Calankeenii maxaa dheeliyey oo hoos udhigay???

Sannadkii 1954 ayaa Calanka Soomaaliya waxaa sameeyey Maxamed Cawaale Liiban. Allah ha u naxariistee oo Maxamed Cawaale wuxuu ku geeriyoodey Toronto, Canada, June 5, 2001

Waxaan jaclahay in aan si koob u xus halgankii gobonimadoonka soomaaliyeed iyadoo maanta loo dabaal degaayo 50 guuraddii calanka astaanta u ah qaranimadda shacabka soomaaliyeed , waxaan   

                                         {calanka somaaliyeed oo carabtu  hoos udhigeen}

midnimadu wacaa dal la aantu oohin badanaa waxaan usoo joogay ciil iyo dibad joognimo tolow somaliya dib ma usoo laaban doontii sidee dii hore

aan  uga dan leeyahay,  jiilka maanta soo koraya in ay fahmaan dhibaatadda loo soo maray xurnimadda maanta aynu haysano , runtii xurnimadaasi kuma aysan imaanin si fudud balse waxaa loo soo maray halgan adag , sidaasi darteed waxaa loo bahan yahay in dhallinyaradda maanta jira in ay ku daysadaan doorkii wax ku oolka lahaa ee dhallinyaraddii soomaaliyeed ka soo qaadatay  xornimadda.

Dhalllinyaro ka kooban 13 , waxaa u suurta gashay  markii ugu horeeyey taariikhduna ahayd Bishii May 15, 1943 kii in ay abaabulaan urur dhallinyaro gobannimo doon ah oo la magac baxay S.Y.C Somali Youth Club oo aan siyaasi ahayn, hase yeeshee markii dambe u xoobsiibtay xisbi siyaasadeed oo baaqiisu ahaa, ” Ha Noolaato” oo  xambaarsaneyd xamaasad waddanimo iyo qiiro ficilo ku abuuri jiray dadweynaha soomaaliyeed, xamaasadaasoo ahayd gumeysi naceeb oo  ilaa  maanta iyo waligeedbana ku abuuranaan doonto quluubta ummadda soomaaliyeed.

Baraarujintaasoo looga dan lahaa in wacyaga dadweynaha soomaaliyeed la dardar geliyo si ay uga hortagaan gumeysiga iyo kuwa dabadhilifka u ah , kuwaaso had iyo jeer ka soo horjeeday danta guud ee  ummadda soomaaliyeed oo ahayd in ay hesho xurnimo taam ah oo aan maqaar saar ahayn.

Urur kaasoo ay hogaanminaayeen dhallinyaro baraarugtay oo ay ujeeddooyinkooda ugu waaweyn ay ahayd inuu isku ururiyo dhallinyaro gobannimo doon ah, muddo ka dib na ururkii dhallinayradda S.Y.C. ahaa wuxuu isku beddelay urur weyn oo siyaasi ah lana magac baxay S.Y.L. Somali Youth League, ururkaasi waxaa albaabadda loo furay taariikhdu markii ay ahayd May 15, 1947kii kaasoo u guntaday halgan siyaasadeed oo gobannimo doon ah , sidii ummadda soomaaliyeed oo isku duuban loo gaarsiin lahaa xurnimo iyo madaxbanaani oo taam ah.

Waxaa xusid mudan 11.01.1948dii waxay ahayd maalin xamaasad weyn leh taasoo ahayd tii ugu xoog badneyd uguna caansaneyd , sababtoo ah waxaa dhacaayey gudoonkii Aayaha Ummadda Soomaaliyeed , maantaasoo ahayd maalin kala guur ah , go’aanku na ahaa  Noolal ama Geeri , taasoo micnaheedu ahaa in aan dhimano ama in aan sharaf ku noolaano.

Maanlintaasi  oo ay dhaceen dagaalo ba’an  oo ay ku dhinteen 52 Talyaani ah , isla markasina waxaa la xasuuqay oo cagta la mariyey kuwii gumeysiga  kabaha u qaadi jiray oo mar walba ku andacoon jiray in sooomalidu diyaar waqtigaani u ahayn gobanimo.

Maantaasi waxaa dalka ku  sugnaa guddigii ka socday 4ta dowladdood ugu xoog weyn ee adduunka oo ku guuleystay dagaalkii labaad ee Addunka kana koobnaa

1. awladda Mareynka  u hogaaminaayey  Mr. Utter 
2. dawladda Ingriiska     u hogaaminaayey  Mr. Stafford 
3. Dawladda Ruushka     u hogaaminaayey  Mr. Feodorof
4. Dawladda Faransiiska u hogaaminaayey Mr. Burin Des Rosiers

Hadaba dhaliyaradii syl waxa kamid ahaa ragan hoosm kuqoran  

SYL

15kii Maarso 1943kii ayaa 13 dhallinyaro ah oo magacyadoodu hoos kuqoranyihiin asaaseen xisbigii SYC), kaas oo markay taariikhdu ahayd 1947 isubedeley xisbigii SYL:

• C/qaadir Sakhaawadiin
• Yaasiin Xaaji Cusmaan Sharmaake
• Sayid Xirsi Nuur
• Maxamuud Cusmaan Baarbe
• Daahir X Cusmaan Sharmaarke
• Xaaji Muxumed Xuseen
• Khaliif Hundow Macalim
• Muxumed Faarax Hilowle
• Muxumed Cabdulle Xayeesi
• Cusmaan Geedi Raage
• Dheere X Dheere
• Muxamed Cali Nuur
• Cali Xuseen Cali

Hada akhristow qimaha ay leedahay somaalida nimada waxa gabay ka tiriyey abwaan Abwaan Singub wuxuna hal ku dheg uga dhigay sedan hoos ku qorean.

