Daabaco Boggan | Print

Geeridii naxdinta lahayd ee sarihii mataanaha ahaa iyo Halka uu marayo dagaalkii argagixisadu

Waxaa diyaariyey:
Xasan Nuur
SRG14@jubiimail.dk
Århus, Denmark 

Iyadoo ay berri ku beegan tahay 11 September dhacdadii oo hadda laga joogo muddo 5sano ah ayey dhacdadaasi waxay noqotay mid dad badan welwel iyo murugo ku reebtay. Waxay noqotay dhacdo ilaa iyo maanta qarka u saaran inay caalamka u qaybiso laba qaybood. Dhinaca reer galbeedka ayaa dadka waxaa soo food saaray cabsi wayn oo dadka loo tusay in weeraro ay kaga soo wajahan dhinaca muslimiinta, iyadoo dhinaca kale ay jirto cabsi wayn ay dadka soo food saartay, kadib markii ay dhaceen dagaaladii ay ciidamada xulafadu ku qaadeen dalka Afganistaan, kuwaas oo ujeediisu ahayd in Ururka Al-Qaaciida looga saaro dalka Afganistaan, taas oo aan halkaa isku taagin, balse waxaa xaalku cirka isku sii shareeray markii arinkii u wareegay dhanka ciraaq. Arimahaa waxaa barbar socday socday xadhig iyo ciqaab aan loo meel deyin oo ay ku kacayaan dawladaha horseedka ka ah ololaha la dagaalanka argagixisada, iyadoo dhinaca kalena ay jireen ururo iyo dawlado ay xulafo yihiin dawladaha horkacaya la dagaalanka argagixisada oo dadka ka soo horjeeda u adeegsaday arimaha argagixisada. 

Hadaba iyadoo dhacdadaa maanta laga joogo muddo 5 sano, inakastoo ay jireen baadhitaano badan oo madaxbanaan hadana mid ka mid ah baadhitaanadaa isla markaana ah baaditaanadii ugu danbeeyey oo arintaa laga sameeyey ayaa koox ka kooban 75 khabiir oo uu hogaaminayo Steven Jones oo ah Professor ku takhasusay cilmi nafsiga isla markaana ka tarisan jaamacada Utah ee ku taal dalkaa maraykanka waxay sheegeen in dhacdadii 11 september ay ahayd wax ay soo farsameeyeen dad dagaalo u ooman oo ka mid ah guriga cad ee Maraynka. 

Professorka ayaa wuxuu baadhitaan ku sameeyey qaraxa sababay in daaruhu ay dumaan iyo burburkii ka soo hadhay labadii daarood ee mataanaha ahaa sida uu usbuucii la soo dhaafay u sheegay NY Times. 

War bixinta ay ilaa iyo hadda khubaradan isu gaysay ayeen ayaa cadaynaysa in qlad uu jiro, kaas oo ah wax ay ku tilmaameen ”inside job”. Iyadoo sida aynu ognahay la joogo 11 september ee dhacdadan la susi jiray ayaa hadii ay waqtigan debada u soo baxdo waxaa laga yaabaa in ay abuurto dhibaato wayn sida ay ku xiseen qoraalkooda. Uma malaynayo in 19 afduube iyo dhar qof oo kale oo ku jira god Afganistaan ku yaal in ay arintan ku kaceen. Waxa dawladu sheegayso waanu iska celinaynaa waana heli doonaa salka arintan ayuu Pro. Ku yidhi. 

Waxayaalaha ay khubaradan soo ban dhigeen ayaa waxaa ka mid ah in waxa dhacay uu yahay mashruuc ay ka danbeeyeen koox isku magacawday ”A New American Centery, si loo weeraro Afganistaan iyo Ciraaq. Ma rumaysni in labadii sarood ay ay dumiyeen labadii diyaaradood ee ku dhacay ayuu yidhi Professorku mar kale. 

James Fetzer oo Professor halgab ka noqday Jaamacada Minasota ayaa yidhi ”diyaaraduhu waxay ahaayeen sabab oo keliya, laakiin dadka Maraykanku ma haystaan waqtigii ay waxa ku kala garan kari lahaayeen”. Iyadoo aanay ahayn markii u horraysay in oo la soo ban dhigo warbixin tan oo sidan oo kale ah, hadana hadalka Professorka ayaa la odhan karaa wuxuu saldhig u yahay sababta keentay in la abuuro cadaawad iyo argagaxa lagu kala beero labada dhinac ee maanta aduunku u qaybsamay, kuwaas oo ah qayb ka hoo horjeeda in weeraradii 11ka september ay Al-Qaciida ka danbaysay iyo qayb kale oo rumaysan feker kaas ka soo horjeeda una xaglinaya mawqifka dawladaha horseedka ka ah waxa loogu yeedhay argagixisada. 

