Daabaco Boggan | Print

Diktoor Jaahil 

Inj. Maxamed Cali Cibaar

 Delft, Holland 

mohamed_ebar@hotmail.com

Aug 2006

Qiimaha ay aqoontu leedahay waa mid aan la qiyaasi karin oo la wada qirsanyahay, wuxuuna Quraankeenna Kariimka ahi noo sheegay in aysan sinneyn midka wax yaqaanna ( aqoonyahanka) iyo midka aan wax aqoonnin ( Jaahilka). Sidoo kale

sida ay  Soomaalidu murti ugu tilmaantay: “ Aqoon la’aani waa iftiin la’ aan” ayay ummadaha kale ee duniduna wada leeyihiin xikamdo ku tilmaamaya  cilmiga iftiin dadka ku haga waddada horumarka iyo liibaanta, Jahligana mugdi dadka u horseeda luggooyo iyo halaag. 

Inkastoo la isku wada raacsanyahay in uu cilmigu yahay harumar, Jahliguna halaag, haddana waxaa muuqata in uu culeys ka jiro sidii la isugu waafaqi lahaa: Waa maxay aqooni, qofkeese lagu tilmaami karaa aqoonyahan?  

Waxay ila tahay in qeexidda rasmiga ah ee aqoonta iyo aqoonyahanka sharraxaadda diinteenna ka sokow lagala soo dhexbixi karo murtiyada ay ka simanyihiin dadyowga adduunku kuwaasoo dhammaan tilmaamaya in ay aqoontu tahay iftiin iyo badbaado,  Jahliguna  mugdi iyo halaag. 

Waxaa la dhihi karaa aqoonyahanku waa qofka  ugu horreyn bartay  wax naftiisa waxtar u leh ( aakhiro iyo adduunba), intaa ka dibna waxtar u leh ummaddiisa. Way dhici kartaa in waxa waxtar u leh ummad ay dhibaato u yihiin ummad kale maaddaama aysan ummaduhu isku dan ahayn, sida ummad xaq-u-dirikeedba uu u yahay ummad kale argagixisadeed. 

Haddii qofku intii uu doonaba wax ha soo bartee wixii uu baranayay ay iftiin yeelan waayaan, cid kalena iska daaye ay xitaa naftiisa wax tari waayaan, qofkaasi wuxuu noqonayaa mid mugdi hullaabanaya oo jahli-barasho ku habsaamay, lagumana tilmaami karo aqoonyahan. Ha qaato shaahaado sare Dr., Inj., Brof. Iyo wixii la doonana ha lagu magacaabee.  

Maxaa lagu tilmaami karaa shaqsi aqoon ku faanaya oo ay howshiisu yahay inuu ummaddiisa u garbaduubo cadow aan naxariis la hayn? Maxaa lagu tilmaami karaa midka naf ka raadinaya burburinta iyo kala qaybinta ummaddiisa isagoo dano shaqsi ka dhex baarbaaraya is-nacaybka iyo kala fogaanta dadkiisa? Iyadoo la marayo qarnigii 21aad sow la yaab ma aha shaqsi aqoonyahan sheeganaya oo  ku xiiqsan afar dhibic shan  iyo annaga reerkeenna oo daba habhable qabqable uu aqriska alifku ku adagyahay?! Maxaa lagu tilmaami karaa shaqsi uu takhasuskiisu yahay dabadhilifnimo oo dufan afka loo mariyay uu ku xambaaray inuu la dagaallamo diinta uu sheeganayo inuu rumeysanyahay? Diktoor aan naftiisa iyo dadkiisa waxba tarayn oo dullinnimo iyo wax dumin la soo indhacadi miyuusan istaahilin in lagu magacaabo Dr. Jaahil?! 

Haddaan Soomaali nahay  waxaa muddooyinkan dambe aad noogu soo badanaya  qolooyinkan Dr. Jaahillada ah oo aad mooddo in loo soo carbiyay hagardaameynta ummaddooda. Waxay wax ku soo barteen, ku dallaceen, darajooyin sarena ay ku gaareen  canshuur laga soo faramaroojiyay danyar aad u taagdaran. Laakiin nasiibdarro daryeel waa halkiisee waxay Dr.Jaahilladu  dan moodeeen dibindaabyeynta dadkooda iyo duminta qarankooda taasoo aan la garan karin waxa ku dirqinaya.

Maansada Dr. Jaahil oo soo baxday 25kii May 2006, waxay tilmaameysaa dhaqamada foosha xun ee wax-ma-garatada shaarka aqoonyahan loo geliyay, waxayna weyndiineysaa weydiimo looga fadhiyo in ay ka warceliyaan. Weydiimahani waxay xambaarsanyihiin dareenka  shacabka dandarreysan ee deyntii laga qabay lagu dulmiyay. 

