Dagaal-oogayaashii oo markay Muqdisho Magaalo-madax u diideen usoo Jeestay Masaajiddii iyo Muslimiintii 

C/Waaxid C/hi Khaliif

London, UK

cabdulwaxid@hotmail.com 

Ilaah baa mahad leh. Nabadgelyo iyo naxariis nabi Muxamed korkiisa ha ahaato... 

Waxaan halkaan tacsi uga dirayaa dhammaan eheladii iyo qaraabadii dadkii ku naf waayey dagaalka weli ka soconaya Muqdisho; dadka dhinteyna waxaan Ilaah uga baryeynaa inuu naxariistii janno ka waraabiyo; annagana samir iyo iimaan naga siiyo. Waxaan sidoo kale Ilaah ka baryeynaa inuu dadka dhaawacaa durbadiiba bogsiiyo. 

Waxaan halkaan ka canbaareynayaa ururka la magacbaxay soo celinta nabadda iyo la dagaalanka argagixisada. Sida ey iyagu u yihiin dagaal-oogayaashii ugu qaab darnaa ee Soomaali soo mara ayaa ururkooduna yahay ururkii ugu xumaa ee la maqlo. Dhimashada iyo dhaawaca ay u geysteen shacabka Soomaaliyeed waxaa ka daran diin-nacaybka iyo aflagaadada ay ula qasdeen shacabka muslimiinta ah ee Muqdisho ku dhaqan. Meeye argagixisada ay nimankaasi dileen? Ma lahayaa hal qof oo shisheeye ah oo ku dhintay ama ku dhaawacmay dagaalka socda? Bal inta qabuuraha iyo isbitaalada la tago arrintaas haloo dhabbogalo. 

Waxaa intaas ka sii daran ineyba ka hadleen arrimo diimeed! Ma dadkii horseedka u ahaa dagaalladii sokeeye laga soo bilaabo Disember 1990 ilaa hadda baa diin noo sheegaya? Soow iyaga ma aheyn wixii qabiilooyinkii kale ee Soomaaliyeed Xamar qaarna ku dilay qaarna ka qaxiyey? Kuwii kufsaday dumar habro ilaa carruur u dhaxeeya? Kuwii hormuud ka ahaa dagaalkii 4 bilood ee Xamar ka dhacay? Kuwii horkacayey dagaalkii ka dhacay Hodan dhinaceeda Deyniile? Dagaaladii Baydhabo, Marka, Kismaayo, Baladweyne, Gaalkacyo, Gedo iyo meelo kale? Waxay iigu darneyd markii qaarkood dhaheen waxaan la dagaaleynaa Wahaabiyo! Mas’alooyinka ay muslimiinta kula dagaalayaan waxaa ka mid ah: masaafada! Maxay tahay masaafo? Akhriste, sida Soomaalidu u dhahdo qof kasta qowlkiisu hadlaa; qorina qiiqiisa ayaa qolyahan dagaal-oogayaasha ahi aysan aqoon waxaan bililiqo ahayn. Haddii neef ari ah ama lo’ ama tulud geel ah amaba xoogaa shilimaad ah lagaa xado waad ka samri kartaa laakiin ka warran qofkii gabar gurigeeda joogta bililiqeysta? Waa tee mad-habta qabta masaafada? Ma dariiq la rabo in bililiqida lagu bannaystaa?

Waxaa intaas ka sii daran waqtiga ay isbahaysiga ku dhawaaqeen. Waa waqti ummaddii muslimiinta ahayd oo dhan weerar lagu soo qaaday xitaa si cad loogu gafay nabigoodii (SCW). Waa waqti shirkii Baydhabo loo ballansanyahay. Sidoo kalana waxaa waddankii saameeyey abaaro baahsan. Marka sida horay loo sheegay waxay carqaladgeliyeen taageeradii la siinlahaa dadka tabaaleysan. 

