Wadamada Igad inuu Col/laahi yuusuf ku dhaho wax qaybta harti anigaa sad qaybinaya waxay la mid tahay waraabihii habar dugaag ku yiri ‘’aamin’’ha la iigu wanqalo….

Marka laga waramo taariikhda dhabta ah ee soomaalida waxaa hubaal in wax laga qori karo ama laga sheekayn karo ilaa mudada lagaranayo oo mid wax soo jireen ah ay dhici jireen soomaaliya ay soo martay marxalado kala duwan oo leh wajiyo adag iyo kuwa sahlanba,aan dib ulaabto oo qalinka dib ugu xariiqo wadaadkii halgamagaa ahaa ee sayid Mohamed c/lle xassan markuu aasaasaay darwiish wuxuu galay halgan dhab ah oo uu kala soo horjeestay gumaysigii markaas dalka kusoo duulay,sayidkuna daacad ayuu ka ahaa howlgalkiisii ladagaalanka gumaysigii cadaanka ahaa ee qaarada ku soo duulay waxoogaa hadii halyeeygii iyo ciidamadiisii darwiish ay jilabka ay udhigeen xarbiga dagaalka oo gacansaraysa la yimaadeen ayaa waxaa gumaysigu adeegsaday xeelado awood badan iyo khayaano looga horkeenayo dadkii soomaaliyeed iyadoo gumaystihii uruurshay waxa uu ugu yeeray rug cadaa soomaaliyeed kuwaas oo biday halgankii sayidku u ololeeyay inuu fashilmo sanadkii 1921..

waxaana ka mid ahaa ololayaashii sayidka lagu soo qaaday inqilaabkii canjeel talawaa iyo mucaaradkii laga abuuray goboladii waqooyi oo labadaba salka ku hayay tageero gumaysi iyo burburin xoog baaxad iyo misaan leh oo ka hor yimid awoodii gumaystayaashii reer yurub iyo ethoobiya,waana la ogaa khasaarihii iyo meesha xaalku ku danbeeyay kazoo tag midaas,waxaa kale oo soomaaliya hadana ka hirgalay nidaamkii xoriyada doonka ee unkamay dhamaadkii dagaalkii labaad ee aduunku oo ay aasaaseen dhalinyaro soomaaliyeed oo samaystay shabakad xornimo udirir ama ururkii dhalinyarada xornimo udirirkaa ee marka la soo gaabiyo afka loogu yeeri jiray(SYL),

halaganku wuxuu u hirgalay qaab wanaagsan wuuna taaba galay isagoo kaashaday hadafkiisii ladagaalanka gumaystaha iyo inuu furo wadadii soomaaliya ay markii danbe ay ku heshay neecaawda xoriyada,ma ogtihiin in soomaaliya lagu soo dagaalamay geesiyaal naftoodu uhureen,mase la soo cotaa waqtigaas in gumaystuhu abuuray kooxo u garab ah oo soomaaliya oo lid ama cadow uu uga dhigay geesiyaashii xornimada dhaliyay taas waa markhaati doonto dad ururkii SYL ah ayayna suuqa ku toogan jireen soomaalidii gumaysiga garab siinaysay(xiligaas waxay dileen dad badan oo ay ka mid ahayd gabar la yiraahdo xaawo Mohamed cismaan’’xaawo taako’’iyo cunug ay dhashay oo ay xanbaarsanayd)isku soo xooriyoo soomaaliya olole kasta oo shacabkeeda dan ugu jira waxuu mid ay wiiqayeen gumaystuhu ha noqdo midka cad ama midka madow ah,soomaaliya waxay qaadatay xoriyada,mar qur ayaa albaab u balaqmay laakiin dadku ma garan in wali cadow jiro oo dadkii u adeegayay gumaystaha ay wali khitmaynayaan.’’

.fad ama fad waa lagu fadsiin”yaan maqli jiray waxaaba xaalkii isku badalay in nimankii la’aaminay ee xukunka loo dhiibay ee madaxda noo noqday ay dharaar cad bilaabaan dhabar ka taabasho iyo eex aan qarsoodi lahayn, war xitaa dadkii taariikhdaa joogay waxay yiraahdeen shaqo fiican oo aan wadanka ka qabano iska daaye waxaa naloo diiday inaan noqono kuwa dhulka xaaqda oo qashinka ka gura,midaas xitaa waxaa la gayn jiray nimankii taariikhdaas la aaminay,wacade soomaaliyaay taariikh baad reebtay,,

bal aan horay shukaanta usii qabtee markii inqilaabku dhacay hogaamiyihii xisbiga talada dalka u qabtay ee mohamedsiyaad wuu mar kacleeyay wuxuuna ku dhawaaqay in dadku siman yahay dantu umaduna isku mid tahay ninkii taag daraa iyo tuur muruq ah lahaana wax uu yiri kacaanka daaqa si siman iyo cadaalad dalkiina waa la dhisan soomaali waa barwaaqoowday,

