Jendai Frazer waxay Dalka Mareykanka u
sameynaysaa cadaw iyadoo ku kaceysa khaladaad badan
Waxaa qortey: Carolyn Davis
Email:
cdavis@phillynews.com . Tel: 215-854-4214.
Philadelphia Inquirer Editorial Board
Shaqada ay hayso Frazer waa howl aad u
muhiim ah oo haddii ay si wacan u qaban weydo howshaas ama ay wanaajin
weydo waxaa markaa Aqalka cad la gudboon in ay shaqadaas ka baddalaan.
| Dec 4, 2006
Halka ay carruurta iyo qoysaska ku nool
Yugaandha iyo gobalka Darfur ee Suuudaan ay ka sugayaan nabad iyo halka
shacabka ku nool Soomaaliya ay ka baqayaan in dagaal ba’ani ka dhaco
waddankooda, ayaa Jendai Fazer waxay sameyneysaa khaladaad iyo cadow
badan oo ay u barbaariso dalkeeda.
Sida ay saraakiil badan oo ah kuwa
dowladda Marekeyka iyo hay’ado kale oo biribaati oo ah kuwo ku xeel dheer
arrimaha Afrika ayaa sheegeen natiijada dhaqdhaqaaqa Jendayi inay
noqoneyso un fursado ay dowladda Marekanka uga dhigto kuwo ay ku faan
faanto oo ay tiraahdo waxaan caawineynaa in aan dhammeyno halaagyadii
bini’aadnimo ee ugu ba’anaa adduunka.
"Waan u baahannahay in ay sidan si
dhaanto aynu sameyno waaba awoodnaaye in waxan wax ka wanaagsan aynu
sameyno,” sidaas waxaa yiri Chris Smith oo ah xildhibaan ah Xisbiga
Jamhuuriga ee Mareykanka oo ah ninka isagu guddoomiya guddi-hoosaadka
golaha Kongareeska Mareykanka ee u qaabilsan Afrika iyo xuquuqul
insaanka.
Waxaa jirta sabab wanaagsan oo ay tahay
in la maqlo erayada Smith. Afrika waa qaarad u soo yeelaneysa dalka
Mareykanka muhimmad istaraatijiyo. Waa qaarad leh dhaqaale dihin oo aan
weli la maalin. Waddamada fowdadu ka jirto ee Afrikana waxay hoy u noqon
karaan argagixisada. Marka in la caawiyo shacabka uu dagaalku dhexda
gashadey waa wax boorka ka jafi kara muuqaalka Mareykanka ee ciidoobey.
Seddex halaag ayaa si gaar ah u
baahan in lala beegsado diblumaasiyad waadix ah oo hufan.
Xaaladda ugu daran waa gowraca aan loo
meel dayin ee ka jira Darfur. Markey wax badan xildhibaannada
kongareesku ku qaylinayeen Madaxweyne Bush markii danbe bishii
Sebteember go’aansadey in uu magacaabo Andrew Natsios oo uu noqdo
Ergeyga gaarka ah ee ay tahay in uu ka shaqeeyo Darfur iyo arrimaheeda.
Andre wuxuu ahaan jirey odayga madaxa ka ah Ha’adda dalka Mareykanka u
qaabilsan caawimada caalamiga ah.
Magacaabistaas wuxuu Bush ku muujiyey
sida ay dhab uga tahay in uu wax ka qabanayo arrinta Darfur. Farriinna
uga dhigey Madaxweynaha Suudaan oo ah ninka ka danbeeya xasuuqa ka jira
Darfur in arrintu muhimad gaar ah u leedahay Xafiiska Madaxweynaha.
Smith wuxuu yiri magacaabidda Ergey
aqoon iyo karti u leh arrimaha Darfur waxay u tahay dadka sida Bashiir oo
kale ah mid soo jeedineysa oo ka dhigeysa in ay u soo jeestaan arrimaha
taagan oo ay wax ka qabtaan.
