ODOROSKA MUSTAQBALKA
ITOOIYA IYO GEESKA AFRIKA
Mukhtaar Gundid
gundid@gmail.com
Itoobiya oo horay
ugumaysan jirtay Ogaadeenya ayaa waxay qabsatay dhulkii xorta ahaa ee Soomaaliya
, taasoo dadkii Soomaalida ahaa ku keentay fikirro kala duwan iyo cabbiraado
kala fog.
Waxaa in la xussusnaado mudan Goorma ayay Itoobiya qabsatay Soomaaliya?
Su’aashaas in badan dadka Soomaaliyeed kamid ah ayaa waxaa laga yaabaa in ay
kaga jawaabaan waxay qabsatay 2006kii,balse xaqiiqdu taas ma aha,qabsashada
Itoobiya ee dhulka Soomaaliyeed waxa uu la kowsaday burburkii Soomaliya.
In badan ayaa afka laga sheegaa in ay dheceen shirar badan oo loo qabtay
Soomaalida oo lagu heshiin waayay,dhan hadii laga eego waa siyaasiyiintii
Soomaliyeed ayaa heshiin waayay, dhabtuse waxay tahay in uusan waligii dhicin
shir dib ushiisiineed oo Soomaliya xal loogu raadinayo,marka laga reebo kii
Jabuuti ee 2000kii,oo la hubo in ay dawladda Jabuuti dadaal badan ugashay sidii
uu shirkaasi unajixi lahaa.
Siyaasiyiintii Soomaliyeed waxa ay noqdeen hangool ay Itoobiya u midigaysatay
sidii iskuday kasta oo dibuheshiisiineed loogu burburin lahaa,bal fiiri
dabeecadda qabqablayaasha mar waxay kusii socdaan Itoobiya oo midba kan kale uga
badinayaa,marka ay Itoobiya qaarkood midigaysato ayaa kii ay Itoobiya ka
tagtaayi waxa uu ku hadlaa af-wadaniyadeed oo uu dadka usheegaa in Itoobiya ay
kasoo horjeedo qaran Soomaaliyeed.
Waxaa xusid mudan Muuse Suudi ayaa xiligii uu C/qaasin ahaa madaxwaynaha ee ay
Muqdisho kula tartamayeen ayaa waxa uu muuse saxaafadda kasheegay in Itoobiya ay
tahay dawlad aan daris nahay oo daacad ka ah xal uhelidda Soomaaliya,waxaa ku
xigay markii shirkii Ambakathi uu dhamamaaday ee la doortay C/laahi Yuusuf ay
qabqablayaashii reer Muqdisho ka horyimaadeen Dawladdii C/laahi iyo Geeddi,mar
hadii ay dawladii C/laahu Yuusuf ay ka horyimaadeena waxay ka bexeen gacanta
Itoobiya.
Muuse ayaa maalin kale saxaafadda ka sheegay in Itoobiya ay tahay cadawga
Soomaaliyeed oo ayna raalli ka ahayn xal Soomaaliyeed,waxaa hadalkiisii kamid
ahaa in Itoobiya ay marar badan isaga hub soo siisay.
Itoobiya waxay ahayd fursaddii ugu waynayd ee Soomarta abid,waxaa gacanta usoo
galay cadawgeedii oo ay hormuud uyihin siyaasiyiin hangoollo ay ka dhigatay
,waxaana la dhihi karay kharash sidaas ahi kaga baxaynin Itoobiya caqabadaynta
is afgarad Soomaaliyeed,oo qabqable kastaba waxa uu ahaa mi disaga isqaba,haday
ka tagi waydo Itoobiya waxay siin jirtay hub ay kula dagaalamaan cid kasta oo uu
kasoo muuqdo intiin rajo.
Hadaba Itoobiya oo fursad qaaliya ku dakaynaysa ayaa waxaa muqdisho ka samaysmay
Ururkii la dagaalanka argagisada oo ay kuwada jireen qabqablayaashii
Muqdisho,taas markii ay shacabka muqdisho ogaadeen isla markaana uu Qanyare BBC
da usheegay in ay usamaysan yihii dabargoynta dadkii burburiyay sarihii
dhaadheeraa ee Maraykanka,ee qarxiyay safaaraddii Maraykanka ee Nairobi IWM,
ayaa dadkii Muqdisho waxa ay rumaysteen in raggani ay yihiin rag ushaqeeya
Maraykanka Iyo Itoobiya,taasina waxay keentay in ay dadkii qabiil ahaanta ku
taageeri jiray ay garabkooda ka baxsaan oo ay taageerayaal unoqdaan maxaakiimta
Islaanka.
Samayskii hore ee maxkamaduhu waxa uu ahaa in dadka diinta leh aan lagu gumaadin
Muqdhiso oo ay ku nabad galaan,xoogaa guulo ah kadib waxaa wadaadadii usoo
baxday in ay magaaladda ka xoreeyaan qabqablayaashaas,Markii Xamar si fudud ay
gacanta ugu soo gashayna waxaa galay hamm ah in koonfurta Soomaaliyaba ay
gacanta kudhigaan.
Maxkamadihii oo dhulka badankii ka taliya ayaa dawladda Itoobiya waxaa usoo
baxaday in xalkii Soomaaliya uu kasoo iftiimay muqdisho ayna kutahay khatar aad
uwayn oo aan lasii dhowran Karin,waxaa kale oo khatar arkay dawladda Maraykanka
oo iyana islahayd hadii Soomaliya ay ku guulaystaan dad diinta lug kulihi waxay
noqonaysaa furin kale oo maraykanka ku furantay.