Waxaa duco iyo amaanba mudan aqoonyahannada Soomaaliyeed ee xalaasha ah kuwaas oo naftooda iyo aqoontoodaba u huray badbaadinta ummaddooda oo maanta ku jirta marxalad adag. 

Ninba wuxuu muteystaa wey ka muuqan doonta !!

Maansaddu waxay ku billaabanaysaa: 

1. Diktoor Jaahilow jaahil

2. Cadow jarabaryow jaahil

3. Nuur jaah leh iyo jaahil

4. Cilmi laga jiryow jaahil

5. Xume lagu jafyow jaahil

6. Xishood laga jaryow jaahil

7. Jihowareersanow jaahil

8. Runta ku jirradow jaahil

9. Been jiibiyow hee dheh!

10.  

11. Diktoor jaahilow Jaahil

12. Jihaad uma kacow Jaahil

13. Fulay lagu jaboo  jaahil

14. Jabaqdii hawada jaahil

15. Ka jaraynayow Jaahil

16. Naf jacayl u qabe jaahil

17. Sidu jirayo abid jaahil

18. Malaggana u jari jaahil

19. Meel jaquura iyo jaahil

20. Joodari dhexdiis jaahil

21. Jalxadaha  la gale jaahil

22. Misna jaranjariyo jaahil

23. Meelo lagu jajabo jaahil

24. Jaballada ka dhace hee dheh!

25.  

26. Diktoor Jaahilow Jaahil

27. Jiko qoom kaliyo jaahil

28. Jasiirado qalaad jaahil

29. Qurbe jiifsadow jaahil

30. Jabad reer hurdow jaahil

31. Jafjafkooda hara jaahil

32. Lagu jeediyow jaahil

33. Jugta lagu hayiyo jaahil

34. Ku joogsiga ficiis jaahil

35. Jurxayntiyo yasmada jaahil

36. Gumeysigu ku jiro jaahil

37. U jadboonayow hee dheh !

38.  

39. Diktoor Jaahilow Jaahil

40. Ilbaxnimo an jirin jaahil

41. Iyo dhaqamo jaan jaahil

42. Jakson lagu daydiyo jaahil

43. Jiinisyo  karkaran jaahil

44. La jaqaafayow jaahil

45. Jaas kama korow jaahil

46. Asoo cimri ku jira jaahil

47. Sidii inan shan jira  jaahil

48. Jibis shiilan iyo  jaahil

49. Jallaatada qabow Jaahil

50. Jid ku dhuuqayow hee dheh !

51.  

52. Diktoor jaahilow jaahil

53. Joon baa qabiyo jaahil

54. Filosoof jirriya jaahil

55. Adoon la jaqjaqlayn jaahil

56. Joorje ku wardiyin jaahil

57. Ha jeesjeesannine jaahil

58. Jimlo qaan ah iyo jaahil

59. Dayn baad jib tee jaahil

60. Su’ aalahan  jiroo jaahil

61. Maati jilicsan iyo jaahil

62. Masaakiintu jerin jaahil

63. Jawaabtooda keen Jaahil:

64.  

65. 1.Diktoor Jaahilow Jaahil

66. Jiritaanki ruuxdaada

67. Uurkii aad soo jiiftay

68. Nafaqadii aad jiidaysay

69. Jugjugtiyo ciyaartaadii

70. Joogjoogsigii foosha

71. Jiirashiyo xanuunkeedii

72. Jirro iyo kadeedkeedii

73. Dhagba  taan u jalaq siinin

74. Marna yuu jaqiiq oranin

75. Horaad kuu jaqsiinaysay

76. Jab rootiya inaad waayin

77. Jeeg caano lagu kaydsho

78. Dhar jadiida oo xirato

79. Aabbahii jarmaadaayay

80. Jactadaayay soo jeedka

81. Jirrab wixi u mudanaayay

82. Wuxu halis jibaaxaayay

83. Juhdigiyo dadaalkoodu

84. Waa jasaan la goyn karine

85. Jasaarnimo halkaad gaartay

86. Markaad jeego weynaatay

87. Waalidkina da’ aad joogo

88. Tallaabada la jiisaayo

89. Jiimbaar ka kici waayay

90. Jeerkaa inaad hayso

91. Janno qaadir uga tuugto

92. Jiirnaxoodu waa meele

93. Inaad jiirto gabigoodba

94. Jaguugnimo la soo toosto

95. Waa adiga jeebkaaye

96. Jaamacadahee dhigaya? 

97.  

