldheerahan.

Mar uu ka hadlaayey xeeldheerahan mucaaradka dowlada  ka soo horjeeda wuxuu yiri “Kooxahan lagu sheego mucaaradka, runtii aniga waxaan u arkaa shaqaalo dowladaha shisheeye ee ma ahan kuwo diin u dagaalamaya, mustaqbalkuna waxay ku dambeyn doonaan, halkii ay ku dambeeyeen Hogaamiye kooxeedyada Soomaaliya ee iyaga gudahooda la isu adeegsan jirey xiliyadii hore oo hawsha halkaan maanta gaarsiiyey, hadana waxaa socda diyaar garow sida aan maqlaayo oo lagu wiiqayo awooda, taasoo mustaqbalka keenidoonta dagaal lagu hoobto oo aan dalka iyo dadka Soomaaliyeed dan ugu jirin,  hadii waxa ay wadaan diin iyo dan soomaaliyeed ay tahay, waxaana ila quman inta ay hada maamulaan, in ay kula gor gortamaan dowlada, islamarkaana wax kasta oo ay diidan yihiin si maskax ay ku jirto u soo gudbiyaan, dabadeena sidaas lagu saaro ciidamada jooga oo loogana hortago daruuraha colaadeed ee soo hogmanaya.,

Hadii kale waxay noqon doonaan, kuwo in badan ka shalaaya, marka loo eego is-laweynidooda iyo hab dhaqankooda maamul ee diinta aan ku dhisneyn, ileyn diintu waxay keentaa degenaasho iyo naxariis rabaani ahe, kuwan sida ay Ummadda iyo dhalinyada yar yare e garaadkoodu uusan kobcin dhiigooda u huriyaan ayuu maamulkooduna u hurayaa, hadii aysan is-bar qaban, sababtoo ah hogaamiye kooxeedyadii soomarey dalka wixii dhintey waaba dhinteen iyaga iyo ciidamadooda, laakiin wixii harey way badbaadeen oo ceebtii iyo qayladii laga dabawadey wey ka hartey, laakiin kuwan waxba ka harimaayo oo cid badbaadineysa ma jirto, xitaa beri ninkii ciidan u ahaan jirey, hadii uu maamul daayo shekh-siyaadka dadweynaha ayaanba deyneyn ee waxaan qabaa in ay ka waan toobaan waxa ay wadaan, qori hadii uu faa’iido leeyahay laga soo bilaabo siyaad barre ilaa maanta ayaa la wataa, cid toos meel ugu degtey ma jirto, ruux kasta markiisa ayaa futada laga geline”.

Seddaxda mas’uul TFG ee isku haysta labada Km ee ay maamulaan oo maalin iyo habeen, labadaasi kiiloo mitir ay ugu dhintaan tiro dad muwaadiniin Soomaaliyeed ugu yaraan 20 ruux gaaraya, ayna ku dhaawac maan in ka badan 100 ruux, islamarkaana ay ku barakacaan wax ka badan 300 oo qoys oo marka la isku soo uruuriyo mudadii xilka ay hayeen noqoneysa ugu yaraan 12000 dhimasho, 60’000 dhaawac iyo 180’000 oo qoys oo barakac ah oo iyagu marka la isku cel celiyo saraakiil ciidan, xildhibaan, wasiir iyo seddaxdooda mas’uul tiradooda aysan ka badneyn kooda ugu sareeya iyo kooda ugu hooseeya 1500 oo ruux oo aduunyaduna ay ku bixiso dhaqaalo fara badan, islamarkana ay taagan yihiin su’aalo fara badan oo si toos ah u taabaneyso Seddaxda mas’uul, ka hadalka su’aalahaasina uu kicinaayo duufaano kale oo siyaasadeed ayaa waxaa la dhihikaraa waa ayaan daro u soo hoyatey dalka iyo dadka Soomaaliyeed.

Ugu dambeyn hadii aynu soo gebagebeyno qormadeena oo aynu dib u eegno dhamaan arimahaas kala duwan iyo saameynta ay ku leeyihiin dalka Soomaaliya, islamarkaana la eego hab dhaqanka shaqaalaha kala duwan ee ay ku leeyihiin dowladahan aan kor ku soo xusney dalka Soomaaliya dhexdiisa oo lagu daro cadaawada qabiil ee dadka Soomaaliyeed ay sida wey u caabudaan, ayna ka tageen Amarkii Alle iyo kii Ras’uulka, hilmaameena wada dhalashadii dhexdooda ahayd iyo sida ay u weyneeynayaan dahana dowladaha shisheeye ee ay kala taageerayan, si midba midka kale ee walaallkiisa ah caro weyn ee uu u qabo uga aarsado, hawshu sow lama dhihi karo  Siyaasiinta Soomaaliya Mah-bar Mooyee Muwaadin Ma Leh?!!

Jawaabaha Dadweynaha:: Fadlan ku qor dhanka hoose ee bogga soo baxay RIIX/GUJI

Maxamed Macallin Cismaan (All-man) Somalitalk Jabuuti.

fatxumaalik@hotmail.com

Faafin: SomaliTalk.com | Sept 21, 2010

Kulaabo bogga www.SomaliTalk.com © www.SomaliTalk.com

La soo xiriir: