FAALLO: MAXAA SABAB U AH LIIDASHADA KHADADKA SHARIIKADAHA  TELEPHONADA MAGAALADA HARGEYSA IYO GUUD AHAAN SOMALILAND 

Qalinkii MOHAMED ABDI HASSAN (DIRIDHABA)

KARACHI, PAKISTAN.

Mobile: 00-92-300-2600907
E-mail: diridhaba2001@hotmail.com

 

Hargeysa markaad gudaheeda joogto waxaa xaqiiq ah in aan dhegta la dhigin khadadka telephonada ee gudaha la iskula hadlo (local calls), sababaha ugu wacan waxa weeyaan iyada oo ay hargeysa nasiib u heshay inay noqoto magaalooyinka yar ee dunida ku yaal ee khadadka wada hadalka gudahu yahiin bilaa lacag, sababta keliya ee farta lagu fiiqi karo ee la odhan karo waa sababtay in ay shariikadaha ka ganacsada khadadka telephonadu uga dhigeen macamiishooda bilaa lacag waxa weeyi isku hirdin weyn oo dhex yaalla iyaga laftigooda, dhalinyaro iyo wayeel ayaad arkaysa iyaga oo wakhtiyo aan cadad lahayn dhegta haysta khadadka telephonada iyaga oo aan habayaraate ka fikiraynin biil lacag telephone oo lagu soo dalaco, taasi waxaa runtii lagu tilmaami kara horumar weyn oo laga gaadhay xagga isgaadhsiinta dalka “enormous telecommunication development”, inkasta oo aanan anigu joogin wakhtigani aan qoraayo faalladani hadana sida Saaxiibo badan ii sheegeen waxay hargeysa markii ugu horaysay nasiib u heshay in lagu dhex wadan karo telephonada gacanta (cellular phones) kuwaasi oo ah noocii ugu danbeeyey ee shariikadaha reer Europe isticmaalan (European cellular System), waxaa qofka doonaya inuu qaato khad telephonada gacanta ah ay shariikadahu ugu geliyaan lacag sida la ii sheegay u dhiganta 10$ (toban dollar) khadadkani oo ah qaar ku shaqeeya (prepaid system) waxaa keliya ee shariikaddu ku siinaysa sida Europe oo kale (Chip sim) kaasi oo ka kooban cadad leased frequency ah, oo aad ka heli karto adeegyo kooban sida diridda farriimaha gaagaban (SMS messages) iyo wixii la halmaala.

 Sidoo kale la hadalka khadadka dibadda ayaa ah qaar gaadhay heerkii ugu jabna taasi oo la ii sheegay in lagu hadlo halkii miridh (per minute) wax ka yar 1$ dollar, iyada oo runtii lagu tilmaami karo horumar baaxadleh, dal aan beesha caalamku aqoonsayn oo horumar baaxadleh ka gaadhay isgaadhsiinta, waxaanay ka suuro gelin dawladaha leh dayax gacmeedyada isgaadhsiinta (telecommunication Satelites) sida maraykanka, Japan, reer Europe, iyo China.

 Su’aahu waxay tahay Faa’iidadaa intaa le’eg ma wada mahadiyaan dhamaan dadka reer Somaliland gudo iyo dibadba, Hadaba faaladaydan kooban waxaan jecelahay inaan ugu bildhaamiyo shariikadaha isgaadhsiinta dalkii hooyo ee Somaliland dhibaatooyinka ka haysta qurbe jooga jecel inay la soo hadlaan ehelkooga ku sugan Somaliland. 

WAA MAXAY DHIBAATOOYINKA LA TAABAN KARO EE  LAGALA KULMO SHARIIKADAHA IS GAADHSIINTA SOMALILAND

 Waxaan cudur daar ka bixinaya haddii uu tusaalaha aan bixinaya ku koobnaado magaalada Hargeysa, waayo waa xarunta Somaliland markastana waxay tusaale u tahay dalka intiisa kale.

 Hargeysa oo ah Caasimadda Somaliland waxaa ku yaalla dhawr shariikadood oo ka ganacsada isgaadhsiinta oo dhamaantood wadaaga dhibaatooyin isku mid ah, kuwaasi oo u eg qaar aan haboonayn oo bur bur balaadhan ku keeni kara habkooga ganacsi.

  Soltelco waa shariikadda ogaalkay haysata saamiga ugu badan ee khadadka guryaha, xafiisyada, iyo goobaha ganacsiga  ku jira magaalada hargeysa, sidaan ku qiyaasay waan khaldanaan karaaaye %60 ayey shariikadaasi daboosha khadadka telephonada ee guryaha iyo goobaha ganacsiga , Soltelco oo la odhan karo waa shariikadahii loogu hor aas aasay taariikh ahaan shariikadaha is gaadhsiinta ee magaalada Hargeysa, waxaanay fahmin maamulkeedu dhibaato badan oo ka haysata macaamiisheeda adeegooga, la yaab baddanna kugu noqonaysa in aad aragto shariikad faa’ido badan ka hesho sannadkii ka ganacsiga magaalada hargeysa hadana si kale u dayacan.  

Dhamaan  xadhkaha waaweyn (TEL cable lines) ayaad arkaysa iyaga oo si fool xun iskugu dhexdaadsan saqafyo sare oo laga sameeyey looxyo iyo biro itaal darran oo ku taxan cidhifyada dariiqyada magaalada Hargeysa, waxyaabaha kaa yaabinaya waxaa ka mid ah boqolaal line oo wadaagaya hal sanduuq oo ku xidhan saqaf si dayacan looga yagleelay cidhifyada waddooyinka, taasi oo khatar u ah gaadiidka mara magaalooyinka dhexdeeda.

