Amiin Yuusuf Khasaaro, Muqdisho.
E-Mail: amiinkhasaaro@hotmail.com

Muqdisho iyo Maridda Waddooyinka

Tan iyo markii dalkeenna Soomaaliya ay ka dheceen dagaalladii sokeeye ayaa waxa uu isbeddel ku yimid habka maridda waddooyinka ee gawaarida, gaar ahaan gawaarida daabusha dadweynaha ee loo yaqaanno (BL-ka).

Waxaa sameysmay waddooyin cusub, waxaana weli xiran waddooyin ay mari jireen gawaarida, haddii aan muuqaal guud idinka siiyo habka gawaarida ay u maraan Muqdisho ama ay u sameysmeen waddooyinka, marka ugu horreysa Suuqa weyn ee Bakaaraha waxa uu noqday ceel-gaabta cusub, waayo waxa uu saldhig u noqday dhammaan gawaarida u kala foofta xaafadaha magaallada Muqdisho. Marka ugu horreysa ma jirto wax taraafiko ah, haddii ay laba gaari isku dhacaan waxaa laga yaabaa in muddo laba maalmood ay is hor fadhiyaan, qaarkoodna waxa ay keenaan isku dhac ay ku dhintaan dad aad u fara badan, waxayna marka ugu dambeysa arrintan ku biyo shubataa in ay kala dhex galaan odayaal oo markaa kaddib la kala qaado gawaaridaasi, waxaan xusuustaa in sanadkii 1992-kii 1,000-Shillin (kun shillin) Soomaali ah ay u dhinteen 8-qofood, kaddib markii uu muran ka dhashay bixinta kunkaasi shillin, waana dhacdo aan goob joog u ahaa. Dhibaatooyinkaasi waxaa ugu wacan sharcidarrada iyo fowdada ka taagan dalka oo ay abuureen dagaallada sokeeye.

Haddii aan ka hadlo qaabka ay gawaarida dadweynuhu u maraan waddooyinka marka ugu horreysa gawaari ayaa ka baxda aga-gaarka Isgoyska Black Sea ee jidka soddonka, waxa ay maraan Isgoyska Baar Ubax, , waxayna ka leexdaan halka lagu magacaabo Cali Kamiin, dabadeedna waxa ay isla dhigaan dhinaca garoonka Stadium Muqdisho, waxayna ku dhacaan waddada weyn ee Warshadaha, iyagoo sii mara Isgoyska Towfiiq illaa Ex-control, halkaas ayay ku eg yihiin, mararka qaarkoodna gawaari ayaa jirta in ay sii gudbaan oo ay gaaraan illaa Baar Kulmiye.

Gawaarida nooca loo yaqanno Coasters-ka ayaa ka baxa Suuqa Bakaaraha, waxa uu maraa Isgoyska Black Sea, dabadeedna waxa ay sii raacaan waddada Shiirkole, iyagoo ka leexda Ex-Xaruntii Guulwadeyaasha, dabadeedna waxa ay kor u sii fuulaan jidka warshadaha, waxa ay sii hor maraan Ex-Kliyaddii Jaalle Siyaad, waxana ka leexdaan Ex-Control Afgooye, iyagoo si toos ah u sii aada dhinaca Xoosh, dabadeedna waxaa boosteejo u ah Saldhiggii Galbeed ee Degmada Dharkeenley, hala yaabin waddadan waxa ay sameysantay xilligii dagaallada sokeeye.

Gawaari kale ayaa ka baxda isgoyska Siinaay, waxa uu marinkoodu yahay Isgoyska Howl-wadaag, kaddibna waxa ay ku yara hakadaan Isgoyska Bakaaraha, waxa ay sii maraan sidoo kale Isgoyska Kaaso-balbalaare (KPP), iyagoo toos ugu sii gudba fagaaraha Tarrabuunka, waxana gadaal ka maraan Ex Kuliyaddii Caafimaadka, waxayna la leexdaan Baar Jaziira, kaddibna waxa ay ku yara hakadaan Isgoyska Isbitaal Banaadir, iyagoo toos u aada dhinaca Jaamacadda Umadda, iyagoo ugu dambeyntiina ka leexda Safaaraddii Mareykanka, halkaas ayayna ka galaan Degmada Madiina, laga bilaabo Tarbuunka illaa degmada Madiina waa waddo cusub oo sameysantay dagaallada sokeeye.

