Maxaa Sababay Burburkii
Maxaakiimta?
Cabdirisaaq maxamed xusen,
Eskilstuna , Sweden.
Hordhac
Sida ay dadka soomaaliyeed ee wadanka gudihiisa
iyo dibadiisuba la socdaan waxaa bur-bur deg-deg ahi soo wajahay ururkii
maxaakiimta midoobey ee gacanta ku dhigay inta badan koonfurta soomaaliya.
Haddaba waxaa lagama maarmaan ah in bal dib loo eego waxyaalaha saldhiga u ah
bur-burkaas deg-dega ah. Si aan u fahamno waxyaalaha dhaliyey bur-burkaas, aan
dib u eegno dhacdooyinkii lixdii bilood ee lasoo dhaafay:
Dhacdooyinkkii la soo maray
o 5-tii juun-06. Dagaal bilo socdey ka dib waxaa
ay maxaakiimtu gacanta ku dhigeen magaalada muqdisho.
o 6-dii juun. Waxaa ay maxaakiimtu la wareegeen
gacan ku haynta balcad iyo nawaaxigeeda.
o 14-kii juun. Waxaa ay maxaakiimtu qabsadeen
magaalada Jowhar
o 15-kii juun. Waxaa ay la wareegeen maxkamaduhu
gacan ku haynta Beledwene.
Bilihii ka dameeyey bishaas juun waxaa ay
maxkamaduhu saareen cadaadis milateri meelo badan oo ka mid ah koonfurta iyo
gobolada dhexe ee soomaaliya. Taas oo suurto gelisey in maxaakiimtu qabsadaan
meelaha ay ka mid yihiin: gelinsoor, cadaado, ceelbuur iyo hobyo oo dhamaan ka
mid ah gobolada dhexe ee soomaaliya. Intaas ka dib waxaa ay maxaakiimtu u
dhaqaaqeen xagaas iyo magaalada gaalkacyo.Iyagoo isticmaalaaya kelmadoodii
caanka ahayd “ dadka gobolka ayaa noo yeeray” Dhamaadkii bishii oktoober iyo
bilowgii bishii november ayaa xiisada gobolka mudug cirka isku shareertay. Taas
ugu damyntiina dhalisay in gacan ka hadal yimaado.
o 25-tii siteember waxaa ay maxaakiimtu gacanta ku
dhigeen magaalada dekeda ah ee kismaayo, iyagoo qaar ka mid ah hogaamiyaashii
dooxada juba soo dhoweystey qaarna dagaal ku qaaday. Dagaalkaas oo dhaliyey in
magaalada buàale ay maxakiimtu ku laayaan maxaabiis ay dhaawac ku qabteen.
o Bishii november waxaa ay maxkaduhu qabsadeen
meelo badan oo ay ka mid tahay,Caabudwaaq, Buurxakaba iyo agagaarkeeda iyo meelo
kale oo badan.
o Waxaa kale oo ay cadaadis culus saareen
magaalada baydhabo oo ah fadhiga dowlada ku meel gaarka ah.
o Maxaakiimtu waxaa ay shuruudo adag ku xireen
shirkii khartuum.
Xowliga ay maxkamaduhu ku socdeen, iyo dhulka
balaaran ee ay tageen iyo qaabka ay u wajaheen siyaasada soomaaliya waxaa ay
qofka ku dhalin kartaa suàalo badan. Balse suàalahaas qormo kale ayaan kaga
jawaabi doonaa. Maqaalkanse waxaa aan ku falan qeyn doonaa dhowr qodob oo ka mid
ah kuwii sababay in maxaakiimtii burbur soo wajaho. Qoddobadaas waxaa ka mid ah:
Mugdi ku jirey qaab dhismeedka maxaakiimta
Qaab urureedka maxaakiimtu u dhisnaayeen waxaa uu
ahaa mid aan caddeyn. Maxaa yeelay maxaakiimtu asalkoodii hore waxaa ay u
dhisnaayeen qaab beeleed. Maxaakiimtii ugu horeeyeyna waxaa laga dhisay gobolka
banaadir. Kuwaas oo dadku ugu talo galeen in ay nabad gelyada sugaan, maadaama
ay magaalada muqdisho ahayd meel kala qaybsan oo nabad gelyadeedu xun tahay.
