Waxaa Qoray

Xasan Mire Maxamed

hassanmire@btinternet.com

London

UK 

---

Maadaama aan ku jirno marxalad aan Soomaalida abid soomarin, qatarteeda halista ahna leh, ummadda inteeda badanna ku dhalisay welwel aad u badan ayaan waxaan jeclaystay in shacabka Soomaalida dood dhexdhigo.  Taasoo ku wajahan marxalada uu wadanku iminka marayo.  Qorshaha dowladda waxa ilaa iyo hadda ka dhaqan galay.  Sansaanta iyo suuradda ay Dowladda Federaalka Ku Meel Gaarka (DFKMG) ilaa iyo hadda la soo baxday.  Dareenka inta badan Soomaalidu ka qaadatay arrinta kore.  Duqeynta Mareykanka ee Jubbada Hoose.  Ciidamada Afrikaanka ah ee la filayo in wadanka la keeno.

Mowduucyadaas aan kor ku sheegay iyo marba arrimaha ku soo siyaada wadanka oo dhan ayaan qoraaladeydu ku saabsanaan doonaan.  Qoraaladeydu ma noqon doonaa kuwo si toos ah uga jawaaba su’aasha kore ee ciwaanka qormadeyda.  Muraadkeygu wuxuu yahay inaan dood ummadda soo dhexdhigo waxa jirana uga faaloodo.  Marxaladaha jira iyo faalooyinka loo soo bandhigayana wixii jawaaba ah shacabku uu kala soo dhexbaxo. 

Mowduucyada aan maanta rabo inaan halkan ku soo ban dhigo waa laba waxayna kala yihiin:  ‘Waxqabadka DFKMG ilaa iyo hadda’ iyo mowduuca kalee ah ‘Sansaanta iyo suuradda ay la soo baxday DFKMG’. 

Waxqabadka DFKMG ilaa iyo hadda 

Dowladu waxay Muqdisho gacanta ku heysey laga soo bilaabo 28-12-2006.  Inkastoo waqtigii ay Muqdisho soo galeen laga joogo laba toddobaad iyo maalmo oo la dhihi karo waa waqti aad u kooban oo waxqabad dowladeed laga sheekee karin, hadana waa waqti lagu ogaankaray qorshayaasha mustaqbal ee dowladda.  Waxay qabato iska daaye waxaysan ilaa iyo hadda dowladdu soo bandhigin ajendayaasha waxqabad ee waqtiga fog.  Halkaa waxaa ku cad in dowladdu lahayn aragti waxqabad haba yaraatee.   Ummadda inteeda badanna waxaay aaminsan yihiin waxqabad laga fishaa dowladdu inay la mid tahay diinkii dhaanshey oo kale. 

Isbeddelka ku dhacay Soomaaliya guud ahaan gaar ahaanna Muqdishu 

Tan iyo markii Maxaakiimtu isaga bexeen goobbo badan oo ay gacanta ku hayeen Muqdishana ku jirto, waxaa wadanka ku soo batay falalkii fowdada iyo kharbudaada kuwaasoo Maxaakiintu sida lawada xusuusan yahay ay gacan bir ah ku qabteen kana libkeeneen.

Falalka fowdada ah ee soo noqday waxaa ka mid ah: 

1. Hubkii oo qoryaha gacantu u badan yihiin oo dariiqyada lagu wato;
2. Dilkii iyo dhicii oo soo laabtay;
3. Isbaarooyinkii oo meelaha qaar kusoo laabtay;
4. Guryihii lakala heystay oo Maxaakiimtu xalisay oo dib la isugu qabsaday.

Ilaa iyo hadda arrimahan dowladdu waxba kama qaban, lamana ogsoona inay awoodi doonto in fowdooyinkaan soo noqday wax ka qaban karto iyo in kale.  Hase ahaatee, talaabooyinka ilaa iyo hadda ay qaaday waa kuwo shacabka dhibaatada ka daalay uusan ku qancin waxbana kusoo siyaadineyn noloshooda qalqiilka ku jirta. 

