DHIBAATOOYINKA ARDEYDA SOOMAALIYEED KA QABSADA
DHINACA SHARCIGA EE WADANKAN PAKISTAN.
W/D:
Cabdulqaadir Maxamed Cismaan (Cabdi Boqor).
BBA (Horns), MBA (in Progress).
Karachi-Pakistan,
Mobile:0092-3002477489
Email:
abdulkadirphd@hotmail.com
Qaybta 1aad
| Qaybta 2aad | Qayta 3aad
Hordhac
Allaah ayaa Mahad oo dhan iska leh, Nabadgalyo iyo Naxariisina Nabigeena
Muxammad ah Allaha siiyo.
Intaa kabacdi. Waa muhiim
in aad ogaado sharciga wadanka aad u socoto ee aad dooneyso in aad wax ku barato
kuna noolaato mudada waxbarashadu kuu socoto, si aadan ula kulmin wax dhib ah
ama is jiidjiid ah taasoo kaa mashquulin karta waxbarashadaada ama kuu diidii
karta waxbarashadoo dhan mararka qaakoodna. Dabcan si simad ayey muhiim ugu
tahay waalidkii ubadkooda soo dirsanayey ee qarashka faraha badanna ku bixinayey
iyo ardeygii safarkaa dheer usoo galay in uu wadankan wax ku barto dhib la’aan .
Waxaa jira marka, dhibaatooyin dhinaca Sharciga ah ee ku dhaca Ardeyda
Soomaaliyeed ee wadankan imaaneysa, sababtuna waxeey tahay ayagoon helin wax
horey ugu sii diga ama ugu sii sheega mushkilada qabsan karta. Waxaana nasiib
darro ah in dhibaatooyinkaasi ey yihiin kuwa si joogto ah usoo noqnoqda
ogaansho la’aan darteed. Ugu dambeyn Akhristaha sharafta badanoow Waa kuwan
dhiibaatooyinkii iyo xalkoodiiba ee kusoo dhowoow.
1)Visa aan Jirin oo been abuur ah (False Visa) oo
Ardeyga loo soo saaro.
Waxaa jira Fiisooyin been abuur ah oo Ummada
Soomaaliyeed qarash farabadanna looga qaato, qasaaro eysan kasoo kabankarinna
qoorta loo galiyo. Waxaa dhacda shaqsiyaad wadankan ku nool, ha ahaadeen Somali
ama Ajaanib’e oo ku qaraabta Fiisooyin ayaan soo saarnaa, ayagoo wax Fiiso u eg
laakiin aan dowlada ka Diiwaangashaneyn usoo saara ummadda, oo marka Ardeygu soo
gaaro garoonka ee laga hubinayo Fiisahaas lagaba weynayo keydka Nambarrada
fiisooyinka eey bixisey Dowlada Pakistan. waxaana marar farabadan dhacdey in
waalid dhaqaale faraban looga qaatey Fiisaha nuucaas ah hadana wiilkoodii ama
gabadhoodii garoonka laga celiyey oo looba diidey in uu wadanka galo maadaama
wax aan lagaraneyn uu la yimid meesha. Nasiib darose! ardeygii is lahaa waxaagu
wey isku hagaagsan yihiin oo mustaqbalkaadii waxbarasho meeshii aad kasii wadan
laheyd waad joogtaa, ayaa sidaa qalbi jab iyo tiraanyo weyn ka haleeshaa
waalidkii dhaleyna warkiisaba daa.
Marka fadlan iska hubi marka aad dooneyso in aad
Fiiiso dalbato, dadka ama meesha aad u mareyso dalbashada Fiisahaaga iyo in ey
jiraan dad ey Fiiso horey ugu dalbeen oo garoonka laga celiyey iyo inkale. Iska
hubi in uu yahay Fiiso diiwaan gashan waliba tiimbarayaasha iyo saxiixyada looga
baahanyahayna mid uusan ka maqneyn. Tusi oo kala tasho dadka kala garan kara
Fiisaha saxda ah iyo midka aan jirin ama “Bugta ah”, si garoonka aan lagaaga
celin.
2) Kaarka Caafimaadka (The
Yellow card) oo laga soo tago ama si qaldan loosoo buuxiyo.
Kaarka Caafimaadka ama “The Yellew Card”, wuxuu sheegaa in qofku ka
caafimaadqabo cuduro farabadan oo halis ah oo kaarkaas ku qoran, waa muhiim in
uusan kasoo tagin qofka kaarkaas gaar ahaan haduu ka yimid Wadan eysan Dowlada
Pakistan ku kalsooneyn in uu horey uga soo baarey qofka Cuduradaas. Hadii uu
kasoo tagase qofku Kaarkaa taa micnaheedu wuxuu noqonayaa in qofkan baaritaan
caafimaadba uusan soo marin, sidaa daraadeedna uu dhibaato iyo halis dhinaca
Caafimaadka ah gaarsiin karo ummada uu wadankeeda galayo, waa Pakistaan’e.