Wakhti aan sidaas u fogeyn ka hor waxaa loogu yeeri jirey maxaakiimta magac
qabiil. Tusaale ahaan maxkamada reer hebel iyo tan reer qansax iwm. Kelmadahaasi
waxaa ay muujinaayaan in maxkamaduhu aaney bilowgii hayn kuwo ( national) ama
qaran matala balse ay ahaayen kuwo ka dhashay baahidii ka jirtey halka ay
maxkamadu degan tahay. In maxkamaduhu isu bedeleen qaab qarameed oo ay matalaan
wadanka oo dhan, ma aaney jirto meel lagu shaaciyey. Taasi waxaa ay dhalisay in
gobolada dalka intooda badan looga arko in maxaakiimtu aaney ku hadli karin qaab
qarameed balse ay u hadli karaan qaab goboleed, sida puntland ama soomaaliland
oo kale. Tan kale qaab dhismeedka maxaakiimtu waxaa uu ahaa mid aan si fiican
isugu dhafnayn. Taas waxaa kuu cadeyn kara in aan hadalada ay ku hadlayeen
masuuliyiinta maxaakiimtu ay marar badan ahaayeen kuwo aan isku jiho u socon.
Taas oo sababteedu ahayd iyagoo kasoo kala jeeda maxaakiim kala duwan; Sida Ifka
xalane, furqaan, albayaan iwm.
Arinkani qayb ayuu ka ahaa waxyaalihii soo
dedejiyey burburkii maxaakiimta.
Siyaasad laab la kac ku dhisan
Qaabka siyaasada maxaakiimta dhinaca dibada iyo
gudahaba waxaa ay ahayd mid aan laga baaraan degin. Waxaa ay ahayd mid laab la
kac iyo jidbo ay ku dheehan tahay. Waxaa ay ahayd mid uu dareen hogaan u yahay
ee aan lahayn qaab qorsheysan. Ma aaney jirin qorshe siyaasadeed oo qeexan oo ay
rabeen iney isticmaalaan wakhtiga dhow iyo kan dheerba. Arinkan waxaa sii dhiiri
geliyey fiditaankii deg-dega ahaa ee maxaakiimtu sameeyeen.
Qaab kasta oo isbedel, mid diin ku saleysan iyo
mid maadi ahiba waxaa uu u baahan yahay inuu maro heerar kala duwan. Isla
markaasna uu ku socdo qaab horey loo sii qorsheeyey. Isbdelku waa inuu maraa
heer bilow ah, oo u baahan ugu yaraan laba sano, heer dhexe ama heerka biseylka
oo u baahan ugu yaraan sadex sano iyo heerka saldhiga ah kaas oo ah kan ugu
dameeya oo isbdelka lagu fariisinaayo. Haddii isbdelku ka boodo mid ka mid ah
marxaladahaas ama heerarkaas waxaa soo wajahaaya bur-bur deg-deg ah. Maxaa
yeelay waxaa dhumaaya isku xirkii iyo nidaamintii isbdelka socda. Dadka isbdelka
wadaana waxaa ay iska eegayaan meesha xaaladu la tagto. Maalinta ay meel doog
leh marxaladu la tagto waa farxayaan, maalinta dacari timaadona waa la
qoomameeyaa. Siyaasada dunida ee maanta waa mid u baahan rag shaxda siyaasada
yaqaan, waa mid ku fareysa inaad taqaan qaabka turubka siyaasada loo kala hor
mariyo. Waa lagama maarmaan inaad madaxa ku haysaa tixdii turubka:
“ Kanaan degey kan baan degi lahaa kaninan ii
laaban” Siyaasad aan la lafagurin iyo Fiditaan deg deg ah oo aan wax qorshe ahi
ka demeyn ama qorshe qalad ahi ka dameeyo waxaa uu ka mid ahaa waxyaalihii
horseeday burburkii maxaakiimta.
