Kooxo burcad ah oo
fiidnimadii xalay dil iyo dhac u geystay dad rakaab
ah oo saarnaa gaari u socday Shalaanbood
May 19, 2007
Sida la xaqiijiyay qof ayaa dhintay mid kalena dhaawac ayaa soo gaaray ka dib
markii kooxo burcad ah oo hubeysan ay wadada u galeen gaari caasi ah oo ay
saarnaayeen dad rakaab ah oo marayey meel u dhow deegaanka Shalambood ee gobolka
Sh/hoose, iyagoo sidoo kalena dhac u geystay guud ahaanba dadkii saarnaa
gaarigaasi.
Sida ay ku warameen qaar ka mid ah dadkii rakaabka ahaa dhimashada iyo dhaca loo
geystay dadkaasi ayaa ka dambeysay ka dib markii darawalkii gaariga ahaa uu iska
dhega mariyey digniin ay u jeediyeen burcadaasi oo aheyd inuu joojiyo gaariga
taasoo keentay iney rasaas huwiyaan dadkii la socday gaarigaasii taasoo dhaawac
u geystay mid ka mid ah dadkii rakaabka ahaa, waxaana kooxda burcada ah markii
uu istaagay gaariga ay kala soo degeen wadihii gaariga, iyagoo ka dibna ku
rasaas darandoori ah oo ay ku fureen sababtay inuu halkaasi ku naf waayo
darawalkii gaariga, waxayna ka dib baarasho ugu dhaqaaqeen burcadaasi oo ka
koobneyd ilaa 7 nin oo hubeysan, iyagoo dadkiina ka qaatay wax alla iyo wixii ay
wateen ee nooli ah ahaa.
Meydka ninka darawalka ahaa oo lagu magacaabi jiray Maxamed Xasan Sanka ayaa
saaka la gaarsiiyey magaalada Marka ee gobolka Sh/hoose, iyadoo qofkii ku
dhaawacmayna la dhigay isbitaalka magaaladaasi oo imika lagu daweynayo, waxaana
falalkan dilka iyo dhaca ah ay qeyb ka yihiin amaan daro baahsan oo mudooyinkan
dambeba ka jirtay deegaanaada hoos yimaada gobolka Sh/hoose ka dib markii ay
habacsanaan ku timid maamulka iyo ciidamada nabadgelyada ee gobolkaasi oo iyagu
ka gaabiyey howlihii suguda amaanka ee dadka gobolkaasi ku dhaqan kooxaha
burcada ah ay faro ba’an ku hayaan.
Dadkii ku soo laabtay Xaafado ka tirsan
Muqdisho oo ka cabanaya kooxo burcad ah oo dhac iyo dhibaatooyin kale kula kaca
Waxaa isa soo taraya cabashooyin ba’an iyo qeylo dhaan ka soo yeereysa qaar ka
mid ah dadkii dib ugu soo laabtay deegaanadii ay dhowaan dagaaladu ka dhaceen ee
magaalaada Muqdisho taasoo ku wajahan mucaawinooyin raashiin ah oo sheegeen in
iyaga loogu soo talo galay ayna ka lunsadeen qaar ka mid ah ciidamadii dowladda
federaalka ee gelbinayey iyo qaar ka mid ah maamulada degmooyinka gobolka
Banaadir.
Deegaanada ay ilaa hadda cabashada xoogga badan ka soo yeereyso ayaa waxaa ka
mid ah deegaano ka tirsan gubta iyo Dayniile, halkaasoo la sheegay in raashiin
loogu talo galay ilaa 3000 (Saddex Kun oo qoys) in la waayey ka dib markii ay
leexsadeen ciidamada dowladda federaalka Soomaaliya oo iyagu lunsaday sida ay ku
waramayaan qaar ka mid ah dadkii loogu talo galay deeqdaasi oo ay bixiseen
hey’adaha Qaramada midoobay u qaabilsan Bani aadamnimada.
Dadkan ayaa ka codsanayaa mas’uuliyiinta sare sare ee dowladda federaalka iney
soo fara geliyaan, baaritaan ku sameeyaan halka ay martay deeqdii loogu soo tala
galay oo ay sheegeen iney aheyd mid aay aad ugu baahnaayeen, waxayna tilmaameen
in lo bahan yahay maamulada iyo ciidamada ku shaqada leh howlaha noocan kale ah
in daba gal adag lagu sameeyo si aaney u dhicin in dad masaakiin ah deeq loogu
dhibay aaney u lunsan.