Waxaa la soo sheegayaa in talaabooyinka dowladdu qaaday ay ka mid yihiin: 

Madaarkii Muqdisho oo lagu qabqabtay dad ajaaniib ah oo isugu jira Suudaan, Carab, Hindi, Afrikaan iyo Soomaali baasaboorro ajnabi wata kuwaasoo dhamaantood lagu sheegay argagixiso gacansiinaysey Maxaakiimta.  Hase ahaatee, xaqiiqda dhab ahí waxay tahay in dadkaasi meesha u tageen siyaabo kala geddisan oo arrimahaa lagu eedeeyey shaqo ku lahayn.  Waxaa la leeyahay dadka ajaaniibta ah intooda badan waxay wadanka u yimaadeen arrimo ku taxaluqa ganacsi.  Hindida waxaa la leeyahay waxay isugu jiraan macalimiin wax ka dhigga jaamacaddaha, koleegyada iyo iskuullada wadanka ku yaalla ee sida khaaska ah loo leeyahay.  Halka Hindida qaar la leeyahay waa Ingineerro wadanka u yimid qandaraasyo lala soo galay si ay uga shaqeeyaan shirkadaha isgaarsiinta iyo warshadaha wadanka ku yaala. 

Suudaantu waxaa la leeyahay waxaay u badan yihiin macalimiin wadanka waxka dhigta.  Carabta kalena waxay wararku sheegayaan inay wadanka arrimo xagga ganacsiga ah u jooggeen.  Dadka Afrikaanka ah ee madaarka Muqdishu lagu qabtay waxaa la soo warinayaa inay shaqooyin kala duwan wadanka ka qaban jireen sida macalinnimo iyo hawlo kaloo ganacsi ku saabsan. 

Arrinta Soomaalida inteeda badan fajacisada ku beertay waa markii madaarka Muqdisho lagu qabtay Soomaali baasaboorro dibedda ah wadata.  Waxaa la ogsoon yahay in Soomaalida qurbaha ku nooli wadankeena hooyo maal-gashato.  Ha noqoto

arrimo xagga ganacsiga ah oo wadanka ku leeyihiin.  Ha noqoto warshaddo wadanka ay keensadaan ama ha noqoto mashaariic xagga guryeynta ah ee wadanka ka wadaan.  Soomaalida qurbaha ku nooli waa laf-dhabarka dhaqaale ee wadanka ka jira.  Wadankana markii ay doonaan ayey imaan karaan kana bixi karaan nidaam kastaahi haka jiree.  Xarigga lala beegsado dadka noocan oo kalaana wadanka waxay u yeelanaysaa natiijo xun. 

Wiil aan ilma-adeer nahay ayaa waxaa u qorsheysneyd inuu Soomaaliya, khaasatan Muqdisho iyo nawaaxigeeda soo booqdo bishan Janaayo ka dib sideed iyo toban sanno uusan wadanka arkin.  Balse, waa iska joojiyey socdaalkiisa arrinta Soomaalida madaarka lagu qab-qabtay darteed.  Waxaan rumeysnahay inay jiraan kumanaan Soomaali ah oo tilaabadan uu wiilkan walaalkey ah qaaday oo kale qaatay iyakoo u cabsanaya naftooda iyo in arrimo xagga argagixisada loo qab-qabto inkastoo wax shaqo ah aysan arrimahaa ku laheyn.  Waa maxay u jeedada dowladdu arrimahan ka leedahay?  

Talaabada kalee dowladdu qaaday waxaa ka mid ah ka ganacsiga ummaddii Oromada ahayd ee wadanka soddomeeyada sanno degganeyd kuwaasoo loo gacan geliyey Tigreega laguna sheegay OLF.  Qaarkood waxaa wararku soo sheegayaan in Jowhar lagu dilay.  Qaar kalena xabsiyada wadanka ku jiraan iyakoo sugaya in Tigreega loo gacan geliyo.  Bulshada Soomaalida inta samaha jecel aad ayey arrinkan uga xumaatay.  Oromaduna si weyn ayey uga dhiidhisay.  Arrinkan yaa loogu daneynayaa Soomaali mise Tigree? 