Gawaarida nooca loo yaqaanno Hommy-ga ayaa ka baxa Suuqa Bakaaraha, waxaana markii ay gaaraan Isogyska Baar Ubax ay u leexanayaan Jidka Warshadaha, dabadeedna waxa ay afka saarayaan dhinaca Warshadda Ifka Xalan, halkaa ayay marayaan, waxa ayna ku dhacayaan waddo bacaad ah, waxayna baabuurtan u jiheysan yihiin in ay tagaan deegaanka Gubta, waana boosteejo sameysantay dagaallada sokeeye.

Gawaari kale ayaa iyagana waxa ay ka baxaan suuqa Bakaaraha, waxa ay si aad ah uga rartaan Hotel Olympic, halkaas ayay ka dhaqaajiyaan, dabadeedna waxa ay maraan jidka wadnaha, iyagoo sii maraya isgoyska Siinaay, waxayna ku eg yihiin isgoyska Sanca, gawaari kale oo caasi ah ayaa kaa sii qaadaya, waxayna toos kuugu shubayaan illaa suuqa Kaaraan.

Isgoyska Kaaraan ayaa sidoo kale waxaa ka baxaya gawaari kale oo iyagana ku sii jeeda Isbitalka Keysaney, waana waddooyinka cusub ee dhowaan samaysmay. Gawaari ayaa ka baxda Isgoyska Sanca, waxa ay sii maraan Ex-dugsigii Maxamuud Axmed Cali, iyagoo sii mara Laf-weyn, Hotel Kaah, Hotel Ramadaan illaa ya ka gaaraan Suuqa Xoolaha.

Ka soo gudub gawaari kale ayaa ka baxda Suuqa Bakaaraha, waxa ay maraan jidka soddonka, iyagoo ka gudba Isgoyska Cali Kamiin, waxayna afka Saaraan waddada dheer ee Fagax, halkaas ayayna ku eg yihiin gawaaridaasi, balse kuwo kale ayaa kaa sii qaadaya oo Coaster ah, waxayna ku geynayaan Suuqa Huriwaa, waddadan ayaa sidoo kale waxa ay sameysantay dagaalladii sokeeye.

Caasi ayaa kaa qaadaya Baar-Ubax waxa uu ku marsiinayaa Jidka loo yaqaanno (Jid Mareexaanka), isagoo goynaya Isgoyska Howl-wadaag ex- dugsigii 21-ka November, waxa uu u daadegayaa dhinaca Madaxtooyada (Villa Somalia), dhinac ayuu ka marayaa Villada, waxa uu sii marayaa Ex Xaruntii Ururka dhallinyarada, wuxuu la dhigayaa Imborotooriyada Ceel-gaab, waxa uu sii marayaa Shineemo Ceel-gaab, dabadeedna waxa ay ka soo jiireynayaan Ex-Afar Irdood, waddadan aan ka soo sheekeynay ma jirin waqtigii dowladdii hore ee Maxamed Siyaad, balse waa kuwo sameysmay waqtiyadii ay socdeen dagaallada sokeeye.

Xaajiyadaha nooca loo yaqaanno (Xaaji Khamsiin) ayaa kaa qaadeysa Isgoyska Bakaaraha, waxa ay sii marayaan Isgoyska Kaasa-bol-bolaari (KPP), iyagoo aan gaarin Tarbuunka ayaa waxay ka leexanayaan Ex-Hotel Taleex, waxa ay sii marayaan carwadii Qaranka, kaddib waxa ay la leexanayaan 3 Piano, waxa ay sii marayaan Isogyska No.4, dabadeedna waxa ay usii gudbayaan waddada tagta Afisyooni, iyagoo sii maraya dugsigii 21-ka October, kor ayay u sii baxayaan, dabadeedna waxa ay hor marayaan dekedda weyn ee Muqdisho, waxa ay la leexanayaan waddo ka leexata Dekedda illaa ay ka gaaraan Via Roma, halkaa ayaa iyagana fariisin u ah, iyagoo dib ugu soo laabanaya waddadoodii, soona qaadaya dadka raba Suuqa Bakaaraha, hana la yaabin waxa ay ka mid yihiin waddooyinka cusub ee dhowaan sameysmay.