Egeyga Maraykanku u soo Magacaabay
Soomaaliya oo sheegay inuu kulansiinayo Madaxweyne Yuusuf iyo Odayaasha Hawiye
Egeyga cusub ee Dowladda Maraykanka u soo magacowday arrimaha Soomaaliya John
Yates ayaa sheegay inuu isku dayayo sidii loo sii xoojin lahaa wada xaajoodyada
dhexmaraya odayaasha beesha Hawiye iyo Madaxweynaha dowladda fadaraalka
Soomaaliya C/llaahi Yuusuf Axmed ee horeyba u bilowday, isagoo sheegay inay
muhiim tahay in la is fahamsiiyo beesha Hawiye iyo Madaxweynaha dalka Soomaaliya
C/llaahi Yuusuf Axmed.
John. Yates oo ah qabiir dhinaca siyaasada caan ka ah siiba wadamada Africa oo
dowladda Maraykanka ay u xil saarato ayaa xiligaan waxaa loo magacaabay inuu
safiir ka ka noqdo dalka Soomaaliya oo dhibaatooyin xoogan ay ka taaganyihiin,
waxaa sidoo kale muuqanaya in dowladda Maraykanka ay si aad ah isha ugu hayso
arrimaha Soomaaliya.
Mr. John Yates Ergayga Maraykanka ee arrimaha Soomaaliya oo xiligaan farsiin ka
dhigtay Magaalada Nairobi ee dalka Kenya oo u waramayey laanta afka Soomaaliga
ee Idaacada VOA ayaa sheegay in shirka qaran ee uu ku dhawaaqay Madaxweynaha
dowladda Soomaaliya, uu hordhac wanaagsan u yahay xal u helida dalka Soomaaliya
oo xilli badan dhibaato dagaalo ah ku soo jiray taasoo uu sheegay in xitaa ay
timaado doorasho xor ah marka la gaaro xiliga dowladda federalka Soomaaliya
waqtigeeda uu dhacayo ee sanadda 2009-ka sida ay horay u sheegtay Jandayi Frazer
oo ah kaaliyaha arrimaha dibada Maraykanka u qaabilsan arimaha Africa in
waqtigaas ay haboon tahay in la bedelo hogaanka sare ee dowladda fadaraalka
Soomaaliya.
Muuse Maxamuud Jiisow
somali39@hotmail.com
Muqdisho Somaliya
025215576666
002521653623
Faafin: SomaliTalk.com | May
19, 2007
Talyaaniga: Xukuumadii Gumeysatey Itoobiya Shanta
sano (1936-1941)
Dalalka Afrika waxay soo mareen xilli ay hoos
galeen gumeystayaashii reer Yurub, arrintaas Itoobiya kama badbaadin, waxayna
ahayd Talyaaniga dawladdii Itoobiya gumeysiga ku haysatey muddo shan sano ah
(1936-1941). Dad badan ayaa is weydiiya: Maxaa loo yiraahdaa Itoobiya waa dalka
keliya ee aan Afrika laga gumeysan. Arrintaas xeeldheerayaal Soomaaliyeed waxay
kaga jawaabeen: Gumeystayaashii reer Yurub waxay db u gocdeen warqad uu Boqor
Menelek u diray dawladaha reer Yurub 1891, warqaddaas oo Muujisay in "markii
quwadihii Masiixiyiintu ay u soo hiilin waayeen Itoobiya in xeebta ay ka
qabsadeen Muslimiin". Taas ayaa loo malaynayaa in ay dhalisay in Itoobiya lagu
abaal mariyey laba arrimood oo ah: In la siiyo dhul Muslimiintu leeyihiin si ay
gumeysto, iyo in aan taariikhda buugaagta reer Yurub lagu qorin in la Itoobiya
uu Talyaanigu gumeystey, oo marka laga hadlayo xilligii uu Talyaanigu Gumeystey
Itoobiya ee shanta sano ahayd in la yiraahdo waa: shan sano oo militari
faashiiste ah haystey Itoobiya. Sababtaas ayaa keenta in buugaagta Itoobiya lagu
qoro, haddiiba la qoro taraiikhdaas, sidan: "five-year military occupation of
Ethiopia by fascists". Taas oo lagu xoojiyo oraahda ah: Itoobiya waxay ku
faraxsan tahay in ay tahay dalka keliya ee Afrika ee aan la gumeysan: "Ethiopia
proudly claims to be 'the only African country that has never been colonized'".