98. 2. Diktoor Jaahilow jaahil

99. Miskiin tacab jibaal haystay

100. Oday kaawo jebinaayay

101. Ayey xoolo daba joogtay

102. Danyar biraha jeexaayay

103. Ama kabaha jeebaayay

104. Mid kalluun jillaabaayay

105. Jiingadaha cashuurtoodii

106. Aad ku jaqallo buurnaatay

107. Kuwii laga jujuubaayay

108. Qaar loo jukeynaayay

109. Subax waliba waa jaade

110. Cadowgood hadduu jebiyay

111. Waxa jugug sawaariikh leh

112. Jibaadkiyo baroortooda

113. Juuciyo rafaadkooda

114. Jilaalku naafeeyay

115. Jadeecada dhashii laysay

116. Jixiixiida waayeelka

117. U go’aya jariir laanta

118. Wuxu tabiyay Joornaalku

119. Aadanuhu ka wada jeestay

120. Jiil u kaca  inaad noqoto

121. Jeedaalin naxariis leh

122. Jiirnaxoodu waa meele

123. Adoo jeer la miisaana

124. Juuq inaad gabtaba ceebta

125. Jiho kale u sii dhoofto

126. Meel aadan uga jeedin

127. Ood jaaw tiraa maanta

128. Jeesteyn  ku kaalmayso

129. Nabsigana la jaar noqoto

130. Waa adiga jeebkaaye

131. Jaamacadahee dhigaya?

132.  

133. 3.Diktoor jaahilow jaahil

134. Nin ibleyku jiidaayo

135. Shaydaan la jaanqaaday

136. Wuxuu kibir is jaakeeyo

137. Wuxu xume jideeyaaba

138. Wuxu same jikaaraaba

139. Wuxu eex janjeeraaba

140. Dadku maaha jaajuuroo

141. Maalinbey xisaab jiriyo

142. Isna laga jaraayaaye

143. Jinsiyada fadeexoobay

144. Iyo xumaha loo jeestay

145. Jilitaanka soconaaya

146. Adoo jaanis moodaaya

147. Haddaad waalli dabajoogto

148. Jacda maalin baad arage

149. Jaajaadan aad hayso

150. Dhaqankaad ku jeesjeesi

151. Jus Quraan inaad cayso

152. Jaamaca cambaarayso

153. Jaa’ifeyso diinteenna

154. Culimada jillaafeyso

155. Ood jalow ku doondoonto

156. Jarjar kumi laguu laabo

157. Wax jufeeya haantaada

158. Juuniyaduna  deeqeynin

159. Waa adiga jeebkaaye

160. Jaamacadahee dhigaya?

161.  

162. 4. Diktoor Jaahilow jaahil

163. Jabuutida marsada weyn leh

164. Jigjigiyo illaa Adari

165. Jiiraha Togdheer howdka

166. Jowhar wabiga sii dhaafa

167. Jubba dacalladiisoo dhan

168. Illaa jiidda Mooyaale

169. Haddey garasho soo jeeddo

170. Juhaladuna talinaynin

171. Waxay jamasho kuu hayso

172. Jago adiga kuu qalanta

173. Quud jaadba jaadkiis ah

174. Guri joogle oo fooq ah

175. Gaari jiidan ood wadato

176. Jooharado nuuraaya

177. Ubax midabka jeegaan leh

178. Jardiin lagama waayeeno

179. Juquraafigaa marag ah

180. Balse jirac gumeedkiiyow

181. Inaad tahay waxaan jirino

182. Jug ka gaartay iimaanka

183. Damiirkiina jeexjeexay

184. Adigoo jadiin raadin

185. Jaajuus inaad noqoto

186. Jirjirroole yaahuu ah

187. Marba jaakad soo qaata

188. Dullinnimo u jannaraala

189. Ummaddiisa jebinteeda

190. Jaritaanka ubadkiisa

191. Waa adiga jeebkaaye

192. Jaamacadahee dhigaya?

193.  

194. 5.Diktoor Jaahilow jaahil

195. Adigoo rag jaalkaa ah

196. Heli kara dad kuu jeellan

197. Jeysh Qaran  difaacaaya

198. Bulsho jecel samaanteeda

199. Jawi nabada oo waara

200. Intaad luuq ku jiireyso

201. Junki wada daroogeysan

202. Jookar tuug qamaaraaya

203. Mid islaama jeebsiibi

204. Balwad oday la jaamjaamay

205. Jilib weyn afmiishaar ah

206. Jelbisyadana soo xulato

207. Jixinjixu ka wada suulay

208. Oo Jeermiskaba beera

209. Jah ka siiyay shacabkeenna

210. Inaad fitnada joogteyso

211. Jeesba jees ku naafeeyso

212. Waa adiga jeebkaaye

213. Jaamacadahee dhigaya?

214.  

