DAAWO:- VIDEO: Muhammad: Legacy of a Prophet

Daabaco Boggan | Print Prof. Cali Maxamed Geeddi oo Diyaarad Militari oo Itoobiyaan ah keentay Afgooye:29/12/06, Sawirka: AP. Geeddi oo aan Weli Ka Jawaabin eedayntii ahayd in "uu Mas'uul ka ahaa Mamnuucidii Dhoofinta xoolaha Akhri Xildhibaan Ka Fakaday Itoobiya The rise and fall of Mogadishu's Islamic Courts,

GORGOR HAWADA HEEHAABI

A. M. Yusuf | wayeel@operamail.com

MA OG TAHAY GORGORKU in uu yahay haad horeyba u sii ogsoon kicinka? In uu sii og yahay hoogga leexooyinka inta aan uu carrada ba soo gaarin?

Meelo sare ayuu gorgorku u sii buubaa. Halkaas ayuu ugu sii kuurgalaa, ku na sugtaa: amminka ay ufadu soo dhici lahayd. Dhacdada goorta ay aloosanto se, baalashiisa ayuu si giigsan u kala fidiyaa si dabayshu ay isaga duufaantii uga sare marsiiso. Inta hugufkii uu weli baduugayo dhulkii hoose; isagu dul fog ayuu uga sii baxaa—dabadeed na, cirka ayuu uga soo dhex bidhaamaa sidii astaan gobnimo oo kale.

Ogow! Gorgorku kama dido “dabaylaha fooryayaa”. Sida kale se, si waxyeello uu uga feejignaado; cimilada ayuu sii odorsaa. Eeg! Shishe iyo xaggii samada si uu u higsado, isla tamartii dabaysha ayuu duulista u kaashanayaa.

Haddeer dalkeennii sow kama aloosno dhiillooyinka coladeed? Duufaan, nacabtooyo, loogu taloggalay in jiritaanka qarankayagii lagu burburiyo. Haddaba, sida keliya oo aan kaga badbaadi karayno, waxa ay hadba ku xiranaan doontaa, ma aha baqada aan hooygeennii uga abraari lahayn ama dhawrta aan dalkayagii uga fiigi lahayn; bal se waa dhiirranaanta iyo dhiifoonaanta aan nacabka ku weerari lahayn, iyo tabta aan hubkiisii na, isla isaga xooggiisii ugu jebin lahayn. In aan yeelanno Xarun Sare oo aan Tigreega iyo dabadhilifkooda ba ku saadaalinno, iyo in aan dhisanno eegi ama daar-ilaalo oo aan shisheeye oo idil ka ilaaleysan lahayn; haddii loo baahda na—gorgor sidiisii—aan dusha uga soo dhici lahayn.

Hayeeshee, walaal, ha illoobin in dalkeennii ay ka jiraan dhibaatooyin gurracan. Dhabdarrooyin tiro badan. Tusaalaha ugu muuqan og oo aan ku siin karayo na waa: “agoonka ama rajayga sida—gardarrida jawrka Ameerikaanka ku gaashaaman—burcaddii Tigreegu ay u boobtay xoolahoodii, ay na u dishay waaridkiisii…”. Malaha ma aadan arag ilmada ku taagan dhaayaha murugeysan ee wiilkaas isaga ah. Geesigii berrito. Ilamada qoysay dhabannada inanta la kufsaday. Geesiyaddii berrito. Waa facii u hari lahaa.  Ilmuhu waa daljirkii foogta. Waa layligii dhaxli lahaa waddanka iyo waxadda ba.

Dhibaatooyinkaas iyaga ah na, Soomaali maahee, waa kuwo aan cid kale ba loo eersan kari doonin. Darxumada waxa noogu wada wacan waa dabadhilifyo Maryooleey ah. Waa hubaal in aan hoog badan ka badbaadi lahayn, in aan ka saramari lahayn dulmi, iyo magacxumo kasta oo dhexdeenna horey u soo oolli jireen; ama, haddii ay ahaan lahaayeen, shirqoollo horleh oo la inoo maleegi lahaa ba. Waa se goorma? Waa goorta aan iimaankeenna sare ugu wada qaadayno Kelmedda Ilaahay.

Awoodda Eebbe oo qura mooyaane, ma jirto mid kale oo aan kaga sabatabbaxixi kari doonno urka gaalada ee xagga Muslimiinta intaa u soo dhacayo.