Halkii xaqiiqada laga qori lahaa: Ethiopia was colonized by Italy for five
years (1936-1941) - ama (Italy colonized Ethiopia for five years).

Niilka Buluuga iyo Niilka Cad
Sawirka: Wikipead |
Hadalkii Xusni Mubaarak ee January 4, 2007:
Waan Fahmi karaa sababta ay Itoobiya uguduushay Soomaaliya
Madaxweynaha dalka Masar, Hosni Mubarak, ayaa
yiri "waan fahmi karaa sababta ay Itoobiya ugu duushey Soomaaliya". Waxa uu
hadalkaas yiri maalin Khamiis ah, Janaayo 4, 2007, mar uu magaalada xeebta ah
badda cas ku taal ee Sharm el-Sheikh ee Masar kula kulmay wasiirka Arrimaha
dibada ee Itoobiya Seyoum Mesfin, isla mar ahaantaasna dhambaal ka helay
ra'iisul wasaaraha Itoobiya la sheegay in ay ku qornayn warbixin uu Zenawi
kagahadlay xaladda ku soo siyaadey Soomaaliya. Jariidada ka soo baxda Shiinaha
ee Xinhua oo arrintaas ka hadleysey waxay qortay cinwaanka: "Mubarak
expresses understanding on Ethiopian intervention in Somalia". Haddaba xeel
dheerayaasha Soomaaliyeed waxay muujiyeen sababta uu Mubaarak hadalkaas u yiri
in ay salka ku hayso biyaha webiga Niilka.
Waxaa jira heshiis sannadkii 1929 dhex maray
dalka Masar iyo Boqortooyadii Ingriiska (oo ku hadleysey codka Sudan maadaama ay
xilligaas gumaysaneysey), heshiiskaas oo loo yaqaan "1929 Nile Treaty"
waxa uu dalka Masar siinayey xusuuqda ugu badan ee adeegsiga biyaha webiga Nile.
Waxaana heshiiskaas markale dib loo eegay sannadkii 1959 (waxaana sidaas
dalbatay Sudan). Heshiisyadaas wax tixgelin ah lama siin Ethiopia oo qiyaastii
ilaa 80% biyaha webiga Blue Nile ay ka soo bilowdaan [Webiga Niil
ee uu ku tiirsan yahay dhaqaalaha dalka Masar waxa biyihiisu ka yimaadaan labada
webi ee Niilka Cad "White Nile" oo ka soo bilowda Harada Victoria
ee ay wadaagaan Kenya, Tanzania iyo Uganda, iyo Webiga Niilka Buluugga "Blue
Nile" oo kasoo bilowda Haarata "Lake Tana" oo ku taal Ethiopia,
waxaana webigaas dhanka Ethiopia looga yaqaan "Abay" ama "Giyon".
Labada webi ee Niilka-Cad iyo Niilka-Buluuga waxay ku kulmaan bartamaha magalada
Khartuum ee dalka Suudaan, markaas ayey noqdaan Niilka waraabiya beeraha dalka
Masar oo ay dagaalka ka xigto haddii biyahaas ay Ethiopia ka faa'iidaysato
iyadoo aan Masar lagala tashan ]. Sidaas darteed Ethiopia looma ogola in ay
mashaariic horumarin ah ka fuliso Webiga Blue Nile ee dalkeeda ka soo
bilowda, haddii ay sidaas samayso dalalka Sudan iyo Masar ayaa soo weeraraya
Ethiopia oo ah dalal aad u xoog weyn. Markaas waa in Itoobiya hesho meel kale oo
ay horumar ku samayso si ay dadkeeda oo hadda kor u dhaafay 75 million u helaan
cunto ku filan. Haddaba meesha ugu dhow ayaa noqotay dhulka baaxadda weyn ee
Soomaaliya maadaama tirada Soomaalidu ay yihiin 9 million oo keliya ayna
haystaan dhul ballaaran oo ay maraan Webiyada Jubba iyo Shabeelle iyo xeeb aad u
dheer, sidaasna dadka tirada badan ee reer Itoobiya la soo dejiyo dhulkaas
barwaaqada ah.


|