215. 6.Diktoor Jaahilow Jaahil

216. Jabhad daallimoo  liita

217. Jiim khayrna  soo  barannin

218. Oon buug xaq jaadkiisa

219. Jaldigiisa garaneynin

220. Jiib iyo baroon qaado

221. Jig  ku sii waxaad aragto

222. Jar naf tahay aqoontiisu

223. Jacaylkiisu waa yaabe

224. Yahay duudka inu jeedsho

225. Lagu raro jawaan ciida

226. Iyo weliba laba jaaya

227. Isagoo ku jaqanjooqa

228. Oo jafaalin dacaygiisa

229. Jac yiraahdo qayrkiisu

230. Sii raba waliba jeedal

231. Dhabarkiis in lagu jiido

232. Oo jiirku kala daato

233. Jimicsada markaa dhiigo

234. Jiriricadu wada saaqdo

235. Jixjix qosol macaanaa leh

236. Laafyana ka  jagac siiya

237. Jirroolahaa  xiskii beelay

238. Jinka  sheekh Quraan  saara

239. Dhaqtar jarini waa meele

240. Inaad tahay waxaan jirinba

241. Laan jaada ood ruugto

242. Jeeg lacaga oo beena

243. Jago baas adoo raadin

244. Hoostiis inaad jiifto

245. Aabbow jiroo joogta

246. Jaallowda ugu heesto

247. Jalbeebada u xaarxaarto

248. joogga ay wasakhi  gaarto

249. Jamballada masixiddooda

250. Jalmadaha shushubiddooda

251. Juxuud  noqoto howshaadu

252. Jadwalkana lagaa qariyo

253. Jiheeyaha tilmaantiisa

254. Shisheeyuhu jartuu dagayo

255. Ood  sidii Jirow yaabban

256. Gudcurrada ka jiileyso

257. Waa adiga jeebkaaye

258. Jaamacadahee dhigaya? 

259.  

260. 7.Diktoor Jaahilow Jaahil

261. Jakaarta iyo Sao Paulo

262. Inta khalqi Mumbay joogta

263. Sida Juuj-Wamaa-Juujkii

264. Jaynahan bilyuun dhaafay

265. Midnimana u sii jeellan

266. Yurub iney Jameecowday

267. Jallaad kaliya loo yeelay

268. Adoo garan dhan loo jeedo

269. Jeel samada loo fayday

270. Iyagoo ku jeebbeysan

271. Jirdil wali u sii raaco

272. Jisyo aan dhamaanaynin

273. Dhalanteed u jeedsiinta

274. Afar jannadi moodaysa

275. Oo badi wax jira moog ah

276. Sunta jifida loo mariyay

277. Jiiraanka gaadaaya

278. Jalfisada gondaha taalla

279. Jidhaamaha u qodan dhiigga

280. Jafka waxa dugaag buuxa

281. Bahal jalabuteynaaya

282. Jiir iyo baruur subag leh

283. Midba Jeeni rabo qaybta

284. Jundi soo badbaadshiyo

285. Jalas diga inaad noqoto

286. Jiirnaxoodu waa meele

287. Juudaan dhallaanruugow

288. Halkaad jimic la’aan gaartay

289. Jar inaad ka sii tuurto

290. Jahannama  adduun iyo

291. Qabyaaladda jecleysiiso

292. Shan jab dhiman  ku jaangoyso

293. Reer reer u kala jiiddo

294. Jilib jilib u miineyso

295. Jufo waliba meel aaddo

296. Jaamuus noqdaan yaaci

297. Cadowgoodu jaabeysto

298. Marba qaar u juruq siiyo

299. Adna jinow dhanaan iyo

300. Laqanyada wax joojinaya

301. jeex babaaya aad noqoto

302. Waa adiga jeebkaaye

303. Jaamacadahee dhigaya?

304.  

305. Dr. Jaahilow jaahil

306. Waa adiga jeebkaaye

307. Jaamicadahee dhigaya?

---------------------------

       Dhammaad 

Inj. Maxamed Cali Cibaar

Mohamed_Ebar@hotmail.com
www.Samaddoon.com

Afeef: Aragtida qoraalkan waxaa leh qoraaga ku saxiixan

• Ka Diida Buush: Shirib ku saabsan shirka New York... maati-dooxii ka dhacay magaalada Muqdisho bilihii la soo dhaafay... GUJI..