Gablan Weeye Somaali Gabay """Abwaan Singub waxa uu gabaygan alifay badhitimihii sanadkan 2005ta goortaas oo uu ka waramayay dhibaatadda haysata ummadda Soomaaliyeed meel ay joogtaba iyo sida aysan dadka u dhashay dalkaa rag iyo dumarba uusan jirin ruux ay xanuun ku hayso halka ay marayso xaaladiisa, marka lagaba soo tago dagaal oogayaasha mariyay oo madoobeeyay Naf iyo Qalabba wixii Qaranku lahaa ee qimiga wayn ugu fadhiyay. Abwaan Sangub oo aad u caraysan ayaa eraydan mar kaliya sii daayay. Wuxuu yidhi.

Masaajid markii la galo
Intuusan guntanuhu aqimin
Qabiil baad ku goodidaanoo
gacmaha la isku fiiqayaa
Xan baa lala wada guclayn,
beenbaa laga gajo baxay
Zinaa loo guurayaa
geelana waynu kala dhacnaa
Gaalo iyo Muslim keenu nahay..

Isla wayn gun iyo baar,
ama garo ama ha garan
Hadal malagi galay idhi.

Sancadda kii garan lahaa,
gantaalo samayn lahaa
Aduunyadda gaari lahaa,
gabooy bay ugu yeedhayaan

Isla wayn gun iyo baar,
ama garo ama ha garan
Hadal malagi galay idhi.

Kashi waa lakala qabay,
la iska siiyay godob reeb
Gari allay taqaanaa,
lagu dhameeyay gedkii
Dib usoo gunuunaca
soo gocoto fiidkii,
kuli uur gumaareey

Isla wayn gun iyo baar,
ama garo ama ha garan
Hadal malagi galay idhi.

Ninka geela qaadee,
reera gabagabeeyee,
gorofkooda mariyee
Gogol nabadu ay taal,
gocandhadda ku sayree,
hoyadii gablamiyaha,
yaad geesi ugu yeedhaan.

Isla wayn gun iyo baar,
ama garo ama ha garan
Hadal malagi galay idhi.

Nimay gaajo haysoo,
goolmoonoo haraad qaba,
ifka uma gargaaraay,
kolkuu geriyoodana,
gool wayn u loogaay.

Isla wayn gun iyo baar,
ama garo ama ha garan
Hadal malagi galay idhi.

Waa goorma goortaan ismageeyadda sheegnaa
Waa goorma goortaan gaball dhacay aroornaa
Waa goorma goortay garashadu sabool tahay
Waa goorma goortaan isgujaysanaynaa

Dhaliinyaro guclaysiyo,
Hooyo gacal ahoo wacan,
Aqoonyahan gardaadshiyo,
garcadaadi kuma harin
Gablan weeye Soomaali.

Hadaba  soomaliyey  bal kawaran sayidka sida uu usoo halgamay iyo sida aanu inagu  maanta nahay hadaba sayidka taariikhdiisa aanu jaleecno.

Seyid Maxamed Cabdulle Xasan

TAARIIKH KOOBAN

Seyid Maxamed Cabdulle Xasan wuxuu kudhashay baliga lamagacbaxay Sacmadeeqo oo qiyaastii 11km (7mayl) woqooyi kaxiga Buuhoodle. Sannadkii uu seyidku dhashay waxay taariikhdu ahayd 1856, taas oo ahayd gu' barwaaqo ah oo la oran jirey Gobaysane. Hooyadiis waxaa la oranjirey Carra Seed Magan.

Abaarihii 1892 wuxuu u kicitimay Maka iyo Madiina, waxayna is raaceen 13 wadaad oo kale.

1895 ayuu seyidku kusoo laabtay dalka Soomaaliya, wuxuuna kasoo degey xeebta magaalada Berbera.

Waxaa taariikhdu werisey in markii uu Seyid Maxamed kasoodegey doonidii uu lasocday uu ingiriisku weydiiyey in uu bixiyo cashuur, wuxuuna ugu jawaabay: "Adiga yaa cashuurtii kaa qaaday markaad halakan ka soo degtay?". Dabadeedna afceliyihii baa kuyiri ingiriiskii "waa wadaad waalane inaka daa". Sidaa daraadeed waxaa ingiriisku ku magcaabay wadaadkii waalaa. Tuducdaas taariikheed waxaan kasoo xiganay buug ay qoray wasaaradii hidaha iyo tacliinta sare ee Soomaaliya sannadkii 1973dii

Lasoco qaybta labaad Calankeenii maxaa dheeliyey oo hoos udhigay???

Abdirizak A.Kaneec

Kaneec1@hotmail.com

Afeef: Aragtida qoraalkan waxaa leh qoraaga ku saxiixan

Faafin: SomaliTalk.com | Sept 11, 2006