Frazer uma ekeyn in ay arrintaas
fahamsantahay. Meelo badan oo aan warar ka heley ayaa ii sheegey in
Frazer ay isku daydey, laakiin ay ku guul dareysatey in ay hor istaagto
magacaabista ergeyga. Smith wuxuu yiri bilo ayaan arrinta kula murmayey
Frazer. Dadka ku xeyn daaban Frazer ayaa u sheegey Smith in ay Frazer ku
fikirtey in ay kaligeed xallin karto qaska Darfur.
Xildhibaanka jamhuuriga ee Frank Wolf
wuxuu aad uga xumaadey is hortaagga magaacaabista ergeyga ee ay Frazer
ku kacdey. “qof allaale qofkii aan ka qaban wixii ay suurtagal aheyd in
laga qabto arrinta Darfur, ayaaba waxay noqoneysaa wax la isku soo
eedeyn karo” sidaas waxaa yiri Wolf.
Mar la wareystey Frazer maalintii
Jimcaha aheyd, wey diiddey in ay ka jawaabto su’aalo laga weydiiyey in
ay diiddan tahay magacaabidda Ergeyga iyo in kale. Waxayse tiri
wadashaqeyn wacan ayey la leedahay Mr. Natsios.
Waxay kale oo ku adkeysatey in
Madaxweyne Bush iyo Xoghayaha Arrimaha Dibadda Condoleezza Rice ay iyagu
yihiin hoggaamiyayaasha siyaasadda arrimaha dibadda. Taasi waa run oo
waa yihiin. Laakiin waxay ku go’aan oo go’aannada ku qaataan hadba
kal-kaaliyaalkoodu sar sare waxa ay u soo diyaariyaan.
Haddiiba ay sax yihiin warbixinnada la
daabacay, waxaa markaa jirta in qof ka mid ah maamulka uu qaatey go’aan
xun oo ah in la taageero dagaal oogayaasha Soomaalida, iyadoo ay jirto
Cunaqabateynta hubka ee Qaraamada Midoobey ay ku soo rogtey Soomaaliya.
Waayo? Maxay sidaa u yeeleen, in dagaal oogayaashu la dagaallamayaan
koox muslimiinta asal raaca ah oo lagu tuhunsan yahay in ay xiriir la
leeyihiin Al-qaacida.
Hayaay! Waa waxay Soomaali u baahneyd-
in hub badan lagu sii dal dalo.!! Waxaa taa sii dheer, istiraatigiyadii
oo shaqeyn weydey. Waxay noqotey in Kooxdii Islaam doonka aheyd ay
qabsato caasimaddii; waddamadii dariskuna ay u hiilliyaan maleeshiyooyin
kala duwan.
Xaaladdu way ka sii dari kartaa. Frazer
waxay rabtaa in Golaha Ammaanku abuuro dol doleel loo yeelo
Cunaqabateyntii hubka ee saarneyd Soomaaliya si ay markaasi u suurtowdo
in Soomaaliya loo diro Ciidamo Afrikaan ah oo hub la gala. Himilada
ciidankaasi waxay noqoneysaa in ay tababaraan boolis iyo in ay difaacaan
dowladda ku meel gaarka ah, dowladdaas oo ah mid ay ka buuxaan oo ku
cabbeysan yihiin wixii dagaal ooge Soomaaliya daafaheeda ka kala yimid.
Dowladda Mareykanku waxaa laga yaabaa
in ay ku fikireyso in ay jabiso Asal raaca Soomaaliya ay tahay qayb ka
mid ah dagaalka lagula jiro argagixisada. Laakiin, intii xal siyaasadeed
la raadin lahaa haddii dagaal deegaaan ku kooban la sii huriyo waxay
taas keeni kartaa in uu dhaco dagaal gobal oo markaa mandiqada ka dhigo
mid aan xasillooneyn oo ka sii darta. Waxaa kale oo dhici karta in Al-qaacida
uu boos uga bannaanaado meeshaas oo ay markaas dukaan ka furato gobalka.
