Daabaco Boggan | Print

MAALMO MUHIIM AH:::

Maalmo Muhiim ku ah Jadwalka Islaamka 1427-1428

QAABKA QORISTA Qaabka Loo Qoro Wararka, iyo Maqaalada.. Akhri ::MUQDISHO & DHURWAAGA:: Ma dhabaa in Dhurwaaga lagu Daweeyo Dadka Jinniga qaba Guji AFSOOMAALIGA OO QARKA U SAARAN IN UU KASUULO LUQADAHA AFRIKA usheeg waraabow baa igu dhacaye waxaa loo tarjumey...   Af-qalaad Aqoontu Miyaa? Maxaa keenay in dadka Soomaaliyeed ay afkoodii hooyo kadoor bidaan afaf qalaad? [Cibaar]   WAA IN LAYAREEYA HORMARINTA AFSOMAALIGA! Waxaan filaya in laga doodi karo fikrada ah “Afsoomaliga maxaa loo yasayaa?”   Qofkii aanan garanayn afka Ingiriisiga waa jaahil Arrintaasi ma dhabbaa? Inteese- in la’eg ayaa lagu gumaystaa?   WAA IN LAYAREEYA HORMARINTA AFSOMAALIGA! Waxaan filaya in laga doodi karo fikrada ah “Afsoomaliga maxaa loo yasayaa?”   .Sunta ku duugan Soomaaliya .Macdanta ku duugan Soomaaliya   Qoraalkaaga oo aad Loo Fahmo Waa Muhiimadda Koowaad [A.Sheikh]   Qaamuuska maamaahyada Soomaaliyeed   DHAWRITAANKA XUQUUQDA QORAALKA

Baraka hooyadii labaad ee Rasuulka calayhissalaam.

Waxaa soo diyaarisay Zahra Abdi Hersi

Holland
umubakar@hotmail.com

Ilaahay ayay mahad badan u sugnaatay maanta diinteenii af kasta ayay ku qoran tahay, iska daa waddamada muslimiinta ahee, maktabadaha reer galbeedka waxaa daadsan ama ka buuxa buugaag diinteena ka hadlaysa, boqolaal waxaa jira websiteyo ah oo ka hadlaya diinteena muqaddaska ah, iyada oo si fiicana loo kala dhigdhigayo oo lagu kala tartamayo faafinteeda, marka iftiinkii looga baxaayay mugdiga maalin kasta ayuu inoo sii bidhaamayaa ama ifayaa, si uu iftiinkaasi inoo soo gaaro waa in aanu  haddaba ku koobnaan hal sheekh ama hal buug ee aanu wax badan akhrinaa, culumo badana dhegaysanaa.

Qofka Muslinka ah wuxuu dhashaa isaga oo arday ah,oo aan waxba ogeyn, gaajo iyo haraadna u qaba in wax loo sheego oo la hago, wuxuuna dhintaa isaga oo arday ah oo weli u baahan in la hago iyo in wax loo sheego, nasiib xumo waxaadse weli moodaa in aysan dadka Soomaaliyeed weli sida ay diintu tahay aysan u fahmin, gaar ahaan culumadeena qaarkood  kuwaas oo ah kuwii na hagi lahaa oo wax noo sheegi lahaa,tusaale yar waxaa noogu filan Shiikh Abu Mansuur inta la waraystay, markii uu lahaa ma naag ayaa wax ii sheegi karta ama ma naag warkeeda ayaa wax ka soo qaad leh, isagoo u jawaabayay wasiir dawlaha wasaaradda warfaafinta ee dawladda ku meel gaarka ah war ay sheegtay iyadoo ku hadlaysay dabcan magaca dawladda ku meel gaarka ah, Subxaanallaah ninkaas magaca Sheekha wata sow mugdi iyo xilligii jaahilnimada kuma noola weli, haddii naag warkeeda wax ka soo qaad lahayn sidee ayuu haddaba warkiisa wax u noqon karaa? ileen naag la´aantii ma noolaadeen mana  noolaan karee, waxaan oranaynaa Sheekha, sow Caa´isha Allaha ka raalli noqdee mey ahayn haweenaydii cilmiga laga doonanayay lagana baranaayay,mas´alooyinkana la weydinaayay?