Maalin walba, sidii qof waalan oo kale, ayaan maankayga ku wareeriyaa laba su'aal. Weydiinta kowaad waa: sideen ugu birmannaa—sideen ku badbaadinnaa, hor iyo horraan ba, nolosha ilmahaas, geesiyadaas, aan kor ku soo carrabbaabay? Weydiinta labaad na waa: sideen ardaydaas u barnaa in “qabku dhaamo nolol la iska qabo uun, iyo in weliba na ay “geeridu ka roon tahay nolol gunnimo ama se ‘nolosha qaarkeed’ ba”? Haddee sow in ay naga arkaan ma aha sida aan gumeysiga uga dhiidhiyayno? Sida aan u halgamayno? Sow in ay indhahooda toos ugu daalacdaan ma aha: “taariikhda nool oo aan iyaga hortood iyo daraaddood ba ugu qori lahayn dhiiggayaga”? Haddii dhaxal ba uu qaaye iska leeyahay: abintan oo kale ayaa ah hubka, carbiska, barbaarinta, iyo haybadda ugu toolmoon oo aan dhashayada dhaxalsiin kari lahayn. Ereyo kale haddii aan kugu weydiiyo: maxaad rabi lahayd in ay ilamahaaga kaaga daydaan? Maxaadan se weligaa iyaga kula dardaarmi lahayd? Maxaad ugu duceyn lahayd? Maxaadan se ku ba habaari lahayn? Asaaggaa ka har? Cadowgaa u jab? Facaa tuug?… Gurboodka, misana, ha u dardaarwerin uun; bal se u dagaallan! Haddii aad colaadinta kufaarta ka doorbidi lahayd nabadda qaarkeed se; walaal, haddee, ha diririn; hayeeshe ha iiga hiillin nacab geeridayda—haddii aad i rumeysan lahayd iyo haddii kale ba: iyo weliba na geeridaada—ay galladiisii ba tahay! Fulayow na ha moogaan! In awowgey la oran jiray Isku-Filan. Hayeeshee, haddana, ha noqon dabadhilifkii oo kale! Ii sheeg maxuu baday ilmaheennii? Ii sheeg maxuu se ku boorriyay ilmihii cadowgeennii na? Ha noqon dabadhilifkii ilmaheennii duufsan lahaaa; ama sinjidhaankii dirkiisii yasi lahaa! Ha noqon qabbaanka qarankoodii dhaafsan lahaa “halalad beeso ah”—laba hal oo BIR ah! Woyane oo dadkayagii gummaadayo, ha noqon  doqonkii “dhallintii waddanka” fari lahaa:

“Tigree caano iyo biyo ka dabaqaada.”

XABEEBOW, adiga na, aan kuugu iraahdo cod: dhawaaq ka hufan hungurigaagii mid aan weli ka soo bixin. Caku muudalka aad tahay. War illayn naxariis ba ma taqaannid. Hal bursiino ayaa jirta oo aan burcadda ugu wada roonaan lahaa. Haayoo, anigu se, maxaan gaalka kaaga sii sahay-siin ogahay? Tigreega, kiisa wax liqi yaqaan ba, waayoo aan dhuuntiisa gumac ugu ridi lahaa? Arroow, Laarrigii Qarankow, xaad ku falee Amxaar  dilif yiri, iyo Xabashi qarsinkiisii kuu baaqday?

Wadanehayga waxa ku kaydsan sheekooyin lagula shubay dhiiggii diric Soomaaliyeed oo badan. Rag iyo dumar darteen dhiiggoodii u huray. Haatan, ma waxa aan noqonnaa fulayadii ugu horreeyay, aabbeyaashii carruurtooda ka masuugi lahaa in ay u huraan “halalad liitar oo dhiig ah”? Maya. Maya. Maya. Allahayow iguma ogid. Dhibic yar oo dhiig ah, dhig weyn oo dhaxalkii ilmaheennii ah ayay u dhigantaa. Dalkoodii Hooyo. Shan Gobol miyaan loo huri kareyn “5 liitar jaw oo dhiig ah”?

Waa in aan dagaalka, haddaba, “tiimbad ugu roornaa”. Waa in aan dhiigaas yar wada hurnaa. Duufaanta jihaadku se, dadkeenna, intoodii loo qoray ayay ridi doontaa; guryaheenna na, qaarkoodii loo kasay ayay dumin doontaa.

Haddii se aan dhimanno innaga oo dhashayadii iyo dalkayagii nacab ka dhacsan lahayn; si uun ama si kale ba, waxa aan la halmaali doonnaa gedda boqorkii haadda: GORGOR SAMADA HEEHAABI. Halyeeyo laga korreysiiyay darbaddii gaalada. Sidaas awgeed na, waxa aan yeelan doonnaa magac: magac bahal jiraa ba, gaal jiraa ba, iyo dabadhilif jiraa ba, midkoodna, aan abidkii ba loogu yeeri doonin. SHAHIID. .

A. M. Yusuf | wayeel@operamail.com
Jimce, Agoosto 10, 2007

Afeef: Aragtida Qoraalkan waxaa leh qoraaga ku saxiixan.

Faafin: SomaliTalk.com | Aug 11, 2007