Waxaa kale oo jirta dagaalkaas ka socda
waqooyiga Yugaandha kaas oo galaaftey carruur badan muddo ku siman
labaatankii sano ee la soo dhaafey. Maamullo badan oo Mareykanka soo
marey dhabarka ayey u jeediyeen mushkiladdan.
Wadahadallo aan caga badan ku taagneyn
oo u dhexeeya madaxweynaha Yugaandha Yoweri Museveni iyo ninka la yiraa
Joseph Kony oo isagu hoggaamiya ciidanka iska caabinta ee Ilaahey ayaa
ah kuwii ugu fursadda wanaagsanna ee nabad lagu heli karo ee ebid dhaco.
Waxaa marka jiho iyo jaah aan la heyn
oo la garan la’ayahay sababta uu Aqalka Cad ee Mareykanku u caawin
waayey Yugaandha si ay u soo qabato Kony ama ay cadaadis u saari weydey
Museveni oo la xulufo ah Mareykanka si markaa loo helo nabad.
Sabab ka mid ah sababaha ayaa ah
habacsanaanta, wareersan iyo taageerada kala dhiman ee Frazer ku garab
gashey wadaxaajoodka labadaas nin u dhexeeya. Mid ka mid ah
xildhibaannada jamhuuriga ayaa ugu yeera Frazer “Museveni-jecel” waayo
waxay koolkoolisaa ninkaas Yugandhiiska ah- in kastoo uu qayb ku
leeyahay eedda dagaalkaas iyo sanadaha badan oo uu socdeyba.
Dadka kale ee iyagu indha indheeya
arrimaha Aqalka Mareykanka looga taliyo ayaa iyagu yiri dhibaatada
Frazer waxaa asal u ah garashadeeda oo gaaban, iyagoo mara ku dhag ah
dhinaca maamulka, iyo iyadoonba dooneyn in ay ka garowdo in loo baahan
yahay in ay qof kale ku aaminto arrimaha Afrika. “Hal qof howshaan ma
qaban karo. Taasi waa wax aan macquul aheyn.” Sidaa waxaa yiri mid ka
mid ah dadka iyagu wax indha indheeya.
Frazer waa caqli badan tahay, waa
firfircoon tahay iyo iyadoo la yiri waxay aad isugu fiican yihiin
Condoleezza Rice iyo Bush-ba. Xoghayaha Arrimaha Dibadda iyadu waxayba
macallin u aheyd Frazer markii ay PhD-ga ka qaadaneysey Jaamacadda
Stanford. Frazer waxay kale oo ka soo shaqeysey Guddiga Nabadgalyada
Qaranka ee ay madaxda ka aheyd Condoleezza Rice. Xiriirkaasi waa wax aad
u wanaagsan oo wax tar leh- waase haddii Frazer ay lahaan laheyd xirfad
diblomaasiyadeed oo ay ku isticmaasho xiriirkaas dhow ee ay la leedahay
Rice iyo Bush.
Ha i fahmi waayina; Darfur, Somaliya
and waqooyiga Yugaandha waaba xujooyin cabsi badan gelin kara
diblomaasiyiinta ugu xarfada badan dalka Mareykanka. Laakiin sidey
Frazer wax u waddo ayaa howsha sii adkeyneysa.
Aad ayey u wanaagsanaan laheyd haddii
Frazer ay canaantan u qaadato in ay isku sii hufto oo ku sii hagaajiso
howsheeda. Laakiin taasi ma muuqato, maaddaama ay isla markiiba iska
xoortey oo tiri waxani waxay u eg yihiin olole la’igu magac xumeynayo.
Waa laga yaabaa in ay tahay ardeygii ay Rice ku kalsooneyd. Laakiin
howsha ay hayso iyo muhimmadda aadka ah ee howshaasi leedahay awgeed,
haddii Frazer ay is hufi Karin ama isku dayi weydo in ay is hufto,
Aqalka Cad waa in uu Frazer baddalaa oo keenaa diblomaasi kale oo howsha
gudan kara.
Waxaa turjumey: Wali Farah, Ottawa wfarah@rogers.com
ISHA: Philadelphia Inquirer
|
http://www.philly.com/mld/inquirer/