Waxay marka isu keentay Itoobiya iyo Maraykanka oo ay jireen dano ay ka
midaysnaayeen iyo kuwo ay ku kala duwanaayeenba.
Wadaadadii hogaanka uhayay maxkamaduhu oo runtii ahaa kuwo muujiyay dadaal adag
ayaa marar badan waxaa soo baxaysay nooca isku xidhnaanla’aanta maamul ee
madaxda dhexdeeda,iyadoo mararka qaarkood ay hadallo kala duwan ama aan is ogayn
ay siin jireen saxaafadda,taasoo ladhihii karay wakhtigii yaraa ee ay guulaha
badan gaadheen ayaa waxay keentay in ay kala hufi waayaan hanaanka maamul,oo
mararka qaarkood ay muuqanaysay nooc shacabnimo ah, midda kale Itoobiya iyo
maraykankuba waxay markiiba xoogga asaareen sidii ay dad ugu yeelan lahaayeen
xoogagga maxkamadaha.
Waxaa cadayd haddii maxkamaduhu ay noqon lahaayeen kuwo qunyar socod ah oo
turxaanta ka ilaaliya Itoobiya kolayba in ay Itoobiya weerari lahayd,waayo xal
Soomaaliyeed ciddi wadda waxay Itoobiya utahay cadaw,shaqaalaha maamulka
maqaar-saarka ah ee Kililka ay Itoobiya ku adeegato ayaa ninkii shaqadii loo
dhiibay si daacad ah uguta,isla markaana ay shacabku jeclaystaan
shaqadiisa,Tigreegu way xidhaan waxayna dambi uga dhigaan in uu ONLF yahay,marka
waa dhaqan ay Itoobiyaanku caado uleeyihiin.
Muqdisho waxay gacanta ugashay Itoobiya,taasi ma noqotay guul lagu naalooday ?
in badan oo Soomaalida kamid ahi waxaa laga yaabaa in ay u arkaan in ay Itoobiya
guulaysatay,laakiin xaqiiqdu waxa ay tahay in ay Itoobiya jabtay,mustaqbalka
dhowna ninkii nooli uu arki doono Itoobiya oo burburtay iyo dadkii Soomaaliyeed
oo nabad ah.
Itoobiya oo kamid ah wadamada ugu saboolsan caalamka isla markaana la
ciirciiraysa dhibaatooyinka gudeheeda ah ayaa waxay Soomaaliya keentay Ciidan
gaadhaya 30000,meeshii sahaydu ugu imaanaysay oo aan dhawayn,iyada oo ayna
dhaqaale uheli doonin ciidankeena jooga Soomaaliya iyo askarteeda oo hadii ay
haad helaan goosanaya waxay qasab ka dhigaysaa in xataa hadii aan xabbad lagaga
ridin Soomaliya iyo hadii kaleba ay jabayso,Hadii Itoobiya ay soomaliya ka
baxdana way jabi hadii ay kusii jirtana way jabi,waxaa laga yaabaa in Soomaali
badan oo waxa ka socda hollywoodka run mooddaayi ay yidhaahdaan Itoobiya waxaa
garab taagan Maraykanka oo wadankiisii uu la ciirciirayo khaharashka kubaxa
Ciraaq.
Markaas sidaas leeyahay waxaan xog ogaalk u ahay qawmiyadaha Itoobiya ee mid
waliba ay kasoo horjeedo midnimada Itoobiya oo ay uragto in ay tahay astaanta
gumaysiga iyo hawgalada milatari ee aan laqarin Karin ee kasocda dhulka
Ogaadeenya.
Dadkii Soomaaliyeed oo uu qab ku dumay isla markaana ceeryaamo rajo xumo ahi ay
dul fuushay ayay xoogagga Wadaniga Xoraynta Ogaadeenya waxay cadawga ku dhufteen
dharbaaxooyin isdaba-joog ah,taasoo Soomaalidii tustay in ayna Itoobiya ahayn
sida ay moodayeen.
Dadka Soomalida ah badankii aqoon uma ay laha Itoobiya,oo ciidankeeda faraha
badan iyo dadka tirade badan ayaa khalkhal ku rida,laakiin Itoobiyaanku waa
dadka ugu tabarta yar,ciidanka Itoobiya ee in uu badan yahay lasheego 70% waa
lagu ciidameeyay qasab (Xasuuq) oo hadii ay heleen meel il-banaan ah way
goostaan,dadka tahriibka ku dhimanaya ama ka buuxa Boosaasana waa ciidamadii ka
baxsaday Itoobiya.
Midda kale dadka Itoobiyaanka ahi waa dad kala diinah,kala dhaqan ah,kala af ah
oo mar kasta si qasab ah laysugu hayn jiray,maanta hadaba in badan oo dadwaynaha
Itoobiya ah waxaa ufurmay indhihii,waxay dareemeen in xoriyadda uu aduunku
haysto ayna dadka Itoobiya waligoodba arag,oo xaalkoodu yahay xabbad iyo
cadaadis joogta ah,taasi waxay dhalisay in Itoobiyadan is huwan ee qolaba maalin
gabood-falka ugaysanayso qolada kale in xalkeeda ay qolo walba u aragto in ay
kala tagto.
Iskusoo duuboo dadka meesha fog wax ka arka isla markaana udhuun-duleela
dabeecadda Itoobiya waxa usoo baxaysa in Itoobiya ay foorarto oo uu kusoo fool
leeyahay burbur isir collow ah.
Mukhtaar Gundid
gundid@gmail.com
Afeef: ARagtida
qoraalkan waxaa leh qoraaga ku saxiixan
Faafin: SomaliTalk.com | May 23, 2007
|