Qodobka kasoo tagida Kaarka Caafimaadka waxaa la mid ah, mid dadka badanaa
eeysan ku baraarugsaneyn oo ah in kaarka Caafimaadka si kala duwan loogu soo
buuxbuuxiyo magacyada iyo waxyaabaha kaloo ku qoranba ama taariiqdaba laga soo
iloobo. Taariikhdu waxey sheegtaa waqtiga laga baarey qofka cuduradaas, iyo
mudada kasoo wareegatey baarintaankaa, waxaana wanaagsan in ardeygu soo sameysto
Kaarkaa taariiqda uu soo baxayo .
Su’aashu waxey tahay maxaa garoonka ku qabsada
qofkii kasoo taga kaarkaas caafimaadka ama taariikhdaba kasoo ilooba? Qofka
marka uu kasoo tago kaarkaas dhib weyn ayaa ku qabsada garoonka, maxaa yeeley
waxaa loo diidaa in uu wadanka gudaha ugalo, waxaa lagu daraa Police-ka garoonka
, waxaa la geeyaa meel garoonka waxyar ka fog laguna magacaabo “Goobta Takoorka”
ama dad kasoocida (The Isolation Centre), waxaa meeshaas lagu hayaa ardeyga
illaa 7-maalin. Bal kawaran ardey aan waalid ama walaal midkoodna lasocon,
lagana yaabo in uu yahay “Mar-dhoof”, wadan uu ku cusub yahayna galaya, hadii uu
maqlo “Xabsi!!!” ayaa lagugu heynayaa oo xirig ayaad tahay!!!!, intee in la eg
ayuu walwalayaa ardeygaasi? ama naxayaa? Waa wax aadan qiyaasi Karin illaa aad
noqoto qofkii ey ku dhacdey qisadaas. Marka laga soo tago naxdintaa -wanaaga
dadka waa loo qiraaye- si wanaagsan ayey ula dhaqmaan mar haduuba ardey yahay,
meesha lagu heynayo qofkaasna waa meel gudaheedu uu wanaagsan yahay, Sariiro,
Joodariyo, Kuraas, Teleefishino iyo cunto wanaagsanba leh,waxaana intaa kuusii
dheer Shaqaalaha oon iyagana xumeyn. Laakiin xuriyada qofka ayaaan wax loo dhigo
laheyn. Waxaa jirta in aan laguu ogoleyn galitaanka gudaha meesha qofka uu ku
jiro, laakiin albaabka ayuu kuusoo istaagi karaa. Bal malee adigoon cidna kuugu
imaaneynin meeshaa aad ku jirto 7-daa maalin!. Fariinta ayaa ah, fadlan haka
sootagin Kaarkaa Caafimaadka hana ka soo iloobin taariiqda si aad u badbaado,
ninkii wuxuu yiri “Banaankaanba Arkaayaa ee maxaa Buuro isaarey”.
3)Baasaboorka oo sikala
duwan loosoo buuxbuuxiyo.
Waxaa dhacda mararka qaar in Baasaboorkii ardeygu
watey uu noqdo mid siyaabo kala duwan loosoo buuxbuuxiyey. Waa wax jira in uusan
isku mid aheyd marka hal magac Af-Somali loo qoro marna English loo qoro, sidaas
ayaana qofka lagu qabsadaa, inkastoo qofkii luqada yaqaan (English ama Urdu) uu
wax u sharixi karo oo uu ka dhaadhicin karo Saraakiishaas sida wax u jiraan,
laakiin hadii Luqadaadu iska jajab tahay waa talo fara kabaxdaye ogoow!. Waa wax
la fahmi karo in magacyadu is leeyihiin hadana lagugu jageysan karo hadii la
damco, ee marka horeba kasoo taxadar oo Passport-kaaga maadaama aad rabto in aad
aduun ku marto fadlan English kusoo buuxbuuxso. Waxaa lagayaabaa in dhibkaas
uusan ku dhicin Soomaalida Baasaboorada kasoo qaadata Safaaradaha Soomaaliyeed
ee ku kala yaala Dunida dacalladeeda, maxaa yeeley waxaan filayaa in ey joogaan
shaqaale u carbisan ama u tababaran sida ugu haboon ee loo buuxbuuxiyo
Baasaboorada. Laakiin dhibkaas wuxuu qabsadaa ama ku dhacaa badanaa dadka kasoo
qaata baasabooradooda Xurumaha kale sida: Cabdalla Shideeye iyo kuwa la midka
ahba oo dadka jooga ee ka shaqeysta isugu jiraan Masaakiin gaajadu meesha
keentey oo wax kuugu sameynaya hadba meeshi tabari gaarsiiso iyo dad xirfad
wanaagsan u leh xowsha ey ummada u qabanayaan kuwaasoo u badan dadkii ka
shaqeyn jirey xafiisyada Dowladihii hore.