Haweenka sida raggu uu diinta ugu soo halgamay ayay iyaguna ugu soo halgameen, rasuulka calayhissalaam iyo asxaabtiisii Ilaahay raalli ha ka noqdee, waxaa gadaashooda ku jiray oo wax la waday haweenkoodii, haweenka iyo ragga waa labo isku baahan oo aan kala maarmeyn, waxa lagu kala fiican yahay oo kaliya waa taqwada Rabbi, Rabbi qur´aankiisana waa uu ku caddeeyay meelaha ay raggu masuulka uga yihiin haweenka iyo sababaha ay ugu yihiin, taana micneheedu ma´ahan in ragga lagu dhibaayo ama haweenka lagu liidayo balse waxaa meesha ku jirta xikmad Rabbaani ah.

Aanu u soo noqono dulucda qormadeena taas oo ah naag ama haweenay sharaf, qiimo iyo tusaale u ah qof kasta oo muslin ah, waxay nafteeda u hibaysay korintii iyo daryeelkii,

rasuulkeena Muxammad Ilaahay nabad iyo naxariis badan korkiisa ha yeelee, markii uu agoonka ahaa, markii uu rajada ahaa, markii u guursaday, markii uu halganka adag ku jiray ee Ilaahay subxaanahu watacaala u dhiibay ama la yiri gaarsii addoomadayda nuurkan diinta islaamka si ay uga baxaan mugdiga oo cadaab kulayl badan uga badbaadaan iyo ilaa iyo intii uu Allah ka oofsanaayay.

Baraka rasuulka ayay hooyo dhab ah u noqotay ka dib markii uu hooyadiisii waayay iyadoo fulinaysa dardaarankii Aamina bint Wahaab hooyada dhashay rasuulka calayhissalaam, taariikhda Baraka iyo xiriirkii hooyanimo ee ay la lahayd rasuulkeena calayhissalaam waxay u baahan yihiin boqolaal buugaag in looga sheekeeyo, waxaanse isku dayaynaa in aanu iyado kooban halkan ku soo qorno.

Ilaa iyo hadeer lama oga sida ay gabadhii yarayd ee la oran jiray Baraka ee reer Abasiinya (Ethiopia ), ay ku timid suuqyadii lagu kala iibsan jiray carruurta, aabaheed lama yaqaan magaciisa, hooyadeedna lama yaqaano magaceeda, boqolaal carruur ah oo Baraka la mid ah ama carab ha noqdeen ama cid kale ha u dhasheene ayaa lagu kala iibsan jiray suuqyadii carbeed, oo aan la garaneynin ehelkooda iyo meesha laga soo bililiqaysatay ama laga soo dhacay.

Ilmo kasta nasiibkiisa ayuu lahaa, mid ayaa ku dhacaayay ama iibsanaayay gacan habaar qabta oo aan naxariis iyo bani´aadamnimo lagu arag, wuxuu doono ka yeelaayay ilmahaas yar ee uu iibsaday, cid ka celinaysa iyo mid dan ka lehna ma jirin, haseyeeshe carruur fara ku tiris ah ayaa nasiib lahaa oo u gacan galaayay kuwo Ilaahay u naxariistay oo uu naxariistiisa ku shubay, carruurtaas fara ku tiriska ah waxaa ku jirtay Baraka oo  ahayd addoontii ugu nasiibka badnayd ee la iibsado xilligaas, waayo waxay u gacan gashay aabihii dhalay rasuulkeena Ilaahay korkiisa nabad iyo naxariis ha yeelee, Cabdullaahi ibnu Cabdimudhalib.

Baraka waxay ahayd gabadha keliya ee u shaqaynaysay Cabdullaahi ibnu Cabdimudhalib markii uu guursaday Amina bintu Wahaab rasuulka hooyadiis , markii Aamina la  guursadayna waxay sidii uu ninkeeda oo kale u dhaqaalaysay oo ula dhaqantay gabadhii ay ugu timid gurigii ninkeeda ee Baraka.

