Gudigii hore ee Dastuurka Qaranka oo xubno cusub lagu darey

Tan iyo markii lagu dhawaaqey shirkii dibu-heshiisiinta dhinacyada ARS iyo TFG-da 09/06/2008-da ee ay ku heshiiyeen qodobo labada dhinac taabanayey, islamarkaana ahaa kuwo aad xasaasiya, balse xiliga heshiiska la gaararey u muuqdey kuwo aan maskaxda geleyn, ayaa waxaad moodaa hada in maalinba maalinta ka dambeysa shirku uu tilaabooyin dhinaca isu soo dhawaanshaha labada dhinac ay jiraan oo si hoose u socda, balse aysan qaadin tilaabo weyn oo muuqata oo shacabka Soomaaliyeed uu kaga baxo dhibaatooyinkii kala duwanaa ee ay u geysanayeen kuwa hamuunta u qaba qabashada mas’uuliyadda ugu sareysa ee dalka Soomaaliya.

Waxaana la dhisey gudiyo siyaasadeed iyo kuwa nabadgelyada oo labada dhinac ay ku mideysan yihiin, waxaa la gaarey go’aano kala duwan oo qaarkood noqdey kuwo mira dhaley, halka kuwa kale ee ubucda u ahaa heshiiskuna aan wali wax tilaabo ah xagooda loo qaadin, iyadoo ay jiraan xagal daacin fara badan oo ka imaaneysa shekh-siyaad Soomaali ah iyo Beelaha danleeyda caalamka (Beesha Caalamka).

Shirkii ugu dambeeyey waxay go’aansadeen dhinaca siyaasada marka laga hadlo in ay qaybsadaan dhismaha Gudiga dastuurka Qaranka oo hore Baarlamaanka DFKMG uu u ansixiyey, in xubno Is-bahaysiga matalaya lagu daro, sida aanu ka helney ilo wareedyo kala duwan oo ka tirsan labada dhinac, in si wadajir siminaar dhinaca colaada joojinta, wadanoolaansha, sugida amniga iyo gaarsiinta gargaarka ay uga ambabaxaan dalka South Africa gudiga wadajirka ee arimaha Nabad-gelyada, kaasoo lagu wado marka ay dhamaato bisha ramadaan aynu ku jirno iyo ku dhawaaqista Hay’ad dhinaca gargaarka Soomaaliya oo ay si wadajir ah u maamulayaaan labada dhinac, islamarkaana Hay’adaha kale ee Caaalamka ay hoos yimaadaan Hay’addan.

Gudiga Dastuurka Qaranka xubnaha ku jira mar aan u kuur galey waxay ii sheegeen in dastuurku intiisa badan uu awood siinayo Kitaabka iyo sunada (NNNK), halka gudiga wadajirka sida uu u dhan yahayna la iigu sheegey in ay tegidoonaan Magaalada Johanisbaag ee dalka South Africka, halka Hay’adan gargaarkuna fadhigeeda uu noqondoono caasimada dalka Jabuuti, iyadoo awooda saareysa sida ugu macquulsaan ee lagu gaarsiinkaro gargaarka goobaha ay ka jirto dhibaatooyinka, sida ay sheegeen Axmed Cabdisalaan iyo Cabdiraxmaan Cabdishakuur oo labada dhinac u kala sixiixey heshiiska.
09/06/2008-da waxaa dhacay is af-garadkii ugu horeeyey waxaana laga soo saarey 11-qodob, oo ay ugu muhiimsanaayeen in Ciidamada Ethopia dalka ay uga baxaan 120 maalmood gudahood, bedelkoodana la keeno ciidamo ka socda UN-ka, lana sameeeyo xabad joojin labada dhinac iyo kuwo kale, waxaana jira su’aalooyin ad adag oo u baahan in shacabka Soomaaliyeed iyo kuwa ku hawlan arimahaan ay islafahmaan, su’aalooyinka taagan waxaa ka mid ah maxaa ka hirgaley qodobadii xasaasiga ahaa, maxaase hor taagan in la fuliyo qodobadan sida ay u dhan yihiin, wadahadaladaan socdaase miisaan intee la eg ayey ku leeyihiin dalka gudihiisa, maxaase soo kordhey ilaa iyo intii heshiiska si guud loo sixiixey, dhamaan su’aalooyinkaan iyo kuwo kale oo fara badan ka jawaabistooda waxay u taalaa inta horboodeysa arimahaan sidii ay ugu bedeli lahaayeen ficil muuqda.