4) Iska Diiwaan galinta
Police-ka oo laga daaho iyoWado qaldan oo codsiga Fiisaha loo maro.
Sida Sharciga ah,wadankan marka aad soo gasho
waxaa lagaa rabaa in aad “BIL” gudaheed ku tagto Xafiiska Police-ka dadka ku
diiwaan galiyaan (Police Registration Office), waa arin iska dhib yar hadii
marka hore laga taxadaro, laakiin hadii aad iska Xaadirin weyso bishaa gudaheeda
xafiiskaas, waxaa ku galaya iska daba wareeg iyo qarash aad u farabadan oo
markii hore si fudud loo badbaadin karilahaa. Waxaase Intaas oo dhan kasii daran
kana muhiimsan; warqada Police Registration-ka waxeey ka mid tahay
Dukumiintiyada la aantii Ardeygu aan la siineyn sharciga wadanka uu kusii
joogilahaa inta uu waxbaranayo iyo warqada bixitaanka (Departure Letter-ka)
marka ardeygu in uu wadanka kabaxo damco.
Dhinaca kale. Waxaa jirta wado qaldan oo ardeyda qaarkood ku raadiyaan Fiisaha
ey kusii joogi lahayeen wadankan (The Extension Visa) maadaama eysan garaneyn
wadada saxda ah ee Loomaro Fiisahaas, sidaasna dhib weyn ayey ku muteystaan
waqti iyo qarash aad u farabadanna uga qasaaraa, waxbarashadiina uga mashquulaan
maadaama Safaro aad u dhaareer ey ku qasbanaanayaan mararka qaar. Fadlan
Qisadaan oo ah mid ardey Soomaaliyeed oo aad u farabadan ku dhacdey, ayaa waxaa
inooga waramayaa mid ka mid ah ardadaas ee bal nala dhuux. Ardeygii wuxuu yiri:
“Waxaan wadankan kusoo galay Viso Ardeynimo (Study Visa), waxaan iska qorey
Xarunta Policeka bishii ugu horeysey ee aan wadanka joogey, Fiiso 3-blood ah
ayaan watey wuuna iiga dhacay kadib markii sadexdii bilood dhamaatey, waxaan u
baahdey Fiiso aan wadanka kusii joogo maadaama aan rabo in aan wax kusii barto,
waxaan wareystey Ardeydii oo waxaa la ii tilmaamey Yar Soomaaliyeed oo wadankan
ku korey waxna ku bartey luqada iyo dhaqankana si wanaagsan u garanaya, dhibka
jira ayaan u sharaxay, wuu ila ordey oo Police-kii oo aan ka hurdi waayey kana
hoyan wayey sida ey iisoo wacayeen ayuu ii geeyey, Police-ka markaa waxeey
ardeyda Soomaaliyeed u sameynayeen waraaqo Fiiso laga dhigayey laakiin
waraaqaha qashinka aan waxba dhaamin, waxeyna ka qaadanayeen: $50(Rs:3000/)Mudo
lixbilood ah(waa waqtiga ey kaa dhaceyso sida ey leeyihiin), Sanadkana waxaa
ardeyda laga qaadanayey: $100(Rs:6000/). Mudo markii aan qarashkaa bixinayey
ayaa ugu dambeyntii waxaa isku dhacay Xarunti Police-ka (The Police Registration
Office) iyo Xaruntii Baasaboorada (The Passport Office), kadib markii mowjado
Ardey ah oo waraaqahaa Fiisa ahaan u wada u tageen, markii aan tagey Xarunta
Baasaboorada ayaa waxeey igu wargaliyeen in aan si sharci darro ah wadanka ku
joogey waxiiba ka dambeeyey Fiisahii sadexda bilood ahaa ee aan wadanka kusoo
galey, waxaaba intaa iiga sii darneyd markii eey ii sheegeen in eysan Fiiso
isiin Karinba oo arinteydu faraha ka baxdey oo eey tahay in aan Caasimada
(Islamabad) aado oo Fiisa ama xaga la iiga soo fasaxo ama la iiga soo diido.