Aqoon la'aan dhinaca ciidamada ah
Hogaanka ciidamada maxaakiimtu ma ahayn mid leh
aqoon ciidan oo dheer. Ma aanu ahayn hogaanku mid haysta aqoon ciidan oo
jaamacadeed. Waxaan meeshaba joogin ragg takhasus u leh xagga qorsheynta (
straatijiyada). Waxaa maqnaa rag leh aqoon ciidan oo ay ku dersi karaan awooda
caddowga aad wajaheysid. Awooda saaxiibada caddowga ayaa iyana muhiim ah in la
derso. Taasi waxay sawir kaa siin kartaa xaaladu sida ay noqoneyso hadii aad
labadiinu kala badin weydaan. In ilaahay la talo saartaa waa wax muhiim ah balse
ilaahay inaad dhaqdhaqaaq , xirfad iyo aqoon la timaado ayuu doonayaa.Qof kasta
oo akhriya taariikhda islaamka waa arki karaa sida ay aqoonta ciidanku muhiim u
tahay. Raggii uu ka mid ahaa Indhacade uma muuqdaan iney lahaayeen khibrad ku
filan oo ciidan oo dagaal lagula geli karo dowlad jirtey wakhti dheer saaxiibo
xoog lehna haysata. Waxaa kaloo aqoon la àantaas ciidan kuu caddeyneysa
kelmadihii kasoo yeeri jirey hogaankii maxaakiimta, sida;
“Anigu waxba qarin maayee waxaan duulaan ku nahay
Gaalkacyo, hargeysa, baydhabo iyo burco”- Xasan Turki ( taasi waxaa ay keentay
in dadka goboladaas ku dhaqani ay maxaakiimta u arkaan dad aan diintu daacad ka
ahayn)
“Dagaalka addisababa ayaan geyneynaa” Yusuf
indhacade. ( taasi waxaa ay keentay in aduunku u arko maxaakiimta urur
argagixiso oo doonaaya inuu dalal kale qarxiyo, waxyna soo dedejisey weerarka
baahsan ee maxaakiimta lala beegsaday)
“ Waxaan u yeeraneynaa muslimiinta aduunka oo dhan”
indhacde iyo sheekh fuàad. ( Taasi waxaa ay keentay in dunida badankeed qaataan
fekerka ah in soomaaliya ay kusoo ururayaan dad aduunka oo dhan laga doonaayo.
Dad aan marna wadin danta soomaaliya).
Waxaa iyana meesha ku jirtey taya xumada ciidankii
maxaakiimta oo intooda badani ahaayeen dad aan haysan tababar ciidan balse laab
la kac ku dagaalamaaya. Waxaa kale oo aan ciidankaas ma maqneyn dhalinyaro badan
oo markoodii hore ahaa maleeshiyooyinkii qabqablayaasha, kuwaas oo aan loo
sameyn wax dhaqan celin ah balse ciidanka la is kaga daray.
Arimahaas aan kor ku soo sheegnay waxaa ay mid
ahaayeen waxyaalihii dhaliyey bur burkii maxakiimtii midoobey.
Mahadsanidin
Cabdirisaaq maxamed xusen, Eskilstuna , Sweden.
Master degree in economics
habdirisak@hotmail.com
Afeef: Aragtida qoraalkan waxaa leh qoraaga ku
saxiixan Faafin: Jan 21, 2007
YAA GAAGIXIYAY
MAXKAMADAHA?
Qore: Mustaf Haji
Ali yanyo| Jan 18, 2007
Sida aan kawar qabno
dalka soomaliya waxay soomartay maraaxil aad ufarabadan laga
[Akhri...]
AKHRI: ARAGTIDA/MAQAALLADA DADWEYNAHA EE MAANTA
| 
Daabaco
Boggan | Print
ARAGTIDA/MAQAALLADA DADWEYNAHA EE MAANTA