SomaliTalk.com
ALLAH IS GREAT

 XIGMADDA

| Quraan | Siiro | Saxaabo | Salaat |   Zakaat | Halal  | Hajj | isxisaabi

 GABADHA MARKA LA MEHRINAAYO/ LA BIXINAAYO

Qaybta 4aad ee Qoyska & Guriga Islaamka. 

WQ. Cusmaan Bilaad | osmanbilad@hotmail.com 

Asalamu aleykum,

Waxaa waajib ah gabadha marka la bixinaayo oo la mehrinaayo waa in laga idan dalbaa, hadaysan idmin oo ayna ogolaana meherkeeda ma ansaxaayo. Labo mas'alaba waxay noqdeen kuwa lagu qaldanyahay oo aan diinta meel uga jirin.

1) Waa in gabadha lala cararo, ama la iska guursadoo lama saafaysto.
2) Iyo in gabadha aabeheed xoogaa lacag ah jeebka ku shubto oo ninkuu rabo siiyo. Ninka lasiinayana oo uuna salaada tukan gabadhana ay salaada tukato, oo ayna raali aysan ka aheyn ninka la siinayo.

Dhibaatada taagan waa labadaa. Labada noocna nikaaxooda ma ansaxaayo. Waajib waaye gabadha in laga idan dalbo, waayo Rasuulka SCW wuxuu xadiis saxiixa ku yiri: "Gabadha garoobkaa lama guurin karo ilaa ay ogolaato, gabadha bikradaana lama guurin karo ilaa ay idanto, markaasaa waxaa Rasuulka SCW la weydiiyey sidee ayey u idmeysaa? Wuxuu yiri Rasuulka SCW: haddey aamusto."

Macnaha waxaa loola jeedaa haweenta hadii la soo furay carabkeeda inay ku cadeyso in laguuriyo ma'ahane lama guurin karo, oo nin laguma mehrin karo. Dad baa u fahmey islaanta garoobka ah waa la iska mehersan karaa. Yacni Garoobka waa ka badalantahay kuwa kale.

Walaalayaal xadiiska fahma oo diinta yeyna idin ku saxan. Waxaa xadiiska loola jeedaa haweenta haddii la soo furay carabka inay ku cadeyso "ninkaa hala I siiyo maahane" lama siin karo, laakiin gabadha yar oo wali aan la soo guursan, gabadhaas idankeedu waa inay aamusto. "Ninka ma ku siiyaa maandhey" ayuu aabeheed yiri?  Way qososhay, ama way hadli waysay, inay ninka raali ka tahay ayaa qosolkaa laga garanayaa, hadayba qosol keento meesha. Laakiin haday oyso lama siin karo ninka ma doonayso, saasa laga garanayaa. Mida kale xadiis saxiix ah ayaa ku soo arooray: "Dumarka markaa bixinaysaan, haweenta ayadaa jirkeeda leh jirkeeda ka idan dalba oo waydiista."

Mida kale haweenka haloo diro hooyooyinka iyo dadka ay ku kalsoon yihiin, oo ay isu sheegi karaan hadalka runta ay qabaan, waayo gabadha haday yartahay waxaa laga yaabaa "ninka hala'igu mehriyo" inay afka kala xishooto, waa suurto gal inay dhacdo, saas ha loola socdo. Laakiin haday ooydo, oo dhulka isla dhacdo, oo meesha ay ka dhaqaaqdo, gabadha ninka lama siin karo, ee halaga fiirsado walaalayaal.

Inanta bikaaradaa lama mehrin karo idan la'aan, idankuna waxaa ka mid ah inay aamustaa. Laakiin mida la soo furay waa waajib inay carabka katiraahdo:  "Waa rabaa ninkaas ee hala I siiyo", hadaysan dhihina lama mehrin karo, aabeheed hajoogo ama ninkale ha joogo.

Rasuulka SCW  waxaa utimid gabar layiraahdo Khansaa bintu Khidaar, inantaas waxay sheegtay aabeheed inuu nin ku daray iyaduna ay kahaneysay. Nebigu SCW wuxuu yiri "ikhtiyaarbaa leedahay ee sidaa doonto yeel". Ikhtiyaarbaa gabadha lasiiyey odayguna ma qasbi karo. Culamada qaarkood waxay yiraahdaan "waa qasbi karaa haday tahay gabar aan wali la guursan." Laakiin waxay shardi ka dhigeen labo shardi:

1) Gabadha iyo ninka waa inay xaga diinta iskala mid yihiin, ninkana waa inuu gabadha u qalmo dhinac walba: Aqlaaqda, Diinta, Da'da, waa lagama maarmaanbay yiraahdeen culumada. Maxaa yeelay marka la eegaayo dadka inay isku heer yihiin xaga diinta iyo dabeecada laga eegaa. Mida kale labada qofood waa inay xaga da?da iskeeni karaan, maahan  gabar 15tan jirta ah in la siiyo oday 50-ton jir ah. Looma baahna inaa sidaa lagu dhaqaaqo, waayo dhibbaa ka'imaanaya faa'ido imaan mayso, haydayna gabadhu raali ka aheyn. Sioo kale ma ahan wiil 15tan jir ah inuu yiraahdo waxaan guursanayaa 60-dan jir ah, haduu isagu raali ku yahay ha guursado, oo gabar kaaweyn waa la guursan karaa, oo Rasuulka SCW Khadiija guursaday, oo gabadha waa lasiin karaa ninka weyn laakiin waa markey iyagu isdoonayaan, oo raali isku yihiin. Laakiin in la isku qasbo, oo madaxa la?isku galiyo ma?ahan.

2) Odayga gabadha bixinaaya iyo gabadha waa inay cadaawo ka dhexeyn, gabadhuna ninka la siinayo waa inaysan cadaawo gaara uqabin, markaa gabadha ninku waa qasbi karaa ayey culumadu yiraahdeen. Shaafici baa hadal noocaas ka jawaabay, wax daliil ah oo warkaas leeyahayna malahan. Runta markaad rabtaan gabar ninkaysay rabin lama siin karo, bal iska dhaafe haday ninka ayadu diido, diin iyo iimaan kastoo uu leeyahay khasab ku raac waalidku ma oran karo. Laakiin hadey ayadu nin diin leh, oo aqlaaq leh la timaato, oo ay reerkeeda diidaan hortooda ayaa lagu meherinayaa laguna siinayaa?..firqiga u dhexeeya u fiirsada. Maxaa yeelay guurka ayadaa u baahan, ninka ay lanoolaan kartana way garan kartaa, ninkaanbaa diin iyo aqlaaq ahaan ugu anfaca ee hala isiiyo ayey tiri? Ku siin mayno waa reer hebelbaa lagu yiri, ama waxaa lagu yiri ku siin mayno oo waa faqiiro xoola malahan, ama waxaa lagu yiri ku siin mayno oo reerkooda dagaal naga dhexayaa. Diin laguma diidin, Aqlaaq laguma durin, ee qofka sida kale waa u fiican yahay, laakiin qabiil ahaanbaa lagu diidayaa.

Tusaale ahaan: markuu gabadha la soo doono ayaa reerkeedii waxey ku dhaheen gabadhii: ?naa waamaxay ninkaan maxuu kuu heli karaa" Ma isagaaba guri kuu dhigi kara, ma kuraas hebel buu awoodaa inuu kuu dhigo." Waxaa kaloo ladoona habeenka caruuska sodon (30)  gaari in suuqa lala maro, oo intaas oo kun la qarash gareeyo. Waxaas ayaa ladoonaya, xoola la?aan ayaa ninkii lagu nacay. Gabadhu haday ayadu iimaan iyo diin leedahay isla markaa ninka way guursan kartaa?.waa haday diin leedahay. Waa shardi barito inaysan cideeda lasafan doonin.

Walaashey muslimadaa ahey! waxaan idinkaga digaa gabdhaha oranaya muslimad baan nahay, oo diinta waan fahanay?waxaan idinkaga digaa..Nin adinka aad rabtaan inta la?idiin diido, ninkaa ha?isku raacinina, hodhoow markaa la joogtaan todobo barina haka soo cararina?.waa idiin roontahaye. Ninkaa inaa ka fiirsataan waa wax idin ku haboon. Waayo wax badan ayaa arimaha noocaas  xad dhaafa u dhaceen ayaamahaan danbe.

Walaashey muslimada ahey! hadaadan ishubin, oo aadan nafsadiina ku kal soonayn inaa diinta Ilaalin kartaan reerkiinu ninkay diidaan idinkuna iska diida, waa hadaadan ishubin oo aadan go?aan gaari karin kama danbaysa, waayo qofka muslimkaa waxaa looga baahan yahay imtixaanka uu isleeyahay waa ka bixi kartaa waa inuu galaa, laakiin waxaa isleedahay ma fulin kartid, qasabna aan kugu ahayn ha dhex galin marka hore.

Talo iyo tusaale kusoo hagaaji: 
  Cusmaan Bilaad | osmanbilad@hotmail.com 

Faafin: SomaliTalk.com | March 11, 2003


Powered by www.SomaliTalk.com
All About Somalia and More...

SIIRO
WARAAQAHII NEBI MUXAMED U DIRAY BOQORADA
XAYAYSIIS CUSUB/ CLASSIFIED iidheh
salat Maqal, muuqaal, sawir iyo qoraal ku bar carruurtaada Salaadda GUJI...
kitaab 114 Qur'aanka Kariimka ah oo maqal iyo muuqaalba ah daalaco GUJI»
islam Waa bog soo koobaya macluumaadka Islaamka ee Booqo.Maanta»

 

Copyright ©  SomaliTalk.com. All rights reserved.