Markii ay ka soo wareegtay labo toddobaad guurkii Cabdullaahi iyo Amina ayaa Cabdullaahi aabihiis Cabdi Mudhlib u yimid wiilkiisii si uu ugu daro safar u socday markaas Siiriya oo baayacmushtar ahaa, Aamina aad ayay uga naxday in ninkeeda laga kaxeeyo waliba iyada oo aroos ah, waxayna tiri ! waa arrin yaab leh, sidee ayuu ninkayga iiga tagi karaa aniga oo weli aroos ah oo cilaankii ama xinnihii gacantayda saarnaa weli iga muuqdaan?! Baraka waxay tiri iyadoo arrinkaan ka hadlaysa sidatan

Markii uu Cabdullaahi naga dhaqaaqay oo aabihiis raacay, ayaa  waxaa wax xoog leh gaareen wadnihii Aamina, markaas ayay Aamina murugo daraadeed la suuxday oo dhulka ugu dhacday, markii aan arkay Aamina oo suuxsan  ayaa xanuun iyo naxdin daraadiis la qayliyay anigune, markaas ayaan iri," Alla marwadaydiiyeey ."  markaas ayay Aamina indhaha furtay oo i eegtay iyadoo ilmaynaysa, iyadoo hadalku dhib ku yahay ayay itiri ." Baraka i qaad oo i gee sariirtayda, Aamina muddo ayay sariirta ka soo kici weyday, cidna lama hadli jirin dadkii soo booqan jiray ilaa ninkii weynaa ee sharafta badnaa  soddoggeed Cabdul Mudhalib mooyaane.

Baraka waxay tiri, labo bilood markii ay ka soo wareegtay maqnaanshihii Cabdullaahi ayaa maalin ii yeertay Aamina wejigeeda waxaa saarnaa farxad iyo nuur waxayna itiri ." Alla Baraka waxaan ku riyooday riyo yaab leh, markaas ayaa ugu jawaabay, marwo waxaan rajaynaya in ay noqoto riyo kheyr leh, markaas ayay Aamina tiri, waxaan ku riyooday calooshayda oo wax nuur badan ka soo baxeen, nuurkaas oo buuraha, bannaanada iyo boholaha Makka oo dhan iftiimiyay, markaas ayay Baraka tiri, marwo ma waxaad dareemaysaa in aad uur leedahay? markaas ayay Aamina ku jawaabtay haa Baraka! laakiin ma dareemayo waxyaalaha ay dareemaan haweenka uurka leh, markaas ayay Baraka tiri, waxaad  dhali doontaa ilmo barako iyo caafimaad leh, oo wax wanaagsan nagu soo biirin doona. 

Intuu uu ka maqnaa Aamina ninkeeda waxaa ka guuray farxadii iyo niyad ay u hayso nolosha, laakiin Baraka ayaa kaalmo iyo garab la dul taagnayd, markastana waxay isku dayaysay in ay uga sheekayso oo ka mashquuliso murugada haysa sheekooyin ka baabi´iya murugada Aamina, haseyeeshe murugada Aamina waa sii kordhaysay uun.

Cabdul Mudhalib ayaa u yimid maalin maalmaha ka mid ah Aamina una sheegay in ay magaalada ka baxdo oo dhinaca buuraha Makka aado si ay uga badbaaddo dagaalka la sheegay in uu doonaayo in uu soo qaado nin amxaaro ahaa oo la oran jiray Abraha oo xilligaas waddanka Yemen gacanta ku haayay, ninkaas wuxuu damacsanaa in uu Kacbada baa´biyo, haseyeeshe meeshii uu wax ka baabi´in lahaa isagaa ku baaba´ay, oo Ilaahay kor ahaaye shimbiro baabi´iya u soo diray, arrintaas ku saabsan ninkaas amxaarka ah waxaa aad uga sheekaynaysa suuratul Fiil.

Aamina waxay u sheegtay seeddigeed in aysan haynin tabar ay uga baxdo magaalada Makka murugo iyo tabar daro daraadeed.  

Habeen iyo maalin Baraka waxay ag fadhiday dhinaca Aamina, waxayna tiri iyadoo arrintaas ka hadlaysa,"waxaan seexan jiray lugaha sariirta ay Aamina ku jeefto, waxaana markasta maqli jiray oo hurdada iga kicin jiray, hadallada ay Aamina ku qarwi jirtay sida magaca ninkeedii ka maqnaa Cabdullaahi, waxaan isku dayi jiray in aan niyada u dhiso oo iraahdo iska seexo marwo"

 Markii ay ka soo noqdeen safarkii Siiriya uu u raacay Cabdullaahi ayaa Aamina loo soo sheegay in saygeedii Cabdullaahi uu jidka ku soo dhintay, Baraka oo arrintaan ha hadlaysa waxay tiri

"Markii ay Aamina maqashay warka xanuunka badan, dhulka ayay ku dhacday, anigana waan iska agfariistay, iyadoo xaaladdeedu ahaa mid nolol iyo geeri u dhexeeya, cid aan aniga ahayna lama joogin Aamina, habeen iyo maalin waxaan u ahaa sidii dhaqtar oo kale, oo waan u gargaari jiray, ilaa iyo markii uu ka dhashay wiilkeedii Muxammad, habeenkii barakaysnaa ee uu Muxammad dhasahay wuxuu ahaa habeen la iftiimaya amarka Alle dartiis.

