Haloo Gurmado Puntland weli wey dhowdahay....

Yusuf issa
yusufessa@gmail.com

Asalaama Caleykum Somalida maqaalkeyga aqrisata,sidoo kale aad ayey umahadsanyahiin dhalinyarada noo suurto geliyey websideyadan aan fikirkeena kusoo bandhigno.

Dhowr jeer oo hore ayaan isku deyey inaan soo qoro maqaalkan iima suurto gelin oo waxaan udeynayey Rag iga khabiirsan aan islahaa sifiican ayey usoo qori doonan ,hatanse waxaan dareemay inaan ku qasbanahay.

Puntland waxey is maamul Goboleed aheyd 9 sano,maxeynu is dhehi karnaa 9kaas Sano Umada wey qabsatay? School ma loo dhisay?ilo dhaqaale ma la abuuray? Amaanka wax malaga qabtay? Wax horumar ah oo lasheegi karo dhinacna Malaga sameeyey?

Mise weli waxey puntland u nooshahay sidii waagii SDDF ee kahoreysay intaan lasameyn maamulka loogu magacdaray Puntland?

Inteynaan kajawaabin su'alahaas aynu qeexno Puntland waa ismaamul goboleed hoos yimaada Somalia,kaas Odayaal reer Puntland ah Markey ogaaden in ummada reer puntland ay tahay dad u bisil in lamaamulo loo sameyey ismamul goboleed kaas oo la islahaa waxbadan ayey qabsan karayaan maadama ay haystaan Amaan ,kaas oo ah bilowga horumarka,intaas ka dib waxaa dhacay in lasameeyey hab maamul frame ah ama magac uyaal Dawladeed sida aad maqashaan Madaxweyne ,Wasiir ,Gole Barlamaan iwm,waxaan dhehi karnaa waxey soo kordhiyeen malaha aan ka ahayn iney marin habaabiyeen shicibkii ay utilamaameen in Qof aan wax aqoon ulahayn Millitary ama Police lagu magcaabay Colonel,General waxey soo kordhiyeen nin aan magaciisa qori Karin in laga dhigay Wasiir,Wasiir ku xigeen ,Gudoomiye Gobol ama Mareeye,waxey soo kordhiyeen in dadkii Puntland laga dhaadhiciyey in Xafiisyada iyo hay adaha Dawlada yihiin Dukaan uu iska leeyahay,taas oo adkaan doonta Maamul kasta oo fiican inuu saxmo waayo Agaasime umaleeynaya Xafiiskiisa inuu yahay Dukaan reerkoodu ufuray sidaasna 9 sano Caruur kusoo korsanayey shaqadiisa manta looma tilmaami karayo.

Puntland waxaa ka dhacay dhibaatoyin aad uwaaweyn oo ku ah masiibo sida:

Mudane Cade Muuse markay Maxkamadaha kaabiga uyimaaden waxuu shicibka Puntland u sheegay inuu Kitaabka ku xukumayo Puntland ,markii Maxakamadahii Ethiobia cayriseyna wuu ka laabtay waxaan filayaa taas waa Imtixaan weyn cida laqiyaameyna mahayn Shacabka ee waa jeesjees alle SWT loo geystay marka taas shicibka ayey utaal khaasatan Barlamaanka Puntland in balanqaadkii hortooda lagu sameeyey lagu dhabeeyo.
Puntland qaladka labaad ay gashay waxaa lakeenay Makiinad lacagta lagu dabaco oo xataa Mogadishu oo maamul kajirin laga diidey ayey iyagoo maamul leh keensadeen taas waxey cadeyneysaa inaan mamul jirin waayo taas waxey udhigantaa qof gurigaaga duhur cad kusoo galay oo waxaad maal lahayd qaatay ,waa xoolahaagi intaas ku tabcaysay nin waraaqo hakaaga bedesho oo weliba laba qeybood intuu kadhigo 80% Mogadishu ha udiro,inta harteyna 20% xawaaladaha Hargeysa haku shubato, adigoo weliba Mogadishu ka ah dhiilaysane kusoo hogaamiyey Cadow soo jireen ah.
Tan sadexaad waxa weeye maamulka puntland waxey leeyahiin hal il oo dhaqaale oo kasoo haray in shacabka lacagtooda waraaqo looga bedeshay waana Dekeda Bosaso waana tan ugu daran,ilaah baan idinku dhaarshe meshaas bal taga sida loo maamulo dhibka loo geysanayo shicibka ,maamul xumada,qorshe xumada waxaan dacwo ugu tegay mareeyaha ama agaasimaha Dekeda waxaan filayey maadama uu hayey isha dhaqaalaha Puntland inuu yahay qof masuul ah oo muxtarim ah una dhigma Gaagab ama Cade muse waxaan utegay nin fadhiya Guri aad umaleyso musqul uu yaal miisaskii waayadii hore shcoolka tuuloyinka oo iridku ufuranyahay,ninkaas waxuu fadhiyaa miis qalalan oo korka xagtin iyo jilif kuleh,waxuuna haystaa bug weyn oo kuwii dawlada siyaad bare 1970 isticmaali jirtey,weliba qoladii aan kadacwoonayey oo isugu jira military iyo qolada canhsuuraha ayaa inety ila soo galeen miiskiisa geesaha kaga fariistey oo markiiba isagii qeylo kubilaabay iyagoo leh Agaasime ninkan waa qaldanayahay 4 cartoon buu isasoo dhexgeliyey oo leeyahay waa hal Kartoon ,Mr agasime waxba ima weydiine waxuu arkay iney dhexda ii xirantahay markaas ayuu yiri waryaa nimankiina dibada ka yimaada oo iska dhiga in iyaga keliya wax kala yaqaaniin orod alaabta canshuuro haddii kale iskaga tag uma bahnide, Ok Mr Agasime ayaan iri,ujeeda aan usocday waxey aheyd inaan Canshurta Dawlada bixyo si aan la iiga qaadin laaluush waxaana la itusay in qolada laluushka iga qaadataa ay danteyda wadaan,marka halaaks su'aal baa kazoo baxday oo ah Puntland maxey maamushaa? Waayo aniga waxaan u arkaa hab maamulka Puntland marka ugu horeysa waa iney ku guleystan in ay saxaan dhaqaalaha Puntland oo ah kan dekeda iyadoo si fiican loo ilaaliyey,dadkana loo cadaalad sameeyo lasoo gaarsiiyo Bank loogu talo galay!,ee maaha in ceyriinka lagu qeybsado askartana ladheho cidiina cuna oo SAhacabka baada,waxaad arkeysaa Canshuurta Dekeda bil walba waxbaa lagu siyaadiyaa soow taas cuna qabateyn kuma ah umada reer Puntland ,waayo hadey Maamulku kuxisaabtamen lacag siyaado ay helaan ,miyeyan ku xisaabtamin quutulyoonka inuu qaali noqonayo ,in macaamiishii badneyd ee imaan jirtey Dekeda ay ka wareegen oo Dekedahoodii aaden ama meelo kale,waxa Canshuurta lagu qaaliyeynayaa ay yihiin only reer Puntland oo iyagu ku qasban iney halkaas waxkala soo degaan.
Maamulka hada kajira ee cade muse waxuu soo siyaadiyey oo markii C/laahi yusuf aan jirin waxay dhiiri geliyeen iney sameysmaan shirkado sida Cunada,Shamiintada,kuwaas oo noloshii kor uqaaday iyo Shamiintadii oo hada mareysa $12 meeshay ka ahaan jirtey $5 taas waxey kaliftey in dhismahii wadanka uu yaraado,hadeysan sameyn kareyn iney sicir ugooyaan kiiska Bariiska ,Sonkorta,Burka ,Shamiintada iney markaas shirkadaha Manopoyga sameynaya ay ka qaadan Canshuur siyaada ah,dadka privete ka ahna Canhuur yar waayo noloshii wadanka shirkadahaas aad ayey ubedeleen.
Waxey ku guuldareysteen Dhinaca amaanka oo isimadii waayadii hore wadanka kutiirsana waxey kadhigeen Corrept oo isimo badan ayaa lasameeyey.
Police kii Puntland isaga warkiisa waxuu noqday Fowdo waxa aad maqashaan qof baa Mobile laga qaaday waa iyaga,meel baa lajabsaday waa iyaga , qof hadaad rabto inaad xirto waxaad bixin lacag yar kadib qofkii waa lasoo xiri bilaa sabab ,isaguna lacag kale buu bixin markaas ayaa lasiideyn,waxaan filyaa xataa Wasiirada waa lasoo xiri karaa hadaad lacag fiican bixiso!
waxey kuguldareyteen iney sameeyan doorashooyin,oo dadkii hada wey ka niyad jabeen Dawlada Puntland ,waxeyna manta kaga kalsoonyihiin iney kamid noqdaan Gobolo katirsan DKM hadey suurto gasho waayo Gobol walba isagaa yaqaan siduu ayahiisa uga tashan lahaa .

8. Rajo xumada waxaa ugu weyn Dhalinyaro malaha Puntland,waxaa jira dhalinyaro Somaliyeed sidaan filayo aan ahayn Reer Puntland kuwaas waxey ku mashquuleen kheyraadka dabiiciga ah iney marwalba kafaalodan kuwaas aan micno Kufadhiyin waayo ma filaayo in meeshaas oo kale Patrol ama Dahab laga qodi karo,balse waxaa fiicnaan lahayd inaad Ka faalodan sidey reer Puntland usameysan laheyn Maamul fiican iyo dhaliilaha jira aad sheegtan,lacagtan makiinadaha lakeensaday waxaa sababay markii maamulkaas Fowdada ah usoo jirey 9 Sano wax isbedel ah sameyn waayey,markii Wasiirkii 9 sano kahor lakeenay ilaa maanta kursiga iska fadhiyo ileyn waa boos qabiile markaas waxii ladoono ayaa Lasameynayaa,waxaan idinleeyahay shacab aad ufiican baa jooga haloo hiiliyo oo sinabad ku jirto haloogu gurmado Madamaama uusan gobolku lahayn dhalinyaro Activist ah ama wax bedeli kara!ineydan idinku u arag dhul Xabashi aad Kala dagalantaan Horumar,miyeydan u arag Patrool baa laqodayaa iney tahay arin larabo in shicibka lagu qaldo si xukun Kororsi loogu sameeyo.

9. Waxaan idinka sugnaaba waa xal hadaanu nahay shicibkii wanaagsanaa ee Puntland! Markastana diyaar baan unahay inaan qaadano talooyinkiina wanaagsan,Puntland waa hooyadii nabada hadaan sidaan loo dhaamina wey caloola cadeyn doontaa! marka hada wey dhowdahay !

10.Codsi guud : inaan maqaalkan sida lagu dhaafin ee dhibaatoyinka Puntland labaadi goobo xalkii looga bixi si nabadi ku jirto,in Dawlada Puntland lagu qasbo iney sameeyo Dorashoyin xor si shacabku u arko fikrado kala duwan iyo in shacabka loo sheego iney qaatan danta caamka ah oo ka gudbaan qabiilka.

Mahadsanidin
Yusuf issa
yusufessa@gmail.com