SomaliTalk

Daabaco Boggan | Print

Kenya ma Badda Soomaaliyeed ayey Shidaal Ka Qodaneysaa?
Dawladda Kenya ayaa dardar gelisey baaritanka batroolka ay ka wado xeebta, waxaana soo baxay warar tibaaxaya Akhri

Itoobiyaan baaraya laba nin oo Soomaali. Muqdisho. AFP - Jan 13, 2006

Taangi Itoobiyaan ah oo taagan garoonka muqdisho - AFP - Dec 2006

Fal Gurracan iyo Dhacdo Fool-xun

Waxaa Qoray Bashiir M. Xersi

Waxay ahayd maalin murugu badan, oo dib noo soo xasuusisay dhacdadii la jaadka ahayd ee dhacday dhamaadkii sanadkii 93-dii, gaar ahaan bilowgii bishii Octoobar, oo dagaal ay isaga hor yimaadeen taageerayaasha qabqable Maxamed faarax Caydiid iyo ciidankii UNISOM ee uu hor kacayey Mareykanku, dagaalkan oo ay ku dhinteen askar Maraykan ah uuna ka mid ahaa askari meydkiisa lagu jiidey waddooyinka Magaalada Muqdisho oo aad ugu careysiisey Maraykanka iyo xulafadiisa, keynteyna fashinlka faragelinta la magac baxdey {Rajjo Soo Celinta} kuna dhamaatey in Maraykanku ciidankiisa kala baxo Soomaaliya.

Waxey aheyd Maalinimadii Arbacadii oo ku beegneyd 20/03/07, markii ay isaga hor yimaadeen dagaal qaraar ciidanka Xabashida iyo maleeshiyada Dowladda Empagathi oo dhinac ah iyo maleeshiyaad ku kacsan joogitaanka ciidanka Xabashida, kana gadoodsan qaabka ay wax u waddo Dowladda una maarayneyso Dalka, dagaalkaa oo ka dhacey goobo badan oo ka mid ah xaafadaha Magaalada Muqdisho, dagaalkan oo keeney dhimasho iyo dhaawac soo gaarey labadii garab ee uu dagaalku dhax marey iyo rayidka ayna u sii dheertahay bara-kac balaaran oo ay kaga qaxeen Guryahooda.

Dagaalkan oo uu wehliyey fal guracan oo ay ku kaceen dad wax ma garato ah, xambaar sanaana dhacdo aad u fool xun, falkan wuxuu ahaa mayd lagu jiidey waddooyinka Magaalada Muqdisho, waxaad moodaa iney taariikhdu dib isu soo celineyso, waa markii labaad oo mayd dhintay lagu jiido Magaalada Muqdisho, waxaa wax aad looga xumaado ah falkaa waxash nimada ah ee dunida aan ku nool nahay eysan kadhicin mayd la jiido, dad il bax ah iyo kuwaan ilbax aheyn labadaba, cawaanta qaaqaawan ee ku nool kaymaha iyo duurka iyo dadyowga ku nool Tuulooyinka iyo Magaalooyinka,meyd dhulka lagu jiido waxaa uun laga hayaa soomaali, waaba yaabee ma maydkaa xanuun sanaya? Ama dareemaya xanuun?, Soomaali weligeed Qabiil Qabiil iyo Beel Beel wey u dagaalami jireen, sidoo kalena ay isaga hor imaan jireen daaqsi iyo deegaan, dad wey iska dili jireen balse horey uma dhicin in mayd dhulka lagu jiido.

Waa la dagaali jirey, waa la is dili jirey, waa la is leyn jirey, waa la is gumaadi jirey, hadba sidii la isaga gacan sareeyo ama la isaga itaal roon yahay, dagaalo hadday dhacaana waxaa ka dhasho Dhimasho, Maydad, Naf-waay, Geeri, oo ah khasaaraha ugu weyn ee ka dhasha dagaalada, maxaa yeeley Hanti waa la tacban karaa, Xoolona waa la sameynsan karaa, Maalna waa la heli karaa, balse waxaa hubaal ah inaan naf la soo iibsan Karin ama qof dhintey aan dib loo soo noolayn karin, hadaba hadii ay sidaa wax u dhici jireen maxey tahay dhac dadaan soo cusboonaatey oo ah Mayd-jiidis, taasi waxaa ka sii daran Meyd wajiga Cag laga saaro waliba Cag ay ku jirto Dacas Sagaal iyo Bar ah, war dadkani miyeysan laheyn damiir Insaaninimo?, Diineed?, iyo Soomaalinimo? Miyey laheyn dareen jiir naxa? Sidee isu siiyeen iney mayd jiidaan? Meyd la jiido, Cag iyo Kab Wajiga laga saaro, waxaa laga hayaa Soomaali.