Umulisadii Aamina waxay ahayd Ashifaa, Cabdu Raxmaan binu Cawf  Ilaahay raalli ha ka noqdee oo ka mid ahaa 10kii saxaabo iayaga oo nool jannada loogu bishaareeyay hooyadiis, qofkii ugu horeeyay ee dhabta saara markii uu dhashay rasuulka calayhissalaam waxay ahayd Baraka, ka dibna waxaa ay Aamina adeeg ama farriin u dirtay rasuulka awowgiis Cabdu Mudhalib ka dibna u qaatay wiilkii uu awowga u ahaa Kacbada, wuxuuna sameeyay farxad daraadeed xaflad oo wuxuu qalay xoolo.

Intii uu Muxammad Calayhissalaam ku maqnaa oo dhan baadiyaha Makka u dhaw si ay u nuujiso naaskeeda Xaliima Sacdiya waxay Baraka la joogtay Aamina oo habeena ma seexan meel aan Aamina agteeda ahayn, markii uu shan sano jirsaday nabiga  ayaa lagu soo celiyay hooyadiis, taas oo ku soo dhowaysay wiilkeeda jaceyl iyo hilow fara badan, Barakana waxay iyadana ku soo dhowaysay rasuulka farxad iyo rayrayn iyo xiiso fara badan oo ay u qabtay.

Markii uu rasuulku lix sano jirsaday ayay hooyadiis go´aan ku gaartay in ay soo siyaarato ama soo booqoto qabrigii aabihiis Cadullaahi oo Madiina ku aasnaa, waxaase safarkii Aamina ka soo horbaxay oo ka celiyay Baraka iyo rasuulka calayhissalaam awowgiis Cabdul Mudhalib, haseyeeshe go´aankii Aamina wuxuu noqday mid aan la beddeli karin.

Subax hore ama aroor hore ayay ka ambabaxeen Muxammad calayhissalaam, Amina iyo Baraka magaalada Makka iyagoo afka saaray waddadii aadaysay Madiina, si ay murug iyo war war oo dhan uga dhawrto wiilka yar ee Muxammad, Aamina uma sheegin oo wey ka qarisay meesha ay u socdaan, markii ay 10 maalmood jidka ku sii jireen ayay gaareen magaalada Madiina, Muxammad calayhissalaam waxay hooyadiis ku dhaaftay oo ay tiri ha idinla sii joogo abtiyadiis ilmo Binu Najaar si ay ugu sahlanaato booqashada qabriga ninkeeda.

Muddo toddobaadyo dhan ayay maalin kasta Aamina ku sii socotay meeshii uu ninkeeda Cabdullaahi ku aasnaa, tiiraanyadii iyo murugadii haysay waa ay ku sii kordhaayeen.

Markii ay dib u soo laabteen si ay Makka ugu soo noqdaan ayaa intii ay jidka ku sii jireen Aamina xanuumsatay, xummad ama qandho aad u darana qabatay, meel geeri go´an ah ama cidla ah oo la yiraahdo Al Cabwa oo u dhexaysa Makka iyo Madiina ayay dageen oo iska fariisteen maadaama jirradii Aaamina sii kordhay, goor ay habeen bar ama saq dhexe oo madow ama mugdi tahay ayuu mar qura xummadii Aamina cirka isku shareertay waxayna Aamina cod tiiraanyo leh ugu yeertay Baraka, Baraka iyadoo arrintaas ka hadlaysa waxay tiri: waxay Aamina dhegta iigu sheegtay cod daciif ah ama liita, Alla Baraka adduunkaan si dhaqso ayaan uga socdaa, wiilkayga Muxammadna waxaan uga tegaya gacantaada, wuxuu waayay aabbihiis, hadeerna wuxuu waayi doonaa indhihiisa oo shan ah hooyadiis, hooyo u noqo, weligaana dhex ama cidla´ ha uga tegin, Baraka iyadoo hadalkii sii wadata waxay tiri, "markii aan maqlay hadalladii Aamina, wadnahaygu wuu dilaacmay waxaana bilaabay in ay iska baroorato, markii uu maqlay Muxammad calayhissalaam oohinteydii ayaa inta uu naxay degganaansho la´aan ku dhacday oo bilaabay in uu isagana ooyo, wuxuu isku tuuray laabtii hooyadiis markaas ayuu ku dhegay oo diiday in uu sii daayo ama ka fuqo, xanuun daraadiis ayay Aamina la taahday, neeftii ugu dambaysayna neefsatay, weyna aamustay, aamus aan aamus ka dambayn, oo naftii ayaa ka baxday.