hadee ninkii wax uusan lahayn oo uusan horay u tabcan cuni jiray baa markaasi ay murug gashay oo macluulay gumaysigii laaluushka bixin jiray waa tagay oo gayiga cagahuu ka qaaday,ragas iyaga ahaa jeebkoodii baa martay oo gurigoodii suugada laga dalici jiray iyo ninkii wadaniga ahaa ee shalay qashinka inuu gayiga ka xaaro loo diiday baa si siman la yiri madaxa kacaanka ku daaq,qabaa murugo dhalay,oo maxaa markaa dhacay waa la shiray war heedhe waa kanoo khasnadihii gumaystahu gacanta noo galin jiray wuu qaatay,meeshii uu nooga tagay ee uu yiri kaligiin miida dhuuqana ina siyaad bare ayaa ku habsaday,dad aan lagaranaynin buuna nala simay,war hadee xagee garab iyo gaashaan noo ah oo aan irkanaa oo dib ugu soo noolayn karaa ilayn xukunka anagaa iska lahayne,talaa faro ka haaday ilaa ay ka dhacday war ka baxooy oo amxaaro dan la biday,

waagaas anigu caruur baanba ahaa oo waxa dhacahaya kama war haynin oo dagaaladaas iyo dowlad xukun doonkoodaas garaadba ma lahayn laakiin markii burburku yimid ayaan garaadsaday wixii dhacahayayna hadee goobjoog baan ahaa dadku markay sheekeeyaana hada waa ugaraabaa oo waayo waxaa la galay afar iyo toban sano oo dagaalo balaayo ka dhacday ah oo xitaa aniga qoyskayaga dad baa nala duugay ,dad badan oo soomaali ahna waaba macaluuleen inkala waaba ay fakadeen oo qurbaa la mutay..yaase wali is gaaray oo dhibaatadii shalay dhacday manta wali ka doogsaday,war hadee dalka dowlad ha loo sameeyo oo nabad ha loo daayo,dadkana nolol ha loo doono waa sax oo way naga go’an tahay manta soomaali hadaanu nahay boqolkiiba boqol dadku waa u diyaar,carta oo djabouti ah ayaa la tagay waxbaa lagu soo dhoodhoobay,oo cabdiqaasim salad iyo xildhibaano udbahooda iyo dhigahooda wata oo qabiil lagu soo doortay ayaa kitaabka gacanta loo galiyay oo layiri dadkiina iyo dalkiina daacad unoqda,waan malaynay oo sacabadaan isku garaacnay soo dhawaada jaalayaaloow,

waxaase ka dhacday dhurwaagii yiri waxaan rabaa aamin in la ii bixiyo intuu habar dugaag isugu yeeray yiri hala ii wanqalo,markaas ayaa habar dugaag is eegeen oo yiraahdeen war ma kaa dhabaa,waraabihii baa yiri wale iyo bile waa iga dhab hadaad igu yeertaan aamin inaan dib danbe cidna u khiyaanin maal dadoowna aanan cunin,waa gadaas,habar dugaag baa dib isku eegtay war hadee ninku waa toobad keenay ilaahbaana hanuunka bixiya ee haloogu yeero ayaa yeey oo dugaaga ka mid ahayd tiri,dawacaa soo booday oo tiri naa yeey war ma haysid adigu qaboobahaa noo timaadaa ninkaan aniga har iyo habay howd iyo qaraf wada joogna  waxna kuma heshiino ee xaalka u kaadi,waa la aamusay dawaco waxay tiri ma ninkaas waraabe ah waxaanu ugu talino qaaday mise maqaadan haduu qaato oo uu kazoo baxo balantaas aanu udhiibayno waanu ugu yeerayna magacaas aamin ee uu dalbaday,waa koow ayay habar dugaagna tiri,hadiin kale ayay dawaco kusoo gabogabaysay hadalka oo uusan ka soo bixi Karin hadeerba waraabe ha na daalin,waraabe dhaar buu maray,dawacana waxay tiri hal iyo nirig baan kuu dhiibaynaa dooxadaas jooga oo soo dibooday xalay,