Gawaari Caasi ah ayaa kaa soo qaadeysa Isgoyska Cali Kamiin, waxa ay soo marayaan Isgoysyada Carwo Itko, Baar Ubax, Black Sea, Ex- Hotel Al-Baraka, waxa ay ka leexanayaan Warshaddii Caanaha, iyagoo sii maraya fagaaraha Tarbuunka, waxa ay ku yara hakanayaan Isgoyska No.4, kaddibna way ka sii dhaqaajinayaan iyagoo sii hor maraya CID-da, Ex-Wasaaraddii tacliinta Sare, Wasaaraddii Beeraha, qaar ka mid ah gawaaridaasi waxa ay ku eg yihiin Daarta Zoppe, halka kuwo kalena ay ka sii gudbayaan illaa ay ka gaaraan Suuqa Buulo-xuubey, hana la yaabin waa waddooyinka cusub ee sameysmay dagaallada sokeeye.

Isgoyska Towfiiq ayaa waxaa kaa qaadaya gaari caasi ah oo loo yaqaanno Hommy, waxa uu ku marsiinayaa Suuq Bacaad, waxa uu ku marsiinayaa Isgoyska Afarta Darjiino, kaddibna waxa uu u hoobanayaa dhinaca Maano Boolyo, qaarkood halkaa ayay ku eg yihiin, halka kuwo kalena ay ka sii gudbaan illaa ay tagaan Isgoyska Jubba, kuwo kale ayaa kaa sii qaadaya illaa ay ka gaaraan Ex- Bankigii ganacsita,

Gawaari kale ayaa iyagana toos kaaga qaadaya Ex-Bankigii ganacsiga, waxa ay hor marayaan xaruntii Taraafikada, sidoo kale waxa ay sii marayaan Xaruntii Naadiga Jeenyo (LPP), way sii soconayaan iyagoo sii maraya Ex-Garoonkii Luujino, kaddib waa ay ka sii gudbayaan iyagoo hor maraya Garoonka Cons Stadium, waxa ay hor marayaan waddadii Laasareeti, kaddibna waxa ay gawaaridaasi ku geynayaan Suuqa Kaaraan.

Dhowaan ayaa lagu guuleystey in la furo waddadii ka tagaysay Isgoyska Bakaaraha illaa Dabka, balse waxa ay gawaarida kur u sii fuulaan waddada Uganda, iyagoo dadka geeya illaa Dekedda ama dugsiga Sare ee Booliska.

Waddooyinka xiran haddii aan mid-mid u soo qaato waxaa weli xiran waddadii ka tageysay Shiirkole ama Saraakiisha ee hor mareysay Hotel Al-Baraka, dhex maraysay Isgoyska KPP, kaddibna tegeysay xaruntii shaqaalaha, waxaa kaloo xiran waddadii ka tegi jirtay No.4 ee hor mareysay Hotel Maka Al-Mukarrama, sii mareysay waddada Dabka illaa Isgoyska Taallada Sayidka, ee sii marayay National Theater-ka, guriga hooyooyinka illaa Shabeelle, sidoo kale waxaa weli xiran waddadii ay mari jireen gawaaridii ka tegi jirtey Shabeelle ee mari jirtay Dugsiyadii Yaasiin Cismaan, Dugsigii Saqaawudiin, Wasaaraddii Boostada iyo Jubba, waxaa kaloo xiran waddadii ka tagi jirtay Xerada Gulwadeyaasha ee mari jirtay jidka soddonka, dabadeedna dhex mari jirtay Bakaaraha.

Akhri: Xaalad Nololeedkii Muqodisho ee 2001.

QISADII MADHOODHOW: Wuxuu ku Qadeeyaa Qaadka, Wuxuuna ku Casheeyaa Ciidda, Oolyadana wuu ku Qubeystaa: Waxa uu ku nool yahay magaalada Muqdisho, magaciisuna waa... Guji...

Kulaabo bogga  www.SomaliTalk.com