Sidaan ognahay nimanka isbaheysiga ku jiraa waa nimankii lahaa waxaan Xamar u sameyneynaa gole degaan oo ay in muddo ah ka soo shaqeynayeen. Markey meeshii u dambeysay marayso ooy xubnihii soo xuleen ayaa ninba geed ka baxay! Waxay ku sifoobeen meerisyo uu  gabyaa caaqil ahi tiriyey: 

• iimaanku qeyb buu gala waa mid laga qaaday
• qalalaasahey jeceshahoo nabadu waa u qaaxo
• qaanuunku meeshu ku jiro qoobka dhigimeyso

Waxaa Soomaali oo dhan markhaati ka tahay iney nimankaasi ku sifoobeen arrintaas. Marka, gole deegaan u sameyntu ma iney dadkooda xasuuqaan baa? 

Waxaa kaaga daran nimanku waaba niman iska hurda. Miyeysan la socon waxa Maraykan iyo reer galbeed ka qabsaday sheekada ah “la dagaalanka argagixisada?” Miyeysan ogeyn in sheekadu tahay in muslimiinta laga horistaago diintooda? Haddaba ha ogaadeen in Ilaahay sheegay iney diintaan baaqi ahaandoonto weligeed oon cidina wax ka qaadi karin. Wey dhicikartaa in dhib la gaarsiiyo muslimiinta laakiin marka lagama hor istaagikaro diintooda. 

Iyagu waaba dagaal-oogayaal faro-ku-tirisee miyeysan arag in quwadihii adduunka ugu waaweynaa ay wax ka qaadiwaayeen Ciraaq? Waxay wax ka qaban la’yihiin qeyb ka mid ah shacabkii Ciraaq oo gadoodday marka dagaaloogayaasha ma la tahay iney dhammeynkaraan shacab ka sharaf badan kana tiro badan? 

Waxaa la dhahaa: libaax nin ganay iyo nin galaday waa kala yaqaan. Sidoo kale shacabka Soomaaliyeed wuu kala yaqaan dad u taagan masaajid-dhis, dugsi-Qur’aan sameyn, isbitaal-furid, iskuullo-dhigid, sameyn xarummo masaakiinta lagu quudiyo iyo tabaruc-ka-geysasho abaaraha iyo niman u soo tagaan tuubbo-la-bixid, fiilo-koronto goyn, jeey-ka-qodosho waddo laami ah, dhul dowladeed-ku-habsasho, isbaaro, dhac iyo boob, dil, daroogo-beerid, afduub, Amxaaro-la-shirid, hay’ado sirdoon keenid, qabiil-isku-dir iyo diin-naceyb. Maahmaahdaas waxaa yaqaan shacabka reer Falastiin oo iyadoo Maraykan, Midowga Yurub iyo Yuhuudduba leeyihiin haddaad Xamaas doorataan idin ma soo dhoweyneyno ayaa dadka reer Falastiin Xamaas doorteen. Maxay ku doorteen? Sidii aqoonyahanno Soomaaliyeed oo arrimahaas ku xeeldheerba sheegeen waxaa Xamaas laga arkay kheyrkaas aan kor kusoo sheegnay halka Xisbiga Fatax ay waxyar dhaameen dagaal-oogayaasha Soomaaliyeed oo kale. Marka haddii Falastiin oo dhulkeedii Yuhuud ku wareegsantahay, dhaqaalo ahaanna ku xiran Maraykan iyo reer Galbeed ay diideen iney dantooda loo sheego sidee shacabka Soomaaliyeed uga yeelayaa iney dhowr dagaal-ooge damcaan iney masaajiddooda iyo dugsiyadooda Qur’aan dumiyaan; wiilashoodana Xabashi iyo gaalo kale u gacangashaan? 