waxaana kaa rabnaa inaad hayso afar iyo labaatan saac,saaka laga bilaabo ilaa bari subax soofi oo howdkaas la jir oo yaysan kaa baxsan bahalna kaa cunin,sideedana aan kuugu nimaadno barito,waa balan ayuu yiri waraabe isagoo wajigiisa farxadi ka muuqato oo yiri waa xaal sahlan waana kazoo baxayaa,waana laga aqbalay,gacantaana loo galiyay subaxdaas hashii iyo nirigeedii,horay buuna ka gashay cayrada wuxuu hadba barin cows leh daajiyo,marna bali xareeda uu ka cabsiiyo,gabalkii baa dhacay hashiina iyo nirigeediina xero ayuu afka kaga xareeyay,isagana dab buu shitay wuuna kulaalay,saqdii dhexe baa la gaaray,gayrihii baa soo daacay,qabow iyo gamadano ayaa qabtay,mar qura ayaa calooshiisii maratay,oo gaajo ayuu dareemay,hadee waraabe hilib aan lahayn bartayna isma celiyee wuxuu hoos iska yiri waa bariigiina ma dhawa gaajana waa ku haysaa oo uma adkaysan kartid maxaa talo ah,mar qura ayuu fikiray waxaan oo dhan dawacaa keentay waana khiyaanadeedii ee adiguna khiyaanada la ciyaar oo hashii buu naasaha ka nuugay markuu caanihii ka dhamaystana wuu goostay dhaystii,dhiigbaa fow yiri,waraabuhu wuxuu is lahaa hasha candhadeeda la arki mayo,waagii baa baryay,

habar dugaag madashii loo wanqali lahaa waraabe oo aamin loogu bixin lahaa ayay timid,war baa la kala qaatay waraabana hashii oo socon la’a oo dhiig baxday ayuu keenay waa la is fiirshay dawacaa ku dhawaaqday walle waa uu keenay waraabana waa soo hanuunay,dbagaalaase balo dhigay oo hashii hoosteeda ka dusay oo dhawaaqay uma ceeb qarine,markaas ayaa si fiican loo wada eegay oo la yiri waraabe’’hashu maxaa laga nuugaa niriguse muxuu ka nuugaa,halkaas baa waraabe loogu diiday in aamin loo bixiyo,,talada soomaali manta waa midaas oo kale carta ha noqoto ama raga maghti Kenya tagay ha noqotee soo hadana qabiil wax looma qaybsan maba xumee qabiilkuye markii la qaybsaday manta xubnihii ugu badnaa ayaa la dhaariyay,qoladayada c/laahi yuusuf uu ka dhashay ayaa hor is taagnay oo niri wallee wax makala soconayaan oo maxay taasi u dhacday, shalay xukunkayagii siyaad bare ayaa boobay ayuu c/laahi yuusuf yiri,oo anigaa jamhadii ugu horeeysay aasaasay,mucaaradkii ugu horeeyay noqday ayuu yiri,muxuuse ka dheefay mingistihii uu doorbiday ayaa xabsiga dhigaye,u badaa in amxaaro isaga hiil iyo hooba siisay,dalkii waa burburay kooxo kale ayuu samaystay markale ayuu melasanaawi yiri khaadun baan kuu noqonayaa,waa sugnay hadee puntland waxii ka dhacay waa la ogaa oo tii siyaad ka daran baa ka dhacday oo manta waa la baqaa oo ragii magaca ku lahaa ayaa la yiri waa argagixiso oo wiilashoodiina amxaaro ayay ka baqayaan in gacanta loo gasho,

siyaasiin can ah oo ay ku jiraan Mohamed abshir walde ,dr.xassan cali mire ayaan goob joog ahaa sanadii sagaashan iyo labadii gaalkacyo garoonkeeda ka soo dagay ayagoo wada labo iyo toban hay’adood oo ukuwa deeqda bixiyaa oo yiri gaalkacyaan xarun ka dhiganaynaa waqooyi bari ama puntland manta ayaanu halkaas ka quudinaynaa ,ayaa laga hor is taagay wax qabadkii oo wiilal uu c/laahi adeer u yahay ayaa dhuumo suug ah iyo shilkayaal la hor istaagay aqoanyahanadii iyo hay’adihiina dib baa loogu celiyay diyaaradoodii iyagoo loo hanjabay shaarkiinii laga wasakheeyay,waan dhowray hada shirkii carta waa uu fashiliyay kan manta ka socda maghati kenyana wax qaybtii isagaa qabiilada in cad hoose hesho ka masuul ah,walina waxuu la soo taagan yahay aniga baa wax kasta qaybinaya walee inaadan calfan waa lagu yaqaanaa soomaaliyana manta ma jirto nin xukunkaaga doonaya waxaana la dooranayaa xitaa hadii siyaad bare godka aakhiro ka yimaado isagaa dadku jecel yihiin oo ay dooranahayaan reer puntlandna khasab iyo cadaadis baad ku haysataa ee waxaa tahay waraabihii yiri ha la ii bixiyo aamin waa midaas midaad maantana igad uleedahay wax qaybta harti anigaa qaybinaya iyadoo dadkii qabiil wax loo qaybsaday.. 

Waxaa qoray mahad sugaal.

xeebtacas@hotmail.com