Hadii aan dib u eegno qodobadii ugu horeeyey kuwooda ugu muhiinsanaa, dadku waxay isla fahmiwaayeen 120 maalmood ee loo qabtey ciidamada Ethopia xiliga ay bilaabaneyso, inkastoo dadka qaarkood ay u fasirteen in xiliga la sixiixey heshiiska ay ka bilaabaneyso, balse Saxaafada qaybaheeda kala duwan oo si weyn u dabagashey xiliga heshiiska uu bilaabanayo ayaa arintu waxay kusoo gebagebowdey marka heshiiska si rasmi ah loo sixiixo, islamarkaana la tago dalka Sucuudi Arabia, laakiin shirkii labaad ee lagu qabtey isla caasimada dalka Jabuuti taariikh-du markey ahayd 16/08/2008-da, islamrkaana la soo gebagebeeyey 18/08/2008-da ayaa waxaa lagu dhawaaqey 19/08/2008-da ay ka bilaabaneyso xiliga ay baxayaan ciidamada Ethopia, balse jadwalka ay ku baxayaan ay soo diyaarinayaan gudiga nabadgelyada ee lagu dhisey kulankii labaad ee dhacay 16/08/2008-da.

Lamahayo ciidamadii UN-ka ka socdey, lama fulin qodobaddii xasaasiga ahaa, waxaa soo yaraanaya rajada miisaanka wadahadaladaan ka socdaa Caasimada Jabuuti ee shacabka Soomaaliyeed u hayo, mar hadii qodobadii lagu heshiiyey aan wali wax tilaabo ah hore loogu qaadin, iyadoo markii lagu dhawaaqayey heshiiska oo hada laga joogo 108 maalmood oo markaa si weyn ay dadweynaha Soomaaliyeed ugu guuxeen ku dhawaaqista heshiiskaas, waxaana soo baxay in mucaaradkii mideysnaa uu u kala jabo ugu yaraan laba, TFG-duana ay is casilaan ugu yaraan 9 Wasiir iyo laba Wasiir ku xigeen, waxaa xilkii laga qaadey Gudoomiyihii Gobolka Banaadir, taasoo keentey khilaaf dhaliyey mas’uuliyiinta sar sare ee DFKMG in ay dalka ka dhoofaan oo in mudo ahna ay ku sugnaadaan dalka dibadiisa sidii iyagoo u eg dembiilayaal shisheeye, waxayna dalka ku soo noqdeen, iyagoo wareersan oo mid kasta uu soo gaarey go’aan isaga u gaar ah oo aan la ogeyn, balse markii ay yimaadeen oo ay dhex fariisteen xirtoodii, mid kassta wuxuu la soo baxay sawir midabyo kala duwan wata.

Xertoodii markii ay la hadleen waxaa uga soo baxay hadalo aysan fileyn oo qaarkood gaarey meelo fog fog, halka kuwa kale la duwl dhigey awood ah in miisaan la saaro, inkastoo miisaankii la saarey lagu guuleystey hadana, waxaa xirtii loo soo bandhigey xirsigii loo gooyey daawada khilaafka mas’uuliyiinta sare ee DFKMG, kaasoo markii dambe xirtii iska xoortey, waxayna ku sheegeen in uu ahaa xirsigan mid khaldan, hawshuna waxaad moodaa in ay ka daran tahay tii hore, 16/09/2008-da waxaa caasimada Jabuuti isugu yimid wufuud kala duwan oo ka socota beelaha danleeyda caalamka oo u muuqdey, kuwa sii falaya khilaafkii mas’uuliyiinta sar sare ee TFG-da, halka Is-bahasiguna ay soo food saartey jawi siyaasadeed culus oo wajiyo kala duwan wata oo ay ugu horeyso, hab maamulka DFKMG in uusan ahayn mid u bisil hawlaha hor yaala labadooda dhinac, xitaa hadii ay u bisil yihiina aysan isku aragti ka ahayn fulin heshiiska la gaaro, taasoo caqabad ku ah xubnaha Is-bahaysiga Dibu-xoreynta Soomaaliya.

Dhamaaan arimahaas iyo kuwo kale oo fara badan waxay keeneenn in wax walba dib loo dhigo, marka laga reebo hawlaha aan kor kusoo xusney, waxaa keloo soo baxay magacyo iyo awood cusub ooh ore uga tirsanaa midowgii maxkamadaha Islaamiga oo iyagana ka soo horjeeda qaabka ay wax u socdaan iyo xubnaha heshiiska lala galayo, maadaama hore ay ugu kala irdhoobeen iyaga gudahooda qaabka wadahadalada iyo wadashaqeyntii ka dhexeysay, sidoo kale waxaa taagan khatar dhinaca xeebaha Soomaaliya oo ay kusoo xoogeysanayaan burcad badeed, inkastoo ay jiraan dowlada wada qorsho lagula dagaalamayo, balse aan la ogeyn waxa ka imaankara hawlgalkooda, laakiin shacabka soomaaliyeedoow Diintii muqadaska ahayd, midnimadii, Qaranimadii iyo sharaftii ma waxaad ka dooratey ma waxaad ka dooratey inaan maalinba magac cusub oo aan la ogeyn ujeedada iyo waxa ka imaankara taageerada siiso mudo 18-sano, halkii laga rabey inaad ka hortimaado maydka maalin walba dariiqyada yaala oo aan laga fikirin cida dishey iyo waxa loo diley.


Maxamed Macallin Cismaan (All-man) Somalitalk Jabuuti.
fatxumaalik@hotmail.com,+253624079