Khubarada oo meelo kala duwan ka jeediyey siminaaro ayaa Congress-ka ka codsanaya in dib loo furo baadhitaanada kiiskan 

Waqtigan oo lagu guda jiro xuskii 11 September ayaa chanelka Aljazeera wuxuu jimcihii siidaayey cajlad ay ku wada jiraan Osaama Binu Ladan iyo qaar ka mid ah ragii lagu eedaynayey inay ka danbeeyeen qaraxyadii labadii sarood ee mataanaha ahaa (Tween Towers). Waqtiga cajladan ay ku soo beegantay marka la eego dagaalada ka soo cusboonaaday dalka Afganistaan iyo xaalada ay Ciraaq oo ka sii daraysa iyo weliba waqtigan oo xaga maraykanka lagu guda jiro doorashiiyinkii Congresska ayaa u muuqda inay yihiin arimo lagu muujinayo in ay weli jirto jirto awoodii ururka Al-Qaciida. 

Warar iyaguna usbuucan soo baxay ayaa sheegaya in nin Soomaali ah loo gudbiyey xabsiga Guatanamo ee la geeyo dadka lagu tuhunsan yahay arimaha argagixisada. Lama sheegin asal ahaan meesha laga soo qabtay ninkan, balse waxay warark qaarkood ay sheegayaan in bilihii ugu danbeeyey lagu hayey xabsi ku yaala dalka Jabuuti oo ay gacanta ku hayaan ciidamda xulafada ee halkaa jooga. 

BBC-da qaybteeda Yurub ayaa (3 ) bishii November ee sanadkii hore (2005) ayaa wax ka qortay arimo sheegayey in CAI-du ay xabsiyo qarsodi ah ku leedahay sideed dal oo qaarkood ku yaaliin Yurubta bari. Jariidada Washington Post oo iyana wax ka qortay arinkaa ayaa sheegtay iyaduna in ay CIA-du markii arinkaa wax laga waydiiyey ay ka aamustay inay ka jawaabaan eedaymaha loo soo jeediyey. Yurub ayaa waqtigaa u xilsaartay 25 khubaro ah inay soo baadhaan waxa ka jira arinkaa, hase yeeshee wax natiijo ah kama soo baxin.

Xabsiyadaa ayaa sida la sheegayo waxaa la geeyaa dadka lagu tuhunsan yahay inay xidhiidh la leeyihiin ururka Al-Qaaciida. Waxaa waqtigaa la sheegay in xabsiyadaa waqti dheer dadka lagu hayo, ilsa markaana iyagoo kala kulma ciqaab loo gaysto. Uruka xuquuqda aadanaha u dooda ee loo yaqaan Human Rights Watch oo saldhigiisu yahay dalkaa Maraykanka ayaa sheegay in ay jiraan dulimaadyo si qarsoodi ah u mara dalalka Yurub qaarkood. Duulaumaadyadaa ayaa lagu kala gudbiyaa baxaabiista dadka loo tirinayo inay gacan saar la leeyihiin ururka Al-Qaaciida. Mar arinkaa wax laga waydiiyey Ra'iisul wasaarihii Romania ayaa ku tilmaamay war aan waxba ka jirin. Dalalka farta lagu godayo in ay CAI-du xabsiyo ku leedahay ayaa waxaa ka mid ah dalka Polan. Wasiirkii arimaha dibada ee Czech Republic ayaa sheegay in ay jiraan 10 dal ay diiday codsiga noocan ah oo ka yimi dhinaca Maraykanka.

Warar dhawaan ka soo baxay dhan Maraykanka ayaa lagu sheegay in horaanta sanadka Soo socda ee 2007 la bilaabi doono maxkamadeynta dadka ku xiran xabsigaasi Guwantanamo.

Denmark

Magaalada Odense xaafada ay dadka ajaanibtu ku badan yihiin ee loo yaqaan Vollsmose waxaa Isniinta aynu soo dhaafnay ee bishan 4teedii poliisku ay ku qabqabteen sagaal dhalin yaro ah,  kuwaas oo lagu soo eedeeyey inay isku dayeen sidii ay u heli lahaayeen waxyaalaha laga sameeyo bambooyinka qarxa. 

Sid ay sheegayso warbixinta Poliisku qoray ayaa sheegaysa in dhalinyaradan ay ka mid yihiin urur xaga dacwada ah, isla markaana ay si joogta ah ugu camal falaan diinta Islaamka. 

Dadka la qabqabtay ayaa badiba ka soo jeeda Bariga Dhexe iyadoo sidoo kale uu ka mid yahay nin isagu asal ahaan ka soo jeeda dadka danishka ah. Ilaa iyo haatan dadka pooliisku arintan u qabqabtay u badan dhalin yaro da’doodu u dhaxayso 18-33 sano. Maalintii Jimcaha ahayd dadkaa maxkamada la horkeenay ayaa laga fogeeyey indhaha saxaafada, maxkamda amaankeeda ayaa aad loo adkeeyey....