Soow shacabku kama dharagsana oohinta iyo baroorta hadda heysata dadkii wiilashooda laayey oo dhulkooda Xabashi ku soo fasaxay sida Puntland iyo Gedo? Haddeertaan, dadka Puntland: kheyrka, ganacsiga iyo adeega dadweynaha ka wada waxay u badanyihiin wiilashii ay horay u laayeen. Maxay u qabteen dadkii ay dartood wiilashooda u laayeen? Sidoo kale shacabka iyo dagaal-oogayaashu ha fiirsheen nimankii Gedo Xabashida ku soo gashay. Gedo oo cirka maraysa xagga kheyrka, ganacsiga iyo wada-degidda qabiilooyinka Soomaaliyeed; ayaa rag waxay is tuseen haddii wiilashoodaas kheyrka wada ay meesha ka ceyrsadaan ay saldanno iyo barwaaqo helidoonaan! Laakiin waxay arrintii ku dambeysay in Xabashidii ay Kitaabkii Qur’aanka, masaajiddii iyo dugsi-Qur’aankiiba wasakheyeen ilaa laga dhaho waxay saxaro iskaga tireen Kitaabkii Muqadaska ahaa! Xaggee Gedo iyo dadkii Xabashida soo dhoweeyeyba ku dambeeyeen? Ma barwaaqey gaareen? Maya, ee waxay ka bixiwaayeen dagaal-sokeeye ( kama wado Soomaali ee iyagii isku qabiilka ahaa ayaa isku bilaabay). 

Waxaan shacabka Soomaaliyeed guud ahaan iyo dadka Muqdisho ogeysiinayaa inaan dadkaas sufahada ah aan arrinta faraha looga qaadin ee ay ku fiicantahay in si kastoo wax loogu sheegikaro loogu sheego. Hadday diidaanna aan laga yeerin kheyr-darada iyo belaayada ay la wareegayaan. Waxaan xasuusinayaa dagaal-oogayaasha dadka ku sheegaya gaalada iyo argagixo iyo shacabka Soomaaliyeedba meerisyo uu Khaliif Shiikh Maxamuud oo tiisa marsanayey tiriyey laakiin hadda heysata dagaal-oogayasha iyo shacabka Muqdisho. Waa kuwan: 

• maba ogid jaxiimiyo jannada meel la ii qoraye
• Allaha Maalikaa garan waxaan mudan gadaalaaye
• Badownimada kugu maaxataa muusanoowga lehe
   
• ma marsane Qur’aankeennu waa lagama maarmaane
• waxaa lagu manaafacaadsadaa labada meeloode
• mugdi baa Ibleys kaaga rogey diinta moolka ahe
   
• mursaliintu waxay sheegayeen malaha leexleexe
• muslimiinta waxaa loogu diray xaqa ha muujeene
• nin malaasan baan garan wixii Eebbe maanacaye
   
• ummadiba markaas kii jiray muunad ku lahayde
• rasuulkeenna waa Malak-Jibriil mucallinkiisiiye
• xaddiis Muxamed laga soo wershaan kuu madqaxayaaye
   
• Mulkigiyo naftaadaba hadduu rag u muraadyeesho
• Anaa kaa mud roon iyo haddii muruq laguu sheegto
• Maxastaada inaad daafacdaa ma aha xaaraane
   
• Marka hore ha moogaan abhigu waa mid waajib ahe
• Marse haddii murwada aad qabtiyo micistu yuunaasto
• Haddii aadan mintidin jahannamaa lagugu muufeyne

Waxaa qof kastoo muslim ah xaq u leeyahay inuu diintiisa, cirdigiisa, naftiisa, maalkiisa iyo cagligiisaba difaacdo. 

Ugu dambeyn waxaan ku boorinayaa qabiilooyinka ay nimankaasi ka dhasheen iney nimankaas gacanta qabtaan sidii nabigeennii suubbanaa (SCW) sheegay. Waa ognahay in waxay ku faanayaan ay tahay qabiilkooda ee aysan heysan awood kale. Waa kee qabiilka u diyaarka ah in maanta xaggooda diinta Islaamka laga soo galo? Marka waxay ku fiicantahay in qolo kastaa iska beriyeesho nimankaas. Waxaa kaloo dhicikarta in arrintu xitaa dagaal qabiil isu sii bedesho.

C/Waaxid C/hi Khaliif
London, UK
cabdulwaxid@hotmail.com 

Khudbadaha laga Filikaro Shirka Baydhabo: Hal khudbo ayaa keeni karta iney .... Guji

AFeef: Aragtida qoraalkan waxaa leh qoraaga ku saxiixan

---