Qof kasta, Soomali kuwa ah iyo kuwa aan ahaynba, oo ka faaloonayey arrimaha Soomaaliya maalmahan waxay u riyaaqeen dharbaaxada lagu dhiftay dagaal oogayaashii 15ta sano shacabka Koonfureed silica ku hayey. Waxay isku raacsanyihiin in dagaal oogayasha aan marnaba loo ogalaan inay ku soo noqdaan caasimada. Dadka xuquuqda u doodaa waxay ku boorinayaan caalamka in dagaal oogayaasha loo diyaariyo sidii maxkamado loola tiigsan lahaa. Taxadir ayaa laga qabaa habka ay u dhaqmi doonaan wadaadada guushaa loo bogay u soo hooyey shacabka Soomaaliyeed. Iyadoo caalamka aanay marnaba u hiilin doonin dagaal oogayaasha, waxayse rabaan in Ciidamada Maxkamaduhu muujiyaan dhexdhexaadnimo, wada tashi iyo in ay tusaan inaanay xukun doonayaal ahayn ee xasiloon dhaliyayaal yihiin.

Wadaadada Xamar gacanta ku dhigay waxa u banaan, ka dib marka ay dejiyaan caasimada, inay la hadlaan Dawlada ku meel gaarka ah. Shacabka wixii dan u ah waa iney Madaxweyna Cabdullahi Yuusuf iyo Ra'iisal Wasaare Geedi dawladooda ka xaqiijiyaan. Dadka raba inay Dawlada iyo iyaga holoc dhex dhigaan, waa iney iska foogayaan.

Culimada Soomaaliyeed ee Muqdisho qabatay waxay reebi karaan taariiikh ummada Soomaaliyeed iyo adduunku aanu weligii hilmaami doonin. Shacaka Soomaaliyeed xilligay qaraaraato waxa u kici jiray culimo, sida Ahmed Guray, Sayid Maxamed, Shiikh Xasan Barsame, iyo Shiikh Bashiir. Shiikh Shariif iyo culimada la socotaa yey iska lumin fursada ay ku noqon karaan Axmed Gurayadii xilligan. Iyagoo khilaafka loogu soo gaban doono qabiilka iska ilaalinaya, waa in ay Hogaamiyayaasha Maxkamaduhu ku dhaqaaqaan kasbashada qabaa'ilka arrinta sida qaloocan loo tusiyey.

Dagaal oogayaal ayaa weli isku dayeya inay qabiilkooda ku guubaabiyaan in arrintu aanay shacab badbaadin ahayn ee tahay qabiil shaar diimeed huwan. Qabiilka sidaa lagu kaxaystaa oo maanta iska daba gala dagaal ooge, laga hadhsan waayey 15 sano, waxay ku socdaan jab iyo tal xumo. Xilligan dagaal ooge fursada u hadhay ma jirto, markaa qaabiilka aan iska arrag Ururada Maxkamadaha ha ku dedaaleen inay culimadooda raacaan oo ku booriyaan inay Maxkamadaha la hadlaan oo wada shaqeeyaan. Marna yey la banaan bixin, u doodin, iska hormarin ama u dhiman dagaal ooge shaadhkii sharafku ka dhacay. Qabaa'ilka Xamar degan qaarkood ha iska ilaaliyeen mar walba in god looga dul boodo iyo in dagaal ooge "tolayeey" ku kiciyo.

Dagaal oogayaashu dan gaar ah oo ay leeyihiin ayey Koonfur badankeeda uga dhigeen meel haadku hadhsan waayey. Wadaniyiin Soomaaliyeed oo badan oo aan Xamar u dhalan oo aan waxba ka qaban karin dagaalka socdey ayaa maanta yididiilo ku abuuratay. Sida shacbiga wadaniyiinta ah ee Xamar u dhashay mar walba u rabaan in caasimada sharafteeda la soo celiyo, maanta dhamaan Soomalida wadiniyiinta ah waxa gashay rajo iyo Muqdisho oo maqaam nabadgelyo noqota. Soomaalida debeda ku nooli waxay ku faraxsan yihiin in Muqdisha dhurwaayadii laga saaray.

Dhicii Xukuumadii hore sidii loogu farxay laakiin aan loogu baraarin waa in aan jebinta dadqalada Xamar aanay taa oo kale u noqon. Haddii dagaal oogayaashu dhurwaaya ahaayeen, wadaadow dhidaro ha noqonina.

Xukuumada Dawlada ee Baydhabo fursad wacan ayaa farahooda soo geli karta. Si taxdir iyo digtoonan le inay ula shaqeeyaan Ururada Maxkamadaha ayaa u haboon. Wararka kuwa burburinta ku nool yey siyaasad hagta Dawladu ka dhigan.

Caalamku indha dheeraad ah ayey ku hayaan Itoobiya. Adduunku waa arkaa in Itoobiya ay rabto been caalamka inay ka iibiso la xidhiidha Urururada Maxkamadaha. Adduunka markay ka iibin weydo, Soomaali ay kireysatey ayey ku fushan doontaa. Ha la iska jiro kuwa hogaamiyayaasha iska dhigi doonaa laakiin fulin doontaa siyaasadaha shacbiga Soomaaliyeed ba'a gelin doona.

Shacbiga Soomaaliyeed iyo adduunku wuxu dhowrayaa talabooyinka ay qaadi doonaan Urururda Maxkamaduhu. Waxaan odhan lahaa wadaadu ha xusuusnaadeen:

• Dhurwaa erinaye
• Rabow dhidar iyo
• Dhuuni qaatiyo
• Dhicin ka ogow

Cabdirashiid Xaaji Faarax
ahajifarah@gmail.com

Afeef: Aragtida qoraalkan ka akhri halkan....

Faafin: SomaliTalk.com | Jun 4, 2006