Baraka wey iska barooratay, waxaana iskugu tagay argaggax iyo murugo, waxayna gacmaheeda ku qodday god ay Aamina ku kaasto, waxayna sheegtay in godkii ay qodaysay ay qoyeen ilinteedii faraha beeshay ee indhaheeda ka daadanaayay.

Markii ay Aamina aastay ayay Baraka wiilkii agoonka ahaa hadeerna rajoobay dib ula soo noqotay Makka, markaas ayay Muxammad farta ka saartay awowgiis Cabdumadhalib, iyadana halkaas ayay rasuulka calayhissalaam kula nooleed oo ay ku xanaanaynaysay guriga Cabdul Mudhalib.

Markii labo sano ka dib uu geeriyooday rasuulka calayhissalaam awowgiis Cabdul Mudhalib  ayaa waxaa mas´uulkii nabiga la wareegay adeerkiis Abu Daalib haseyeeshe gargaarkii Baraka weligiis ma dhammaan oo meel kasta uu rasuulku ku noolaa wey la joogtay oo kula nooleed ilaa uu ka guursaday Khadiija Ilaahay raalli haka noqdee.

Markii uu u wareegay rasuulka Ilaahay nabad iyo naxariis korkiisa ha yeelee gurigii xaaskiisa Khadiija bint Khuwaylid, Baraka waa ay raacday oo kama harin, waxayna tiri Baraka iyada oo arrinkaas ka hadlaysa " Ilaa iyo maalintii ay rasuulka hooyadiis dhimatay weligey kama aanan ag tegin isagana igama ag tegin ama isku meel ayaanu ku nooleyn"

Maalin maalmaha ka mid ah ayaa rasuulku calayhissalaam ku yiri Baraka "Hooyo  !(wax aan hooyo ahayn rasuulku weligiis Baraka uguma yeerin!)  hadeer waxaan ahay nin guursaday laakiin adiga weli ma´aadan guursan, maxaad ka oran lahayd haddii qof uu guur kaa codsado ama ku weydiisto? Baraka inta ay rasuulka calayhissalaam eegtay tiri, "weligey kaama ag dhaqaaqaayo, oo ma hooyaa wiilkeeda ka tagta.

 Rasuulka Ilaahay raalli haka noqdee ayaa inta uu dhoola caddeeyay madaxa ka dhunkaday Baraka, ayuu inta uu dhinaca xaaskiisii u jeestay  ku yiri “tani waa Baraka hooyadaydii labaad, waxayna ka mid tahay qoyskeena” markaas aya Baraka Khadiijo eegtay Khadiijana tiri Ilaahay raalli haka noqde tiri “Barakaay noloshaadii oo dhan waxaad siisay xanaanaynta iyo daryeelka Muxammad, hadeerna waxaanu jecel nahay in aanu kuu abaal gudno, waan ku baryaynaa naga oggolaw in aad guursato inta uusan gabowgu kaa guulaysan ama aadan gaboobin”

Baraka ayaa markaas tiri yaan guursadaa haddaba marwooy? Khadiija ayaa markaas tiri “waxaa jooga Cubeyd ibnu Zayd oo reer Madiina ah wuxuuna doonayaa in uu ku guursado, iga oggolow”

Baraka waa ka oggolaatay codsigii Khadiija oo waa ay guursatay Cubeyd ibnu Zayd, waxayna u raacday Madiina iyo dhulkiisii, waxayna u dhashay wiil wiilkaas oo loo bixiyay Ayman, wixii maalintaa ka dambeeyay waxaa Baraka loogu yeeri jiray umu Ayman (hooyadii Ayman) innnaguna waxaan Baraka ugu yeeraynaa umu Ayman

Waa inoo qaybta danbe iyo halgankii Umu Ayman  iyo soo if bixii risaalada islamka 

Waxaa soo diyaarisay Zahra Abdi Hersi

Holland
umubakar@hotmail.com

Faafin: SomaliTalk.com | Oct 7, 2006