Qabiil iyo Qaran meel ma wada gali karaan?
Soomaaliya, waa dal xor ah. Cid gumeeysata
ma jirto. laakiin, dawlad dhexe ama maamul ka dhexeeyo ilaa hadda ma jiro,
waxaa jiro oo kaliya hadda barlaaman, dawlad iyo ra`iisal wasaare iyo
madaxweynaheeda oo lagu soo dhisay dalka Soomaaliya dibadiisa gaar ahaan
dalka Kenya, walina dalkaas jooga ee aan soo caga-dhigan, dalka Soomaaliya.
Dhisme qaran daleed ,waxaa muhiim u ah, in
xuduuda loo aqoonsanyahay, amaankeeda uu wax ka qaban karo, si uu wax uga
qabtana uu ciidan u adeego leeyhay marka hore.
Dawladaas ilaalineeyso xuduudaha dalku
leeyahay, maamulkeeda noocii la rabo, halagu magacaabo -Dimoqoraadiyadd,Shuuciyadd
ama mid Diinayad ah-ba, waa in eey ilaaliso xuduudeeda dal ahaaneed marka u
hureeysa oo eey noqotaa mid lagu xisaabtami karo ama kula xisaabtami karta,
wixii xuduudeedaas ka dhaca oo xad-gudub ah.
Soomaaliya, waa dal xor ah sidaan horey u
sheegnayba, oo hadda cid gumeeysataa ma jirto ee la ogyahay, wax cadeeyn
karana in la gumeeysto ma jirto, laakiin waxaa qof walba ee arinta
Soomaaliya wax ka og, la socdaa in dalka Soomaaliya, uu burburay dal ahaan,
ama waxa lagu magacaabo -nation-state- ee aduunkaan, maanta jiro uu ku
dhaqmo, sidaa darteed Soomaaliya, waxeey u xuub-siibatey, deegaano-ku
saleeysan qabiilo, lagu kale dego, ee waa ka fogaatey in lagu tilmaamo-nation-state-
ama dawalad-qarameed, dhismo ku saleeysan.
Hadaan u soo laabano, cinwaanka ah- Qabiil
iyo Qaran meel wada gali karaan?
Aniga, qof ahaan kama jawaabi karo,
su`aashaas oo waxeey u baahantahay, in aqoon-yahanno, wax-garad badan ee
Soomaaliyeed gaar ahaan, eey faalo-badan ka bixiyaan arintaan ku saabsan -sida
Qaran iyo Qabiil meel la iskugu keeni karo, oo sidaasna, u ku dhismo
nation-state ama dawlad-qarameed.
Shacabka Soomaliya, waa ku
jahwareersanyahay sida eey Qaran-Soomaaliyeed, uu ku jiro karo ayadoon la
isku keenin qabiil kasta oo Soomaaliya ka jiro, kuwaas oo run ahaanna ka
kooban oo qabiiladda Soomaaliyeedee tiro 100 gaari karto, marka laga yimaado,
abtirsiinyaha ah- lixda aasaasiga qabiileed ee laga koobanyahay- oo kale ah:
Dir, Daarood, Hawiye, Digil iyo Mirifle, Isaaq iyo qabiilka shanaad.
Qabiil, qaran ma dhisi karaa waa arin culus,
oo in aan garasho dheer u helno ma ahee, aan wax looga qaban karin, maqaal
qof soo qoray ama fikrad qof soo jeediyey sida aan haddaba qoraalkaan u
qoraayo.
Qaran-casri ah, waxaa laga rabaa ama uu
mudnaanta siiyaa in marka hore, la tixgaliyo in la-kafaalo-qaadi karo,
xuquuda uu muwaadin leeyahay, xuquuqahaas oo eey ugu horeeyso sida
aragtideeyda eey ila-tahay- sharaftiisa/teeda; amaankiisa/keeda; qoyskiisa/keeda;
shaqadiisa/deeda iyo ganacsiisa/geeda iyo xoriyad-qoolkiisa/qoolkeeda uu u
diyaarin karo Qarankaas-casriga ah.
Sidoo kale, waxaa ayana jirto in muwaadinka
uu ka soo baxaa waajibaadka uu ku yeelanaayo-qaran-casri ah, taasoo eey ka
mid tahay in uu ilaaliyo wax kasto oo sharci ah, eey umadaas degsato oo uu
qofkaasna ka mid yahay kuwa soo jeedinaayo sharciyadaas laga rabo in eey ku
dhaqanto Qarankaas-casriga ah- tusaale ahaan, waa in uu muwaadinka uu
baxshaa canshuurta; ilaaliyaa amaanka guud iyo midka gaar ahaaneedba ee
bulshadiisa; tix-galiyaa maamulka ka jira deegaankiisa; ka danbeeyaa
shuruucda la degsado ee deegaaneed iyo in uu iska ilaaliyo sharci-daro uu u
soo maro bur-burin-nation state uu u soo maro sad-bursi shaqsiyadeed.
Soomaaliyeey, waa arin aad u adag hadaan
runta isu sheegno, in Qabiil lagu dhisi karo Qaran.
Laga yaabee, in aduunka meelo badan oo ka
jiro eey soo mareen xaaladaan, ama in aduunka uu soo maray xaalado kala
duwan, oo aan u qurxooneeyneeyn, sida hadda aan u ooyneeyno ama u
shalaayneeyno oo ah, in aan Qaran helno, qabiilkana uu badbaado
jiritaankiisa, laakiin taas waa in aan u helnaa garasho iyo tafaasiil -dheer
oo aan isla-sameeyno oo la isku raaco, bulsho weyntana isla-fahanto la helaa,
markaas ayaan Qabiil iyo Qaran meel wada galin karnaa, oo sidaa uu dal iyo
dad wada noolaan karno noqon karnaa inta -se ka horeeysa waa arin gaxan-dho
badan loogu tukubsan doono, waaba hadeey jiri doonta -Qaran Soomaaliyeed oo
wada jooga, oo hal-calan, hal-maamul, hal-hees-qarameed ka dhaxeeyo ka
dheexeeyo sannadaha soo socda oo ku siman 2020, markaas waxaan oran karnaa
ama dhihi lahaa waaba guul weyn. Anigana, qof ahaan waxaan jiraa markaas 60
sanno, oo waxaan u fac-ahay, maalinteey xoriyadda qaadatey dalka Soomaaliya
Koonfur iyo Waqooyi.
Bile Jaamac (Gaagaale)
Oslo, Norwey
sharmarke10@hotmail.com
Afeef: Aragtida qoraalkanwaxaa leh qoraaga ku saxiixan
Xil-dhibaanoow:
Qofkaad rabtaan, madax-weyne noogu doora.. Faafin: SomaliTalk.com | Dec
11, 2004
»S/GALBEED:
DADKII IYO DALKII AYAANKA DARRAA| Khaliil
»Boqor
Buur Madow Meeyey !!! | Dalboon
»Samsam
waa la soo dayn rabaa !! | Ducaale
»SAMSAM
LOO GAFYEE MAXAA LOOGU AAR GUDAA? | Caynab
»SAMSAM
" AQALKA M. KU-XIKEENKA I GEE" | Samatar
»Armaa Samsam la
xabaal nololyey, war bal xabsiga eega!! | J.B.
Kulaabo bogga www.SomaliTalk.com
|
Daabaco
Boggan | Print
Bile
Jaamac (Gaagaale )
