SOMALITALK.COM DALSAN
w w w . S o m a l i T a l k . c o m
SOMALITALK - RA'YI

8-dda March, Maalinta haweenka iyo Halgankii dheeraa ee la soomaray!.

W/Q: Suldaan Nayruus Xaaji Aadan.
        Karachi-Pakistan.
       suldan25@hotmail.com
      suldan25@yahoo.com


New Zealand waxay ahayd qarankii ugu horreeyey ee laydhka cagaaran u siiyey haweenka in ay dhiibtaan codkooda 1893-kii.

Intii lagu jirey horraantii qarnigii 20-aad (labaatanaad) haweenka Britain, Canada, Finland, Germany iyo Sweden, ayaa waxay bilaabeen dhaq-dhaqaaq xooggan si ay u helaan xuquuq ay codkooda ku dhiibtaan.

Bani-aadamka waxaa ladhalaa isagoo xor ah lakiin wuxuu ku koraa hadhka caqabado farabadan. Qaar ka mid ah caqabadahaas waxaa soo hindisa bulshada lafteeda iyagoo daah saara xornimada iyo xuquuqda asaasigaa ee ay dadka kale leeyihiin. Ummadaha ku kala nool daafaha caalamka waxay u soo halgamayeen xuquuqdooda ilaa iyo muddo dheer. Dhab ahaan dadku waxay u dagaalamayeen tobannaankii sano ee ugu danbeeyey (the last decades) sidii ay u heli lahaayeen talo-wadaag (Democracy) taasoo siisa xuquuq ay ku woodeeyaan kuna dhistaan dowlad.

Cod-bixinta dooroshooyinka hadda waxay noqotay mid iska caadi ah, laakiin xuquuq ay dadkoo idil si siman codkooda ugu dhiibtaan wali dadku ma aysan gaarin gaar ahaan haweenka. Halganka ay ugu jireen haweenku xaqa cod-bixinta doorashooyinka ayaa waxaa hor istaagay caqabado farabadan xilliyadii lasoo dhaafay iyadoo caqabadahaasi ay wali jiraan. Haweenka dunida qaarbaaban wali helin xaq ay codkooda ku dhiibtaan.

Waayo dhaweyd waxay saxaafaddu soo tabinaysay in aan loo ogalaan haweenka aftida loo qaadayey dowladda hoose ee Riyad, tasoo sabab looga dhigay in aysan haweenku lahayn ama aan loo dhisin xarumo u gooni ah iyo waliba iyadoo aysan jirin Saraakiil haween ah oo tababaran kuwaasoo cod-bixinta nidaamiya ama habsami-u-socodka woodeynta kabixi kara.

Inkastoo haweenka caalamka kunnool ay kayihiin boqolkiiba konton (50 pre cent) dadweynaha dunida haddana in ka yar boqolkiiba shan iyo toban (15 per cent) ayaa xildhibaanno ka ah baarlamaanada quruumaha adduunka. Dumarku waxay haystaan wali waddo ay ugu mitidaan sidii ay ku hanan lahaayeen xuquuq siyaasadeed oo dhammaystiran.

Dadka u ola-oleeya xuquuqda haweenka ay u leeyihiin in ay footeeyaan (woodeeyaan) ayaa waxay aaminsan-yihiin dumarka oo loo ogolaado in ay codeeyaan inay wax kabadali doonto habka caddalad-darro oo faafa (prevailing unjust system), waxay kaloo rumaysan-yihiin: haddii ay haweenku helaan xuquuqda ay codka ku dhiibtaan in ay haddana heli karaan xuquuqo kale. Dabayaaqadii qarnigii 18-aad (sideed iyo tobnaad) ku dhawaad 50 (konton) sano oo ay haweenku ku jireen hawl ayaa waddada u xaartay (paved the way) in ay hantiyaan xuquuq maaliyadeed. Shaqaalaynta iyo fursadaha waxbarasho ayaa haddana baahay. Furriinka iyo sharciyada carruurta ayaa laqaabeeyey, haweenkuna waxay bilaabeen in ay ku damaashaadaan xorriyad bulshadeed (Social freedom).

Horraantii qarnigii inasogoontiyey (qarnigii labaatanaad) ayaa haweenku waxay sameeyeen dhaq-dhaqaaq xooggan oo ku aaddan cod-bixinta doorashooyinka, gaar ahaan waxay dhaq-dhaqaas ka sameeyeen waddamada USA, Great Britain, iyo France. Dhaq-dhaqaaqa xuquuqda cod-bixinta ee haweenka ayaa wuxuu bilowday 70 (todobaatan) sano kaddib markii laqabtay shirweynihii rasmiga ahaa ee haweenka (Formal women’s convention) July 1884-kii lagu qabtay Senece falls, New York, waqtigaasoo laga gudbay haajinta qodobkii 19-aad ee Axdiga u yiilay Maraykanka.

Laba haween ah oo lakala yiraahdo Lucretia Mott iyo Elizabeth Cady Stanton ayaa bilaabay dhaq-dhaqaaqii la isugu dubariday dhirweynahaas. Bayaankii laga soo saaray gaba-gabadii shirkaas ayaa erayadii laga qabatimay waxaa kamid ahaa [We hold these truths to be self-evident: that all men and women are created equal.] Waxaannu u qabannaa xaqiiqooyinkaan in ay marag-madoonto noqoto: in gabi-ahaanba ragga iyo dumarka loo abuuray si siman.

Akhri  qaybaha labaad... Guji

W/Q: Suldaan Nayruus Xaaji Aadan.
        Karachi-Pakistan.
       suldan25@hotmail.com

      suldan25@yahoo.com

Afeef: Aragtida qoraalkan waxaa leh qoraaga ku saxiixan

Faafin: Somalitalk.com | Maarso 13, 2005
 


Waraysi Samsam iyo Codsasho Caawinaad Soomaalino...
iyo Shirkadda Dahabshiil oo Sanduuq Mucaawino u Furtay Samsam...
Samsam waxa ay shaaca ka qaaday in ay dacwadeeda u gudbineyso Maxkamadaha Aduunka ee Caalamiga ah, waxana ay...
Guji...

Kulaabo bogga  www.SomaliTalk.com 

© www.SomaliTalk.com

SEARCH

 



HTML CD