Soomaali wax badan ayey ku faaneen Dhaqan suuban iyo Diin toosan inay leeyihiin, balse waxaa is weyn diin mudan dhaqankii suubanaa maxaa wuxuu isugu biyo shibtey iney Maydka jiid jiidaan? Dhaqankii wanaagsanaa maa wuxuu u xuub siibtey in Maydka Wajiga Cag laga saaro ama la Kabeeyo? Guud ahaan Bulshooyinka Caalamka waxey isla gar waaqsadeen xurmeynta maydka iyo maamuusidda asturka Maydka waxeyna isla wada ogolaadeen in la wada dhowro lana wada xurmeeyo Maydka, waxaa kalee ay isku raaceen in la wada ilaalsho tixgelinta Maydka, balse qodobadaas oo dhan Soomaali wey garab martey iyadoo ka door bidey iney qiimo tirto Maydka.

Soomaalidu ixtiraam la’aanta Meydka kuma ekeysan ee waxey u sii gudubtey iney Meydka gubaan, waxaase laga yaabaa in dad badani ay ku andacoodaan in Maydka la jiidey uu Meyd gaal ahaa sidaana uusan wax xurmad ah ku laheyn, balse waxaan wada ogsoonahay in Maydka la jiid jiidey ay isugu jireen Xabashi iyo Soomaali, hadaba hadii loo qiil sameeyey dhul ku jiidka Maydka Xabashida iyadoo loo fiirinayo iney gaala yihiin la iskana indha tirey karaamada insaanka, sidee loogu helayaa mar marsiiyo Soomaalida dhulka lagu jiidey amaba la gubay, sida aan soo sheegney wax yar ka hor Mayd la jiido Soomaali loogama horeyn, sidaa si la mid ahna Mayd la gubo Dunida lagama yaqaano, marka laga reebo Dad Diin iyo Caqiido ahaan ugu maamuusa Maydka iney gubaan dabadeedna dambaskiisa lagu daadsho Webiga barakeysan, Dadkaan sidaa aaminsan waxay ku nool Dalka Hindiya.

Waxaa laga yaabaa in u jeedada laga leeyahay Maydka la jiijiiday ay tahay in dareen jiir xumo ah la tuso iyo in loo muujiyo inaan wax naxriis ah loo galeyn dadkaas xitaa Mayd kooda ah ahaatee!, balse waxey tahay arintu Afrikaan dhintey muxuu ka dhiganyahay markii uu noolaaba qiimo wanaagsan ma laheyn?, tan kale miyey habboon tahay in falalka waxash nimadaa lala beegsado dadka Soomaalida ah? Wallee waa Yaab, oo waa Amakaak.

Dhacdadaa foosha xun oo ilaa hada cidna ka hadlin qaabkuu rabo masuul ha u ahaadee sida: Siyaasiyiinta, Odey-Dhaqameedyada ,Wadaadada, Urarada Bulshada iyo Dhaqdhaqaaqyada xuquuqul insaanka, waxey muujineysaa aamusnaantan in dadka damiir koodii dhintey, waxeyna taas keeneysaa in falalkaan ay soo noq noqdaan si is daba jog ahna ay u dhacaan, taasna ay u sii xuub siiban kartaa in la caadaysto ama laga dhigto dhaqan.

Codsi ku wajahan wax garadka:

Waxaan fariin xanbaarsan digniin u dirayaa qof kasta oo wax ka qaban kara ama hor is taagi kara dhicidda falalkan guracan iyo joojinta dhacdooyinka foosha-xun ee laga yaabo iney ka mid noqoto qaab nololeedka bulshada, iyadoo codsigan uu ku wajahan yahay: ODAYAASHA DHAQANKA, WADAADADA, URURADA BULSHADA, SIYAASIYIINTA, IYO URURADA U DHAQ DHAQAAQA XUQUUQDA INSAANKA.

Bashiir M. Xersi

brdiraac@hotmail.com

Tripoli-Libya