Meeshii ayaan ka ordey ayadoo duruustiina si Xowli ah u socoto, safar dheer oo
dhinaca dhulka ah oo maalin iyo habeen aan istaag laheyn qaatey kabacdi ayaan
gaarey Caasimada, markii aan la kulmey Sarkaalkii la iisoo direy, wuxuu igu
canaantey waxa intaan oo dhan oo Fiiso la’aan ah aan wadanka ka qabanayey,
waxaan u sheegey sida wax iigu dhaceen, iyo in talagalkeygu ahaa in aan si
sharci ah wadanka ku joogo oo dhaqaalo farabadana aan ku bixiyey, nasiib darrose
anigoo wadanka ku cusbaa iyo dad aan talo laheyn oo i heley darteed sidan wax u
dhaceen. Xikmad Carabi ah ayaa waxey leedahay “Man fasadat Bidhaanatuhu kal
Garaqi Filmaa”oo micnaheedu yahay: qofkii dadka la talinayaa xumaadaan waa sidii
qof bad ku harqadey ama qarqadey oo kale. Wuxuu hanjabaad wadnaha i dhexdhigaba
oo uu igu yiraahdo: “Arintaada waxaa go’aan ka gaari kara oo kaliya madaxda iga
sareysa, waa in aad Isbuuc sugtaa si go’aan ah hala siiyo Fiisaha ama wadankaba
halaga saaro lagaaga gaaro”.Calaacal iyo Cataaw dantu keentey kabacdi wuxuu isoo
siiyey Warqadii Aheyd hala siiyo Ardeygan Fiiso. Waxaan kusoo noqdey
magaaladeydii, waxaana ku qasbanaadey in aan bixiyo lacag ardey asigaba $100/Bishii
loo soo dirayey uusan awoodin, waxaa sidaa waalidkii horey dhaqaale sharci ugu
bixinayey ey noqotey in uu dib u bixiyo lacag aad u faraban, maadaama Sharciga
wadankan uu dhahayo: “wixii 4-bilood ka badan oo sharci daro ah (Over-Stay)
qofku waa in uu bixiyaa lacagtii uu bixin lahaa asigoo Sanad Over stay- ku
joogey wadanka”. ogoowna maadaama aan wadanka si sharci ah kusoo galay, Visa
ardeynimana aan wato Dowlada Pakistan, Mahadi haka gaartee, waxeey iigu tala
gashey Fiisa lacag la’aan ah in la isiiyo inta waxbarashada iiga dhamaaneyso!!!”
Si dhibkaa Tiraanyada badan
ee ardeygaa Soomaaliyeed iyo kuwa aad u farabadanba ku dhacay uusan ugu soo
laaban kuwa Mustaqbalka imaanaya ama kuwa gudaha jooga ee daqiiqadan dhibkaa
laga yaabo in uu heysto ayaa waxa muhiim ah in aan isla fahamno wadada sharciga
ah ee waxaa oo dhib ah looga badbaadi karo waana tane si wanaagsan u dhuux
walaal.
Wadada Saxda ah ee Ardeyga
looga Baahanyahay in uu Maro si uu u helo Fiise uu wadankan kusii Joogo.
Ugu horeyn marka ardeygu wadanka soo galo waxaa looga baahan yahay in uu bisha
ugu horeysa sameysto (Police registration Letter),warqadaa marka uu helo,
waxaa muhiim ah in uu helo ogolaansho jaamacadeed (Admision Letter) iyo
Kaarka Jaamacada (ID-Card), kabacdi wuxuu ka dalban karaa jaamacada
waraaqda cadeyneysa in uu jaamacada wax kabarto loona yaqaan (Bonofide
Letter), intaa ayuu wuxuu ku lifaaqayaa dukumiintiyadii uu Jaamacada u
gudbiyey markii uu soo codsanayey, wuxuuna u dirayaa Safaarada Soomaalida ee
wadankan asigoo min 3-Koobi ka sameynaya dhamaantood kabacdina iyada ayaa kuu
dalbeysa warqadda muhiimka ah ee sheegeysa in wadanka aad waxkabaran karo:
The N.O.C.(No Objection Certificate) -waa hadii aadan horey u heysane-
markii aad waraaqdaa hesho,ayaa waxaad ula tageysaa Hey’ada Tacliinta sare
(The High Education Commission), waxeyna kusiineysaa warqada Hey’ada
tacliinta sare taasoo cadeyna in Fiiso Sanad ah lagu siiyo. Intaa kabacdi
waxaad ka xareynkartaa Xafiiska Baasaboorada ee ku yaalada Magaaladaada.
Bil ama ugu Badnaan labo bilood kabacdina waxaad heleysaa Fiisihii aad wadanka
kusii joogi laheyd, isla markaana waa in aad sameysataa Police Registration
Letter Kale. Ugu dambeyn waxaa muhiim ah in aad dalbato Fiisaha kan xiga
45-maalin ka hor inta Fiisaha uusan kaa dhicin.
AKHRI QAYBTA 3aad....
Wabillaahi Towfiiq.
W/D: Cabdulqaadir
Maxamed Cismaan (Cabdi Boqor).
Email:
abdulkadirphd@hotmail.com
Faafin: SomaliTalk.com | July
3, 2006
|