Kolamo degdeg ah oo ay dawlada iyo iyo xisbiyada siyaasadu ka yeesheen ayaa badankoodu waxay ahaayeen kuwo isku mawqif dhaw, dawlada ayaa si taxader leh uga hadashay. 

Madaxa xisbiga DF Pia kjærsgaard ayaa iyadu codsaday in la adkeeyo qorsha ladagaalanka argagixisada, taas oo u dhiganta in booliiska awood loo siiyo qabqabasho degdeg ah cidii looga shakiyo arimaha argagixisada, in booliiska awood dheeraada loo siiyo dhegaysiga telefonada, in kamarado lagu rakibo meelaha muhiimka iwm. Dawlada ayaa iyadu si taxader leh uga hadashay arinkaa, isla markaana waxay soo bandhigtay qorshii ladagaalanka argagixisada ee horay uu golaha baarlamaanku (GB) u ogolaaday. Si kastaba ha ahaatee dawlada ayaa markii u horeesay oo ay arinka ka hadashayba ku gacan saydhay in la sii adkeeyo qorshaha ladagaalanka Argagixisada. 

Hogaanka xisbiga xisbiga Social Democrati Helle thorning oo ka hadlaysa isla arinkan ayaa tidhi “wax la qaadan karo ma aha in koox yar ay isku daydo sidii u wax yeelayn lahayd ummada danishka ah oo ka kooban dad kala duwan”. 

Madaxa xisbiga SF Villy Søvndal ayaa u mahad naqay shaqada uu sirdonka dalku hayo, isagoo yidhi “waa in la ogaadaa waxa dadkani ay yihiin” Dhanka kalena wuxuu ka digay in si aan xaq ahayn loola dhaqmo dad gaara oo ka mid ah bulshada Danishka. 

Dadka la qabqabtay ayaa lagu soo eedeeyey inay siku dayeen sidii ay u heli lahaayeen waxyaalaha qarxa oo dhawr bam noqon kara. Dhalinyadaa ayaa lagu soo eedeeyey arimo ay ka mid yihiin inay ahaayeen dad qorshaynayey inay xasuuq ka gaystaan Denmark gudaheeda ama meel ka baxsan oo aan la garanayn. 

Imaam Abu Xasan ayaa booliska ku qaaday weerar, isagoo sheegay in aanu booliisku wax cadayn ah u hayn arinkan, balse ay tahay oo keli hadiyad Maraykanka la doonayo in loogu deeqo. Dhanka kale sida ay qortay jariidada JP Abu Xasan ayaa yidhi "hadii dadkan lagu xidhay si xaqdaro ah waxaa loo baahan yahay in dhamaan dadka Vollsmose degan ay ka mudaharaadaan. 

Abu xasan oo ah imaam masaajid magaalada Odense ku yaal ayaa maalintii jimcaha iyo dhawrkii maalmood ee ka horeeyey wuxuu ku hawlanaa sidii uu isugu keeni lahaa dadka qaraabada la ah dadka la qabqabtay, sidii ay u yeelan lahaayeen hal garyaqaan oo si wada jir ah ugu dooda oo booliiska ku soo oogaan dacwad ka dhan ah. 

“Caruurihii ayey baastoolado ula soo galeen oo madaxa dhulka u saareen” ayuu yidhi Abu Xasan oo arinta ka hadlaya. Dadka kiiskan loo qabqabtay ayaa markii hore gaadhayey ilaa 9 qof. Waxaa mar hore oo usbuucan ah la siidaayey ilaa laba ka mid ahaa dadkii horay loo qabqabtay, iyadoo jimcihii aynu soo dhaafnay todoba ka mid ah dadkaas la soo taagay maxkamad si wayn amaankeeda loo adkeeyey oo albaabadu u xidhan yihii, isla markaana laga fogeeyey dhamaan indhah iyo dhegaha saxaafada.

In kastoo ciidanka sirdoonka dalka (Politi efter Retningstjeneste) oo marka la soo gaabiyo loo yaqano PET isagu uu codsaday in dad gaadhaya 7ba qofn ay u sii xidhnaadaan ayaa hadana maxkamada sare ee dalku waxay shalay kukuntay in shan ka mid ah dadkii la hayey ay jeelka ku sii jiri doonaan, kuwaasoo loo xuskanayo sharciga argagixisada

Maxkamada hareeraheeda ayaa waxaa ku soo ururay oo buuxiyey dad badan oo qaarkood ay ka soo fasaxqaateen iskuuladii iyo shaqooyinkii ay aadi jireen, qaar kale oo aan wax fasaxa soo qaadan ayaa iyaguna maxkamada yimi, kuwaas oo muujiyey sida ay uga welwelsan yihiin in shaqooyinka laga caydhiyo.

Xasan Nuur
SRG14@jubiimail.dk
Århus, Denmark 

Afeef: Aragtida qoraalkan waxaa leh qoraaga ku saxiixan 

Faafin: Sept 10, 2006