Sansaanta iyo Suuradda ay la soo baxday Dowladdu 

Muuqaalka guud ee DFKMG lasoo baxday ilaa iyo hadda waa mid aad u foolxun.  Hadaan ku horeyno sirtii cusleyd ee dowladu wadatay oo Xuseen Ceydiid kashifay ee ahayd in Soomaaliya lagu darayo Itoobiya.  Wuxuun si feejignaan ah meel fagaare ah ka yiri in xuduudda Soomaaliya iyo Itoobiya la baabi’in doono; in hal dhaqaale, ciidan iyo hal baasaboor labada wadan wada yeelan doonaan.  Waxay tani si cad u ayideeysaa khariidaddii qaar kamid ah xubnaha baarlamaanka Muqdisho joogay ay hore u soo bandhigeen.  Xubnahaas baarlamaanka ka mid ahí waxay soo bandhigeen khariidadda Afrika oo Soomaaliya ka maqantahay.  Booskeedii waxaa la geliyey Itoobiya.  Waxay akhyaartaasi sheegeen in sawirkaas laga helay xaafiiska ra’iisal wasaaraha Soomaaliya Cali Maxamed geeddi ee waagaa uu Baydhabo ku lahaa. 

Iyadoo Ummadda khariidaddaa loo soo bandhigay ayaa tan Xuseen Ceydiid ka dhawaajiyey.  Marka arrintu waa iska caddaatay in wadanku ku socdo inuu noqdo gobol ka mid ah Itoobiya.  Ragga dowladda horboodayana yihiin kuwo Itoobiya wadato laguna doonayo in Xabashida u sharciyeeyaan in Soomaaliya noqoto gobol itoobiya ka mid ah. 

Sansaanta iyo muuqaalka guud ee DFKMG ilaa iyo hadda lasoo baxeyso waa mid aan wanaagsanayn.  Muqdisho oo fowdo ah amaankeediina faraha kasii baxayso amaankii muwaadiniintana aysan weli dowladdu sugin ayaa waxaa Salaad Cali Jeelle oo ah wasiir ku xigeenka gaashaandiga sheegay in Sabtida oo ku beegneyd 6-1-2007 reer Muqdisho hubka qasab looga qaadi doono.  Shacabkii ayaa arrinkaa si weyn uga dhiidhiyey.  Mudaaharaad weyn oo rabshado wata dadkana dhimasho iyo dhaawac kasoo gaaray  oo arrinkaa lagu diidan yahay ayaa Muqdisho ka dhacay 5-1-2007.  Ganacsatada iyo ururada rayidka ee Muqdisho ka jira ayaa Cali Maxamed Geeddi si dirqi ah ugu qanciyey in hub ururinta dib loo dhigo.  Marka horena nabadgelya xumida Muqdisho wax laga qabto. 

Dowladdu waxay leedahay amaanka Xamar gacan bir ah ayaan ku qabaneynaa hadana maalinba maalinta ka danbeysa nabadgelyo darida  caasimaddu waa sii siyaadeysaa.  Waxaa maalin walba sii kordhaya weerarada ciidamada Itoobiya lagu qaadayo.  Taasi waxay keentay in shalay (12-1-2007) si bareer ah oo subax ah la isku weeraro Villa Soomaaliya dhaawac iyo dhimashaba meeshaas ka dhacdo. 

Kulamo farabadan ayaa maalin kasta ka dhaca Villa Soomaaliya looga arrinsanayo nabadeynta caasimadda Soomaaliya.  Guddiyo laba ahna waa la magacaabay, hase ahaatee, nabadgelyadu waa sii xumaaneysaa.  Sansaanta ilaa iyo hadda muuqata waxay dad badani ku sifeeyeen ‘qowda maqashii, waxma qaban karnee’.  Sababtu waxaa weeye maqnaanshaha taageerada shacabka ee ku aadan qorshaha waxqabad ee dowladda.  Inta dowladdu ka garwaaqsaneyso in xalka Soomaaliya lagu keeni karin quwad Tigree oo lagu maquuniyo wixii mucaarad ku ah, ogolaaneysana inay la xaajooto Maxaakiimta, u maleyn maayo inay heli doonto taageerada Soomaalida inta badan, taasoo lagama maarmaan u ah nabad ka dhalata Muqdisho iyo koonfurta Soomaaliya dhamaan. 

Akhri Qaybta 2aad...

Waxaa Qoray
Xasan Mire Maxamed
hassanmire@btinternet.com
London, UK