 Markaad ictiraaqayso (foundation of any business organization) waxaa haboon inaad yeelato qorshayaal ficliya (effective plans) oo aan ganacsigaaga u keenin khasaarooyin aan laga kaban Karin, maalin kasta waxaa saaran saqafyada biraha itaalka darran shaqaale ciida ka badan oo dayac tiraya khadad xumaaday, khadkii maanta la dayac tiray ayaad arkaysa isaga oo saacada ka dib hadana cilladii ku noqotay,  markaa hawshii oo dhan ayaa noqotay “Kud ka guuro qanjo u guur” Magaalada Hargeysa oo ah magaalooyinka ugu roobka badan Somaliland oo ku taal dhul joogiisu sareeyo ayaa fiicnaan lahayd inay shariikadahu siiyaan fiiro gaar ah ciladaha ka iman karta marka ay roobab ka da’aan magaalada, ma jiraan wax xafidin ah (telecom backed up systems)  waxaa halkaa kaaga muuqanaysa in aanay shariikadaasi lahaynba qorshayaal wakhti dheer ah (long plans), ee dhamaan ganacsigoogu yahiin wax ku meel gaadh ah oo ka faa’iid ah (interesting the customer’s financial benefits).

 Xagga dawladda Somaliland waxaa uga magacaaban wasaarad la yidhaahdo wasaaradda boosta iyo Isgaadhsiinta, inkasta oo aanan arag wax boos ah oo waddanka ka shaqaysa hadana isgaadhsiintu waa hawsha ugu balaadhan ee ay u magacaabantahay wasaaraddu, maalin qudhaata kumaan arag wasaaradaasi oo ka hadlaysa dhibaatooyinka ka haysta macaamiisha shariikadaha isgaadhsiinta.

 Dhibaatada labaad ee la odhan karo macaamiisha reer Somaliland waa kala darsaan shariikadaha telephonada magaalada hargeysa waxaa ka mid ah inaan shariikadna khadadkeedu shariikadda kale la hadli Karin, haddii walaalka uu gurigiisu ku jiro khad STC ah adiguna aad isticmaasho Aerolite ama Soltelco waa inaad dibadda u baxda oo aad raadsato khad STC ah, weli lama arag lamana maqal dunida aynu ku noolahay dal sidaasi ah, haa waa jiraan shariikado badan oo ka ganacsada isgaadhsiinta dunida sida dalalka Great Britain, maraykanka iyo weliba dalkan aan ku noolahay ee pakistan waxaa ku yaalla intaasi oo shariikadood oo si gaar ah loo leeyahay, balse ma dhicin inaanay shariikadna shariikad kale la hadal.

 Dhibaatooyinka ay qurbe jooga Somaliland kala kulmaan inay ehelkooga la soo xidhiidhaan waxaa ka mid ah iyaga oo ay dhibaato ku noqoto in ay khadadku uba sooba galaan, (in ability to access the telephone lines)  oo mararka qaarkood aad arkayso Serverk-kii dhamaa (adeegahii xidhiidhka computerka) ee shariikadda oo mashquul samaynaya ( busy signal), waxyaabaha ugu wacanna ay tahay iyaga oo sameeya qorshayaal farsamo xumi ah (bad engineering techniques) ka soo qaad tusaale waxaa loogu tallo gallay hal xadhig (one console cable) shan xaafadood ama shan khad, waxay samaynayaan inay ka dhigayaan labaatan khad, waxaanay musuq maasuqaan hirarki loogu tallo gallay qof in loo isticmaalo shan qof (frequency of leased lines), taasina waxay sababaysa hoos u dhac xagga xidhiidhka ah oo yimaada (disastrous and down signal communication activity)

 Hadaba waxaan jecelahay inaan kula talliyo shariikadaha waddaniga ah ee Somaliland qodobadani

 1. dib u habayn balaadhan oo aad ku samaysaan nidaamkiina shaqo ee shariikadahiina oo ay ka mid yahiin inaad si farsamaysan u nidaamisaan xadhkaha iyo qalabkiina.  

2. balaadhin aad ku samaysaan hawlahiina shaqo waa muhiimadda qudha ee aad horumar ku gaadhi kartaan.

 3. Iskaashi iyo isku xidh xagga khadadka ah oo aad samaysaan si macaamiishiinu awood ugu yeeshan inay wada xidhiidhi karaan.

 4.qiimo jaban oo aad samaysaan maaha horumar ee horumarku waxaa kow ka ah adiga oo hawlahaaga ka dhiga qaar casriyaysan (modernized updated technology telecommunication devices like cisco routers) , taasina waxay u tahay hawl fududayn balaadhan macaamiishiina hadaad doontan kuba kordhiya lacagaha aaad ka qaadano.

 5. inaad samaysataan saldhig dhexe oo aad ka maamushaan hawlahiina farsamada (engineering techniques) waayo waxaan arkaya in farsamo yaqaanka loo yeedho uun marka hawl culusi idinku timaad.

 Waxaan ka cudur daaranaya raali gelin buuxdana ka bixinaya hadaan khaladad gallay, waayo kuma sugni waddankii hooyo ee faaladaydu waxay nuxur u tahay duruufo aan tix raac ku sameeyey. 

Waxaan saaxiibayaal idiin wada rajaynaya shaqo wanaag iyo hanaan toosan ilaahayna ha idinku garabgallo insha allah. 

WALAALKIIN MOHAMED ABDI HASSAN (DIRIDHABA)

Karachi, Pakistan.

diridhaba2001@hotmail.com

Afeef: Aragtida qoraalkan waxaa leh qoraaga ku saxiixan